شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش غیر مستقیم

روش الگویی
روش الگویی نمونه ای عینی و قابل تقلید در برابر متربّی قرار می گیرد و فرد به طور غیر مستقیم و نه با روش کلامی وپند و اندرز صریح به سوی همسانی با الگوی مورد نظر پیش می رود ،بدین سبب آن را باید یکی از بهترین و کوتاه ترین روش های تربیتی به شمار آور د. این روش به دلیل عینی ومحسوس بودنش و نیز به سبب میل وگرایش ذاتی انسان به الگو گیری ،روشی بسیار موثر و سریع در تربیت است .1

1- حمید ،محمد قاسمی ،روشهای تربیتی در داستانهای قرآن،ص20

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش غیر مستقیم

نتایج استفاده از روشهای غیر مستقیم بسیار مفید تر از روش مستقیم است چرا که در روش مسقیم تذکرات زیاد و متوالی سبب لجاجت و مقاومت منفی می شود و بیان ایرادات و نصایح . احساسات کودک را جریحه دار می کند . علاوه بر این احساس غرور ، خودخواهی و احساس خفت ناشی از پذیرش خطا سبب مقاومت روحی فراگیر می شود.

روش الگویی ، روش استفاده از مثال ، قصه گویی ، یادآوری نعمات الهی ، نمایشی از جمله روشهای غیر مستقیم هستند .1

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

علی ، مقدسی پور ، اصول و روشهای آموزش مفاهیم دینی به کودکان ، ماهنامه معرفت ، شماره 75 ، ، صص 38 ـ 40

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش ابتلاء
ابتلاء و «بلاء» هر دو به معنای امتحان و آزمایش است؛ بدین ترتیب که کاری را به کسی پیشنهاد می‌کنند یا او را در حادثه‌ و واقعه‌ای قرار می‌دهند تا بدین وسیله خود را نشان دهد و صفات باطنی او از قبیل اطاعت، شجاعت، سخاوت، عفت و … و یا نقطه مقابل اینها و میزانشان را دریابند. به عبارتی دیگر ابتلا در صحنه عمل معنا می‌یابد‌ و به دنبال آن صفات باطنی انسان ظاهر می‌شود .
هر گاه بخواهیم انسان را به سوی مقصد تربیت سیر دهیم، باید مجموعه‌ای از اعمال را که متناسب با مقصد تربیت انسان است، بر او وارد کرده تا بدین وسیله، توانایی‌ها و صلاحیت‌های او ظهور پیدا کند و در نتیجه زمینه لازم را برای حرکت در این مسیر به درستی فراهم کنیم. این عمل، ابتلا و امتحان نامیده می‌شود . این روش در جای خود تأثیر مهمی در تربیت فرد دارد. این روش از چنان جایگاهی برخوردار است که خداوند متعال در موارد متعددی از آن استفاده می‌کند. به عبارت دقیق‌تر، یکی از شئون پروردگار عالم ربوبیت است. از این رو این روش در راستای تربیت آدمی به عنوان یکی از سنت‌های قطعی الهی مطرح است، هر چند ممکن است ابزار آن متفاوت باشد .

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش عبرت آموزی
اعتبار و عبرت حالتی است که انسان در آن ،از شناخت و معرفت محسوس به شناخت و معرفت نامحسوس می رسد و از امور مشهود به امور نا مشهود راه می یابد .
از مقاصد مهم تربیت ،آن است که چشمان انسان به درستی گشوده شود و به بصیرت دست یابد و بتواند از ظواهر امور بگذرد وبواطن امور را بنگرد و از محسوسات و مشهودات به معقو لات برسد و خود را از فرو رفتن در گرداب فریب ها حفظ کند ودر راه های خطا که دیگران مکرررفته اند ،گام نگذارد و روش عبرت راهی استوار در رساندن انسان به این مقصد تربیت است .1

1.  حمید ،محمد قاسمی ،روشهای تربیتی در داستانهای قرآن ،تهران ،سازمان تبلیغات اسلامی 1389، چاپ اول ، ص321

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش بشارت وانذار
در شیوۀ دعوت استفاده از دو عنصر «بشارت» و«انذار» برای بر انگیختن مخاطب به نیکی ها و یا بازداشتن وی از آلو دگی ها بسیار موثر و نقش آفرین است .
انسان به طور فطری رغبت به لذت و نعمت دارد واز درد و الم دوری می کند .به همین جهت اگر انذار و تبشیر در باور وقبول مخاطب بگنجد موثر است ؛یعنی اگر مخاطب به لحاظ مبانی فکری یا اعتقادی تصدیق کند که این عمل دارای آن لذایذ ویا مستوجب فلان آلام است بدون تردید چنین انذار یا تبشیری موثر واقع می گردد .

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش موعظه و نصيحت
اين روش با توجه به فطرت اجرا مي‌شود؛ موعظه يعني كارهاي نيك به گونه‌اي تذكر داده شود كه قلب شنونده از شنيدن بيان آن رقت پيدا كند و در نتيجه تسليم شود . قرآن كريم نصايح لقمان به پسرش را بيان مي‌كند كه حقيقت توحيد را به او مي‌آموزد و سپس او را دعوت به عمل مي‌كند: «وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ ‏عَظِيمٌ» . علامه بيان مي‌كند كه روش لقمان در نصحيت فرزندش، بيان توحيد و معاد همراه با محبّت است. خطاب عاطفي «يا بنيّ!» يعني «پسركم!» براي برانگيختن احساسات و ترغيب به پذيرش است.

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش حبّ عبودي
حبّ عبودي يعني محبّتي كه از روي عبوديت فرد و ناشي از شناخت توحيدي نسبت به خداوند است؛ محبتي كه همة نقايص و تمايلات انسان را پاسخ مي‌دهد. علامه در الميزان مي‌فرمايد: مهم‌ترين شيوة تربيتي اخلاقي در نظر قرآن، شيوة حب عبودي است. چون بناي اسلام بر محبت عبودي است. يعني ترجيح دادن جانب خدا بر جانب بنده؛ رضاي خدا را بر رضاي خود ترجيح دادن؛ از حق خود به خاطر حق خدا گذشتن و از خشم خود به خاطر خشم خدا صرف نظر كردن؛ اين محبت انسان را به كارهايي وا مي‌دارد كه عقل اجتماعي نمي‌پسندد. چون ملاك اخلاق اجتماعي، همين عقل اجتماعي است. محبت انسان را به كارهايي وا مي‌دارد كه فهم عادي كه اساس تكاليف عمومي و ديني است، آن را نمي‌فهمد .

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)