شيوه‌هاي تربيت اخلاقي در قرآن

روش غیر مستقیم

روش قصه گویی
داستان سرایی از زمانهای قدیم در بین بشر رایج بوده و انسانها با علاقه تمام ، قصه را شنیده و سینه به سینه و نسل به نسل ، به انسانهای پس از خود انتقال داده اند . اثر سحر آمیز قصه بر شنونده و حتی بر گوینده آن بر کسی پوشیده نیست . این جاذبه سبب شده که افراد فراوانی را بسوی خود جذب کند تا جایی که بازار قصه سازان خیالی نیز رونق گرفته و در این زمینه ، آثار و کتابهای فراوانی از گذشتگان بر جای مانده است .
استقبال انسانها از شنیدن قصه ، اختصاص به گروه خاصی ندارد و همه افراد جامعه از مرد و زن و خرد و کلان را در بر گرفته و همگان را به خود مشغول ساخته است . جاذبه داستانها تنها در پر کردن وقت و سرگرمی نیست ، بلکه فواید دیگری نیز دارد که به اهم آنها اشاره می شود :
آنچه بوسیله تجربه ثابت شده و روان شناسی نیز آن را تائید می کند ، این است که پند و اندرز غیر مستقیم اثر بیشتری نسبت به پند و اندرز مستقیم دارد ؛ اگر عیوب کسی بطور غیر مستقیم به او تفهیم شود و یا بطور غیر مستقیم راه و رسم زندگی به او یاد داده شود ، بدون شک ، اثر پذیری آن بیش تر است . هنر داستان نیز در همین زمینه است ؛ زیرا داستان با تحسین یا تقبیح قهرمانان بطور غیر مستقیم ، خواننده را به خوبی ها دعوت می کند و از زشتی ها باز می دارد .
یکی از عوامل مهم بیاد ماندن مطلب در ذهن انسان ، مشتمل بودن آن بر داستان یا مثال است . انسان گاهی مطلبی را که حاوی داستان یا مثالی بوده و در زمان کودکی شنیده تا آخر عمر در ذهن خویش نگه می دارد ، در حالی که مطالب خطابی ، علمی و فلسفی فراوانی را پس از مدت کوتاهی به فراموشی می سپرد .
انسانها بطور آگاهانه و یا ناخود آگاه به قهرمانان گرایش دارند ، آنها سعی می کنند در زندگی و راه و روش خود ، در برخوردها و واکنشها و حتی در حرکات ظاهری ، کسانی را الگوی خویش قرار دهند و اعمال و رفتار خود را مطابق اعمال و رفتار آنان انجام دهند . در مواردی نیز که در شناخت الگوی خود می شمارند و کمالات کاذبی را در اوهام خویش می سازند و به آنان نسبت می دهند .این عمل ( قهرمان سازی ) در قصه ها بیشتر میسر است . به همین دلیل ، در بیشتر داستانها ، وجود قهرمان ، چه از نوع خوب و چه از نوع بد ، نقش اصلی را ایفا می کند .داستان برای همه افراد جامعه مفید است ، بر خلاف برهان عقلی و مطالب علمی که افراد خاصی را مخاطب قرار داده و مورد استفاده آنان قرار می گیرد .
قران مجید به همه مزایای داستانی توجه داشته و نقش تربیتی آن را در زندگی بشر نادیده نگرفته است . این کتاب آسمانی خود به بیان قصه های گذشتگان پرداخته و در برخی موارد ، معارف الهی و جهان بینی خود را در ضمن داستانها بیان کرده است .1

1.حسين شاهد خطيبي ،سايت ليلة القدر،20/4/93

قسمتی از پایان نامه خانم ناصری(طلبه ی مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)