عقد فعلی ( عقد رضايی )

 اصل بر رضايی بودن عقود در فقه
از میان مذاهب مختلف فقهی ، فقه امامیه تاکید زیادی بر لزوم اعلام اراده از طریق الفاظ ، جهت انعقاد عقود و ایقاعات دارد. در این مساله ادّعای اجماع و شهرت نیز شده است و در نظر بدوی این مطلب به معنای اعتقاد به نوعی شکلیّت در فقه امامیه است.

این در حالی است که برخی از فقیهان امامیه نه تنها لفظ را برای انعقاد عقود لازم می دانند،بلکه الفاظ مخصوصی را نیز ضروری دانسته اند.برخی دیگر معتقد بوده اند که ایجاب و قبول در عقود باید به زبان عربی باشد.این امرسبب شد که برخی از دانشمندان حقوق اسلامی دلیل این امر را تعصّب خاص ( تعصّب نژادی و قومی  ) بدانند. مستفاد از این مطلب آن است که فقیهان امامیه بیش از سایر مذاهب فقهی بر لزوم به کارگیری الفاظ اصرار داشته اند و این خود مبیّن اعتقاد به نوعی شکلیّت و لفظ گرایی در اقوال فقهای شیعه است ؛ بنابراین فقه امامیه از یک طرف متّهم به تقدیس الفاظ و از طرف دیگر متهم به نوعی تعصّب گرایی عربی می شود.

در نظر منتقدان دینی که برای هدایت و سعادت تمام انسانها پا به عرصه وجود گذاشته و داعیّه قدرت اداره تمام جوامع بشری را در تمام زمانها و مکانها دارد و ادّعای جامعیّت و خاتمیّت می کند،به چه دلیل باید این چنین محصور در الفاظ،آن هم الفاظ عربی باشد.

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

 عقد فعلی ( عقد رضايی )

 اصل رضايی بودن عقود در قرآن
قرآن کریم حلیّت تصرّف در اموال مردم را به تحقّق تراضی منوط دانسته و این را به مثابه یک قاعده کلی مطرح نموده است « یا ایها الذین امنو لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل الا ان تکون تجاره ؛ عن تراض منکم .»[1] ترجمه : ای اهل ایمان مال یکدیگر را بنا حق نخورید؛مگر آن که تجارتی از روی رضا و رغبت کرده باشید.

این آیه دلیل بر این است که هر معاوضه ناشی از رضایت طرفین ، حلال بوده و تصرّف در مورد آن صحیح است . درآیه دیگری هم طیب نفس و رضایت ، اساس حلیّت تصرّف در اموال تلقی شده است : «وآتوا النسا صدقاتهن نحله فان طین لکم عن شی منه نفسا فکلوه هنیئا مریئا ».[2] ترجمه  و مهر زنان را در کمال رضایت و طیب خاطر به آنها بپردازید ، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند ، برخوردار شوید که آن شما را حلال و گوارا خواهد بود. بنابراین اصل تراضی ، اصلی حاکم و اساسی در فقه اسلامی است که مبنای تعامل میان افراد دانسته شده است. محکمه اسلامی از تمام قراردادهایی که به موجب تراضی منعقد شده ، حمایت کرده ؛ بدون این که شکل خاصّی راشرط بداند ، امّا این روشن است که قصد و رضا ، امری مخفی و پنهان است که باید به نحوی ابراز و اعلام شود و ممکن است وسیله اعلام و ابراز همان لفظ یا هر وسیله مناسب دیگر باشد ؛ از این رو در تشریع اسلامی انعقاد عقود و تعهّدات بدون نیاز به هر شکلیّتی محقّق می شود و اگر در بعضی از مذاهب در انعقاد عقود توجّه عمده ای به الفاظ می شود ، دلیل براعتقاد به نوعی شکلیّت و تقدیس الفاظ نبوده و تنها نشانه ای است بر این که الفاظ بهترین و قوی ترین و ساده ترین دلیل و کاشف از امر درونی بوده و رضایت باطنی را اعلام می نماید.

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

[1] - نسا ، آیه 29.
[2] - نسا ، آیه 4.

اقسام عقد

عقد فعلی ( عقد رضايی )
عقد غیر تشریفاتی را عقد فعلی  ؛ عقد رضایی می گویند ؛ چون به صرف تراضی طرفین و بدون هیچ گونه تشریفات ، عقد واقع می شود .

عقد رضایی قراردادی است که به صرف توافق طرفین ، به شرط این که به نحوی از انحاء بیان و ابراز شده باشد ، واقع می شود و تحقّق آن به تشریفات خاصّی ؛ مانند به کار بردن الفاظ معیّن یا تنظیم سند،نیاز ندارند .

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

اقسام عقود

 عقد قولی
عقد تشریفاتی ( قولی ) : عقدی را گویند که علاوه بر اجتماع جمیع شرایط اساسی صحّت عقد ، تشریفات صوری مخصوص  ؛ مانند تلفّظ به صیغه خاص یا به لغت خاص یا ثبت در دفتر اسناد رسمی یا کتبی بودن عقد  مانندعقد بیمه ؛ لازم داشته باشد.اصل در عقود ، غیر تشریفاتی بودن است وتشریفاتی بودن استثناء است. [1] هرگاه کاشف ازقصد انشا ، لفظ باشد ، آن انشا را انشای قولی  می نامند . و اگر کاشف از قصد انشا ، فعل باشد آن را انشای فعلی می نامند.

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

[1] - علی اکبر، دهخدا، همان، ج 20 ،ص 358 ؛ محمد جعفر جعفری لنگرودی،همان،ص 458.

عقد از جهات مختلف دارای تقسیمات مختلفی است . در اینجا به واسطه ارتباط با موضوع تحقیق عقد را از جهت وسیله تحقّق بررسی می نماییم. عقد از جهت وسیله تحقّق بر دوگونه است : الف - عقد فعلی غیر تشریفاتی ب - عقد قولی (عقدتشریفاتی  ).

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

در نهایه آمده : « لک من قلوبنا عقده الندم » منظور عقد تصمیم بر پشیمانی است و آن محقق شدن توبه است. و باز در حدیث آمده « ان رجلا کان یبایع و عقدته ضعف » یعنی رأی و نظر او نسبت به مصالح شخصی اش ضعف است. و در حدیث آمده : « العقده من الارض » زمینی که دارای درخت فراوان است.[1]

قسمتی از پایان نامه خانم باقری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)
[1] - همان ، ج3 ، ص196.

شیخ محمدتقی بهلول گنابادی، مردی که نامش در تاریخ حوادث کشف حجاب ثبت شد و خطابه حماسی وی، نقش بزرگی در قیام مردمی مسجد گوهرشاد بر ضد استبداد رضاخانی داشت. وی سال های بسیاری از عمرش را در زندان های گوناگون افغانستان به سر برد و در این مدت، به تبلیغ و ترویج دین پرداخت. کوخ نشینی و زندگی در محرومیت، منش پایدار او بود. صداقت و صمیمیت در گفتار و رفتارش موج می زد و بیان صریح واقعیت‌ها، مؤید شجاعت وشهامت او بود. این مجاهد نستوه، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بازگشت به ایران، از منبر وعظ و خطابه فاصله نگرفت و تا آخرین سال‌های عمرش، همچنان در راه ترویج اسلام، خطابه‌های روشنگرانه ایراد می کرد.

ویژگی‌هاى فردى علامه شیخ محمدتقی بهلول گنابادی

الف) حافظة نمونه: حفظ قرآن به همراه تفسیر در سن ۷ سالگی، حفظ بسیاری از خطبه های نهج البلاغه، حفظ خطبه‌های امامان معصوم(ع)، حفظ خطبة حضرت فاطمه(س) دربارة فدک، حفظ بسیاری از دعاهای صحیفة سجادیه، حفظ بسیاری از دعاهای مفاتیح الجنان نظیر: جوشن کبیر، عدیله، مشلول، توسل، کمیل، زیارت عاشورا، مناجات شعبانیه، دعای ابوحمزة ثمالی، دعای عرفه و…، حفظ صد وبیست هزار بیت سرودة خودشان، که حدود ۳۰ هزار بیت فقط در شأن و مقام حضرت فاطمه زهرا(س) سروده شده بود و بخش قابل توجهی از اشعار هم در مدح امام خمینی(ره) و بر وزن شاهنامه، به نام خمینی‌نامه، حفظ پنج‌هزار بیت شعر از شاعران دیگر و مجموعه‌های آنها، حفظ تعداد زیادی از کتب حوزوی نظیر: الفیة ابن مالک، تهذیب المنطق، تلخیص، المفتاح، مطوّل، رافیه، منظومة سبزواری و …

ادامه »