• شیخ بهایی
محمد بن حسين بن عبد الصمد حارثى، معروف به شيخ بهايى در سال 953 هجرى در شهر بعلبك لبنان به دنيا آمد. نسب شيخ به حارث همدانى، صحابى جليل القدر امير المؤمنين عليهالسلام مىرسد. حارث همدانى در جنگ صفين و جمل از ياوران استوار امير مؤمنان بود و تا پايان جنگ ايستادگى نمود.
زندگينامه
شيخ بهايى در سن سیزده سالگی (در سال ۹۶۶ ق) در پی تهدیداتی که از سوی حاکمان عثمانی بر شیعیان جبل عامل بویژه دانشمندان شیعی آن دیار اعمال میشد همراه پدر بزرگوار خود، كه از علماى جهان تشيع و شاگرد مبرز شهید ثانی بود و نزد سلاطين نيز موقعيت ممتازى داشت، به ايران سفر كرد. خانواده عاملی پس از ورود به ایران سه سال در اصفهان اقامت گزیدند. پس از مدتی به دعوت شاه طهماسبصفوی، و تعیین پدرش به منصب شیخ الاسلامی پایتخت، همراه پدر به قزوین رفت. قزوین در آن روزگار مرکز علم و دانش، و نیز محل اقامت شخصیتهای بزرگ علمی و سیاسی در ایران بود. اقامت پدر شیخ بهایی در قزوین به درازا نکشید و پس از چندی وی از طرف شاه به شیخ الاسلامی مشهد سپس هرات منصوب شد. بدین ترتیب پدر بهاءالدین عاملی مدت ۱۴ سال در قزوین و مشهد و هرات عهدهدار این منصب سیاسی مذهبی بوده است و در سال (۹۸۳ ق) ایران را به قصد زیارت حج ترک کرد، بعد از انجام مناسک حج به بحرین رفت و پس از یک سال اقامت در آنجا در سال (۹۸۴ ق) وفات یافت. با ظهور شاه عباس اول در سال (966 ق) و برقراري نظم و امنيت دركشور و تغيير پايتخت از قزوين به اصفهان، شيخ بهايي به اصفهان فراخوانده شد. شيخ بهايى پس از شيخ على فشار، منصب شيخ الاسلامى را عهدهدار شد و از امكانات اين دولت شيعى نهايت استفاده را براى ترويج تشيع نمود.
شاگردان
اسامى شاگردان شيخ به دهها نفر مىرسد كه در بين آنان علمايى والا مقام ديده مىشود، از جمله:
ملا محسن فيض كاشانى، مرحوم محمد تقى مجلسى، معروف به مجلسى اول و سلطان العلماء، صاحب حاشيه بر معالم و شرح لمعه
تأليفات
با وجود سفرهاى طولانى و منصبهاى اجرايى كه شيخ با استفاده از آنها به ترويج مكتب تشيع مبادرت مىورزيد و كارهاى عمرانى فراوان مانند بناهاى به ياد ماندنى در شهرهاى مختلف از جمله مرقد امير المؤمنين عليهالسلام، مسجد امام اصفهان و… ؛ شيخ بهايى هيچ گاه از امر مهم تأليف و تصنيف غافل نمانده به طورى كه در علوم مختلف تأليفاتى دارد كه رقم آنها به 60 عنوان مىرسد. تالیفات شیخ بهایی بر اساس پژوهش یکی از محققان، بالغ بر ۹۵ کتاب و رساله است. برخی از نویسندگان، آثار او را۱۲۰ عنوان ذکر کردهاند. از جمله تأليفات وى مىتوان از کتب زیر نام برد:
العروة الوثقى، در تفسير سوره حمد
حدائق المقربين، در شرح صحيفه سجاديه
جامع عباسى، كتابى است فقهى تا پايان بحث حج
كشكول، اولين كتاب با نام كشكول از شيخ بوده و پس از او اين نام براى كتب بسيارى انتخاب شد.
وفات
شیخ بهایی پس از هفتاد و هشت سال تلاش علمی و عملی، در سال (۱۰۳۰ق) در اصفهان در گذشت. بدن مطهر او را طبق وصیتش از اصفهان به مشهد مقدس انتقال داده و در جوار امام رضا عليهالسلام به خاك سپردند. در نماز او كه شاگرد بزرگوارش مجلسى اول آن را اقامه كرد نزديك به 50 هزار نفر شركت داشتند.