یکی از امورات مهمی که در سبک زندگی باید در نظر داشت این است که مسلمان نسبت به مسلمان باید سی حق را رعایت کند.

عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ

على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است: هر مسلمانى بر ذمّه برادر مسلمانش سى حق دارد، ذمّه‏اش از آنها برى نمى‏شود مگر اين كه آن حقوق را ادا كند يا برادرش از او درگذرد، (آن حقوق عبارتند)

1) يَغْفِرُ زَلَّتَهُ از لغزش او چشم بپوشد

زلل:قاموس لغزيدن. ليز خوردن. مفردات‏الزَّلَّة: در اصل يعنى بدون قصد و هدف پاى نهادن و گام برداشتن، مى‏گويند:زَلَّتْ رِجْلٌ تَزِلُّ: (گامى و قدمى لغزيد).و مَزِلَّة: لغزشگاه و نيز گناه بدون قصد و غير عمد كه تشبيهى به لغزيدن پا است.خداى تعالى گويد: («فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ» بقره: 209. اگر پس از آمدن آيات روشن لغزيديد يعنى بخطا رفتيد.ْ- 209/ بقره) و (فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ- 36/ بقره

2) وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ به اشك چشمش شفقت آرد،

3) وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهُ عيبش را بپوشاند

4) وَ يُقِيلُ عَثْرَتَهُ لغزشش را ناديده بگيرد

التحقيق ج‏8، ص: 32

أن الأصل الواحد في المادّة: هو ورود على مورد من دون تفكّر و اختيار دفعة و بغتة على طريق السقوط. و من مصاديقه: هجوم على شي‏ء بغتة، و سقوط في شي‏ء دفعة، و سقوط و كبوة، و زلّة تنتهي الى السقوط، و إحاطة و اطّلاع من دون مقدّمة و دفعة.

5) وَ يَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ عذرش را بپذيرد،

6) وَ يَرُدُّ غِيبَتَهُ اگر كسى غيبت او را كرد از او دفاع كند

7) وَ يُدِيمُ نَصِيحَتَهُ همواره خير خواهش باشد،

8) وَ يَحْفَظُ خُلَّتَهُ دوستى و محبّت او را حفظ كند

9) وَ يَرْعَى ذِمَّتَهُ عهد و پيمانش را مراعات نمايد

10) وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ در موقع بيمارى عيادتش كند

11) وَ يَشْهَدُ مَيِّتَهُ در تشييع جنازه‏اش حاضر شود

12) وَ يُجِيبُ دَعْوَتَهُ- دعوتش را بپذيرد

13) وَ يَقْبَلُ هَدِيَّتَهُ هديه‏اش را قبول كند

14) وَ يُكَافِئُ صِلَتَهُ و آن را جبران نمايد

15) وَ يَشْكُرُ نِعْمَتَهُ نعمتش را سپاسگزار باشد

16) وَ يُحْسِنُ نُصْرَتَهُ- با بهترين وجه او را يارى دهد

17) وَ يَحْفَظُ حَلِيلَتَهُ زن و بچه او را محافظت كند

18) وَ يَقْضِي حَاجَتَهُ حاجتش را روا كند

19) وَ يَشْفَعُ مَسْأَلَتَهُ در انجام خواسته‏اش كوشش نمايد

20) وَ يُسَمِّتُ عَطْسَتَهُ- موقع عطسه كردن‏ «يرحمك اللَّه»بگويد

21) وَ يُرْشِدُ ضَالَّتَهُ راهنماى گمشده‏اش باشد

22) وَ يَرُدُّ سَلَامَهُ و به سلامش پاسخ دهد

23) وَ يُطِيبُ كَلَامَهُ كلامش را خوب تلقى كند

24) وَ يَبَرُّ إِنْعَامَهُ- بخشش او را ارج نهد

25) وَ يُصَدِّقُ إِقْسَامَهُ سوگندهايش را تصديق نمايد

26) وَ يُوَالِي وَلِيَّهُ وَ لَا يُعَادِيهِ دوست او را دوست داشته باشد و با وى دشمنى نكند

27) وَ يَنْصُرُهُ ظَالِماً وَ مَظْلُوماً- فَأَمَّا نُصْرَتُهُ ظَالِماً فَيَرُدُّهُ عَنْ ظُلْمِهِ- وَ أَمَّا نُصْرَتُهُ مَظْلُوماً فَيُعِينُهُ عَلَى أَخْذِ حَقِّهِ- اگر ظالم و يا مظلوم واقع شد او را يارى كند، امّا يارى نمودن در حال ستمگرى او را از ستم كردن باز دارد، و اما يارى دادن در حال مظلوميت در باز پس گرفتن حقّش به او كمك نمايد،

28) وَ لَا يُسْلِمُهُ گرفتارش نكند

29) وَ لَا يَخْذُلُهُ خوارش ندارد، -

30) وَ يُحِبُّ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ- وَ يَكْرَهُ لَهُ مِنَ الشَّرِّ مَا يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ- آنچه كه از خير براى خودش مى‏خواهد براى او نيز بخواهد، و آنچه كه از بديها براى خودش نمى‏پسندد براى او نيز نپسندد،

ثُمَّ قَالَ ع سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُ- إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَدَعُ مِنْ حُقُوقِ أَخِيهِ شَيْئاً- فَيُطَالِبُهُ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَقْضِي لَهُ وَ عَلَيْه‏

سپس فرمود: از پيغمبر (ص) شنيدم كه مى‏فرمود: هر يك از شما اگر چيزى از حقوق برادرش را به جا نياورد، روز قيامت از او مطالبه و بر نفع و يا ضرر او حكم خواهد شد. [3]

دکتر علی حق شناس استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

[1] - تحرير المواعظ العددية 174 الفصل الثاني مما روته العامة عن النبي صلى الله عليه

[2] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏58 148 باب 43 في خلق الأرواح قبل الأجساد و علة تعلقها بها و بعض شئونها من ائتلافها و اختلافها و حبها و بغضها و غير ذلك من أحوالها

[3] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏71 236 باب 15 حقوق الإخوان و استحباب تذاكرهم و ما يناسب ذلك من المطالب

كنز الفوائد ج‏1 306 فصل في الوعظ و الزهد

تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة ج‏12 212 122 باب وجوب أداء حق المؤمن و جملة من حقوقه الواجبة و المندوبة