راهکارهای بارور کردن عقل

وَ قَالَ الرضا علیه السلام  لَا يَتِمُّ عَقْلُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّى تَكُونَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ: امام رضا علیه السلام فرمود:  عقل هيچ فرد مسلمانى كامل نگردد تا برخوردار از ده خصلت شود:

1)      الْخَيْرُمِنْهُ‏مَأْمُولٌ‏به خير او اميد باشد،

2)      وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ و از شرّش ايمنى باشد،

3)       يَسْتَكْثِرُ قَلِيلَ الْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ خوبى و خير ديگران را بسيار شمارد

4)      وَ يَسْتَقِلُّ كَثِيرَ الْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ و خير بسيار خود را اندك و ناچيز

5)       لَا يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَيْهِ از مراجعه نيازمندان به خود خسته نشود

6)      وَ لَا يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ در طول عمر از طلب و تحصيل علم و دانش ملول و خسته نگردد

7)       الْفَقْرُ فِي اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْغِنَى برای او فقر در راه خداوند از توانگرى در غير راه حقّ بهتر باشد

8)       وَ الذُّلُّ فِي اللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْعِزِّ فِي عَدُوِّهِ و خوارى در راه حقّ از سربلندى در راه دشمن خدا نزد او محبوبتر است،

9)      وَ الْخُمُولُ أَشْهَى إِلَيْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ نزد او؛ گمنامى از شهرت مطلوب‏تر است،

 ثُمَّ قَالَ ع الْعَاشِرَةُ وَ مَا الْعَاشِرَةُ قِيلَ لَهُ مَا هِيَ قَالَ ع لَا يَرَى أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي وَ أَتْقَى سپس آن حضرت عليه السّلام افزود: دهم و چه دهمى؟

پرسيدند: آن چيست؟ فرمود: كسى را نبيند جز آنكه گويد: او از من بهتر و پرهيزگارتر است،

إِنَّمَا النَّاسُ رَجُلَانِ رَجُلٌ خَيْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى وَ رَجُلٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى فَإِذَا لَقِيَ الَّذِي شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَى قَالَ لَعَلَّ خَيْرَ هَذَا بَاطِنٌ وَ هُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ خَيْرِي ظَاهِرٌ وَ هُوَ شَرٌّ لِي وَ إِذَا رَأَى الَّذِي هُوَ خَيْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَى تَوَاضَعَ لَهُ لِيَلْحَقَ بِهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدْ عَلَا مَجْدُهُ وَ طَابَ خَيْرُهُ وَ حَسُنَ ذِكْرُهُ وَ سَادَ أَهْلَ زَمَانِهِ.[1]

همانا مردمان [در نزد او] دو دسته‏ اند: يكى بهتر و پرهيزگارتر از او، و ديگرى بدتر از او، پس چون با بدتر از خود برخورد كند گويد: شايد نيكى و خيرش در باطن است، كه آن بخير او است، و خير و خوبى من آشكار است كه آن به شرّ من است. و هر گاه با كسى كه از او بهتر و پرهيزگارتر است برخورد كند در برابرش تواضع نمايد تا بدو ملحق گردد، پس هر گاه چنين كند مجد و بزرگواريش بالا گيرد و خيرش پاك و دلپسند، و نامش نيكو شود، و آقا و سرور مردم عصر خود گردد.

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1.ابن شعبه، حسن بن على - جعفرى، بهراد، تحف العقول / ترجمه جعفرى، 1جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: اول، 1381ش.