جمع آورى کتاب وحی
جمع آورى على بن ابى طالب(ع)
دوره نگارش قرآن پس از رحلت را از اهتمام شخصيتى چون على بن ابىطالب(علیه السلام) بدين كار، آغاز مىكنيم. على(علیه السلام) كه بزرگترين شخصيت پس از پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله وسلم) و در همه صحنه ها پيشتاز و پيشگام بود و از آغاز نزول وحى سايه به سايه در خدمت پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) كتابت وحى را نيز به طور مداوم بر عهده داشت، در واپسين روزهاى حيات پربركت رسول گرامى اسلام، از جانب آن حضرت مامور به جمعآورى قرآن گرديد.
ابن مسعود، كه خود صحابى بزرگ پيامبر بود، گفت: «احدى را چون على بن ابىطالب(علیه السلام) آشناتر به قراءت قرآن نديدم.» (1)
ابوبكر حضرمى از امام صادق(علیه السلام) روايت كرده است كه پيامبر به على(علیه السلام) فرمود:
يا علي، القرآن خلف فراشي في المصحف والقراطيس، فخذوه واجمعوه ولاتضيعوه كما ضيعت اليهود التوراة;
اى على! اين قرآن در كنار بستر من، ميان صحيفه ها و حرير و كاغذها قرار دارد، قرآن را جمع كنيد و آن را آنگونه كه يهوديان، تورات خود را از بين بردند، ضايع نكنيد (2) .
و اينگونه بود كه على بن ابىطالب پس از رحلت پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) مهمترين وظيفه خويش را جمع آورى قرآن قرار داد.
پس از رحلت پيغمبر اكرم، على(علیه السلام)كه به نص قطعى و تصديق پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله وسلم) از همه مردم به قرآن مجيد آشناتر بود، در خانه خود به انزوا پرداخته، قرآن مجيد را به ترتيب نزول در يك مصحف جمع فرمود و هنوز شش ماه از رحلت نگذشته بود كه فراغتيافت و مصحفى را كه نوشته بود به شترى بار كرده نزد مردم آورد و به آنان نشان داد (3) .
از ابن عباس در ذيل آيه لاتحرك به لسانك لتعجل به ان علينا جمعه وقرآنه نقلشده كه على بن ابى طالب پس از مرگ پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) قرآن را به مدت شش ماه جمعآورى نمود (4) .
ابن سيرين گفته است:
على فرمود: «وقتى پيامبر رحلت كرد، سوگند خوردم كه ردايم را جز براى نماز جمعه بر دوش نگيرم تا آن كه قرآن را جمع نمايم.» (5)
در خبرهاى ابورافع آمده است كه: على به خاطر توصيه پيامبر در زمينه جمعآورى قرآن، قرآن را در جامهاى پيچيد و به منزل خويش برد. پس از آن كه پيامبر رحلت نمود، در خانه نشست و قرآن را، همان گونه كه خدا نازل كرده بود، تاليف نمود. على به اين كار، آگاه بود (6) .
محمد بن سيرين از عكرمه نقل كرده است كه: پس از بيعت مردم با ابوبكر، علىبن ابى طالب در خانه نشست. به ابوبكر گزارش دادند كه او از بيعتبا تو كراهت دارد; ابوبكر آن حضرت را خواست و به او گفت: از بيعتبا من سر باز زدى؟ على(علیه السلام) فرمود: «نه به خدا سوگند، ديدم در كتاب خدا چيزهايى افزوده مىشود. پس با خود گفتم كه جز براى نماز ردا بر دوش نگيرم، تا آن كه قرآن را جمع نمايم.» ابوبكر گفت: چه كار شايستهاى!
محمد بن سيرين مىگويد: از عكرمه پرسيدم آيا ديگران قرآن را به ترتيب نزول تاليف نمودند؟ وى پاسخ داد: «اگر جن و انس جمع گردند تا تاليفى مانند تاليف على ابن ابى طالب داشته باشند، توانايى آن را نخواهند داشت.» (7)
1. بحار الانوار، ج89، ص53.
2. همان، ص48; زنجانى، تاريخ القرآن، ص44.
3. قرآن در اسلام، ص191.
4. بحار الانوار، ج89، ص51.
5. الاتقان، ج1، ص183.
6. بحار الانوار، ج89، ص52.
7. الاتقان، ج1، ص183، نوع 18; زنجانى، تاريخ القرآن، ص48; و ر.ك: بحار الانوار، ج89، ص40.
