از آيات قرآن مجید همچون آیه 16 سوره مبارکه مائده که می فرماید: «خداوند به وسیله آن (کتاب) کسانی را که به دنبال رضای الهی اند به راه های امن و عافیت هدایت می کند و آنان را با خواست خود از تاریکی ها به روشنایی درمی آورد و به راه راست هدایت می کند.» اين حقيقت استفاده مى‏شود تنها قانونى كه مى‏تواند مايه نجات انسانها گردد قانون و هدايت الهى است، چرا كه علم بشر هر قدر تكامل يابد باز آميخته به جهل و شك و نارسايى در جهات مختلف است، و هدايتى كه در پرتو چنين علم ناقصى پيدا شود، هدايت مطلق نخواهد بود، تنها كسى مى‏تواند برنامه «هدايت مطلق» را رهبرى كند كه داراى «علم مطلق» و خالى از جهل و نارسايى باشد و او تنها خدا است.

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

انواع هدایت

«هدايت تشريعى» كه به وسيله پيامبران و كتابهاى آسمانى انجام مى‏گيرد و انسانها با تعليم و تربيت آنان در مسير تكامل پيش مى‏روند، شاهد آن نيز در قرآن فراوان است از جمله مى‏خوانيم: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا1؛ آنها را راهنمايانى قرار داديم كه به فرمان ما مردم را هدايت مى‏كنند.»

1.انبياء (21)، 73

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

انواع هدایت

«هدايت تكوينى» كه در تمام موجودات جهان وجود دارد (منظور از هدايت تكوينى رهبرى موجودات به وسيله پروردگار زير پوشش نظام آفرينش و قانون مندي هاى حساب شده جهان هستى است).

قرآن مجيد در اين زمينه از زبان موسى (علیه السلام) مى‏گويد: «رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى‏ كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏: پروردگار ما همان كسى است كه همه چيز را آفريد و سپس آن را هدايت كرد.»

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

هدايت عبارتست از دلالت و نشان دادن هدف، بوسيله نشان دادن راه، و اين خود يك نحو رساندن به هدف است، و كار خدا است،
كلمه «هدايت» در قرآن در مورد فراوانى استعمال شده است ولى ريشه و اساس همه آنها به دو معنى بازگشت مى‏كند.

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

آيات قرآن ترسيم روشنى از ديدگاه اسلام در زمينه مساله «جبر و اختيار» و «هدايت و اضلال» است، زيرا اين نكته را به خوبى آشكار مى‏كند كه كار خداوند فراهم آوردن زمينه‏هاى رشد و هدايت است.
«علاوه بر هدايت تكوينى انسان، و بهره‏مندى او از عقل و تفكر، هدايت تشريعى انسان از راه وحى و نبوت، براى رسيدن به كمال و سعادت ضرورى و لازم است.خداى تعالى بر حسب عنايتش، بر خود واجب كرده كه بشر را به سوى سعادت حيات و كمال وجودش هدايت كند همانطور كه هر موجود از انواع موجودات ديگر را هدايت كرده و همانطور كه بشر را به عنايتش از طريق خلقت- يعنى جهازاتى كه بشر را به آن مجهز نموده- و فطرت به سوى خير و سعادتش هدايت نموده و در نتيجه بشر از اين دو طريق نفع و خير خود را از زيان و شر و سعادتش را از شقاوت تشخيص مى‏دهد و قرآن كريم در اين باره فرموده: «وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها؛1 قسم به نفس و آنكه او را نيكو بيافريد و به او خير و شرش را الهام كرد كه هر كس نفس ناطقه خود را از گناه و بدكارى پاك و منزه سازد به يقين رستگار خواهد بود.»
همچنين واجب است او را به عنايت خود به سوى اصول و قوانينى اعتقادى و عملى هدايت كند تا به وسيله تطبيق دادن شؤون زندگيش بر آن اصول به سعادت و كمال خود برسد زيرا عنايت الهى ايجاب مى‏كند هر موجودى را از طريقى كه مناسب با وجود او باشد هدايت كند.

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. - شمس (91)، 10-7

«وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً قالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ؛ 1و پيامبرشان به آنها گفت: همانا خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما مبعوث (و انتخاب) كرده است، گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد در حالى كه ما از او به فرمانروايى شايسته‏تريم و به او ثروت زيادى داده نشده است؟ پيامبرشان گفت: خداوند او را بر شما برگزيده و توان علمى و جسمى او را افزون نموده است و خداوند ملكش (فرماندهى و رهبرى) را به هر كس بخواهد مى‏بخشد و خداوند (احسانش) وسيع و (به لياقت‏ها و توانايى‏هاى افراد) آگاه است.»
بنابراین «محور و ريشه پرستش، جلب منفعت و يا دفع ضرر است و غير خداوند نمى‏تواند ضررى را دفع و منفعتى را جلب كند.» «لا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً …، تنها خداوند، شنواى درخواست‏ها و آگاه به سود و زيان انسان‏هاست، نه معبودهاى ديگر. »«وَ اللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ » 2

1. - البقرة (2)، 247
2- محسن قرائتی، همان، ج‏3، ص 142

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

«وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ يُبَيِّنُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ؛1 وبا زنان مشرك، ازدواج نكنيد تا ايمان آورند و قطعاً كنيز با ايمان از زن (آزاد) مشرك بهتر است، اگرچه (زيبايى يا ثروت يا موقعيّت او) شما را به شگفتى درآورد. و به مردان مشرك، زن ندهيد تا ايمان آورند و قطعاً برده با ايمان از مرد (آزاد) مشرك بهتر است، هر چند (زيبايى و موقعيّت و ثروت او) شما را به شگفتى وادارد. آن مشركان (شما را) به سوى آتش دعوت مى‏كنند، در حالى كه خداوند با فرمان و دستورات خود، شما را به بهشت و آمرزش فرا مى‏خواند و آيات خويش را براى مردم روشن مى‏كند تا شايد متذكّر شوند.»

1.البقرة (2)، 221

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)