روز بزرگداشت ابوريحان بيروني

«ابوريحان محمد بن احمد خوارزمي بيروني» از برجسته‏ ترين دانشمندان مسلمان، در سال 362 ق در ناحيه بيرون از توابع خوارزم در شمال خراسان به دنيا آمد. وي 25 سال نخست عمر خود را در خوارزم گذراند و علوم مختلف را آموخت.
سپس به بخارا، پايتخت سامانيان رفت و در آنجا، از حمايت معنوي امير منصور بن نوح ساماني برخوردار گرديد. در اين دوره، ابوريحان با ابن سينا مكاتبات علمي داشته است. ابوريحان در زمان حكومت سلطان محمود غزنوي به دربار وي راه پيدا كرد و با حضور در سفرهاي جنگي محمود به هندوستان، اين سفرها را فرصتي براي مطالعات خود در زمينه مردم‌شناسي، رياضيات، نجوم و طب ديد و با دانشمندان آن سامان آشنا شد. وي ضمن فراگيري زبان سانسكريت از علوم و عقايد هندوان نيز آگاهي يافت و كتاب ماللهند را نگاشت.
تحقیق ماللهند کتابی است دربارهٔ گذشته و فرهنگ هند. اهمیت کتاب ماللهند در معتبر و مستند بودن اطلاعات آن است، و امروز که هزار سال از نگارش آن می گذرد هنوز به عنوان یک مرجع معتبر انتخاب اول هند شناسان است. این کتاب را منوچهر صدوقی به فارسی ترجمه کرده‌ است.
بیرونی مدت زیادی از عمر خویش را، البته به صورت متناوب در هند به سر برد . او در این مدت طولانی به مطالعه و بررسی در تاریخ، عقاید، رسوم و فلسفه مردم هند پرداخت.
نکته جالب این است که علمای هند در آغاز آشنایی با ابوریحان، به دیده شک در او می نگریستند و از مجالست و مصاحبت با او طفره می‌رفتند و حتی او را از نظر علمی در شان مباحثه نمی‌دانستند، اما چندی نگذشت که بیرونی توانست اعتماد دانشمندان هندی را جلب کرده و با دعوت از آنان و ترتیب دادن جلسات متعدد توانست شمه‌ای از تمدن اسلامی ایران را به ایشان نشان داده و در مقابل مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان داشته باشد.
آثار ابوريحان بيروني، محدود به مرزهاي تخصصي رشته‏ هاي دانش بشري در آن روزگار نگرديده، بلكه با انديشه وسيع خود، همه ابعاد معرفت را در برگرفته است. بيروني نويسنده پركاري بود و بيش از 160 اثر در زمينه‌هائي چون رياضي، نجوم، جغرافيا، فيزيك، مكانيك، طبيعي، گياه‏شناسي، طب، ادبيات، تاريخ، دين و فلسفه به رشته تحرير درآورد. وي سرانجام در 2 رجب سال 440ق در 78 سالگي در غزنين درگذشت.
در جمهوري اسلامي ايران، 13شهريور، به پاسداشت مقام‏ علمي وي، به نام ابوريحان‏ بيروني مزين شده ‏است.

انهار