10 شهريور روز بانكداري اسلامي

قرض‌الحسنه و آخرت
قال الرضا علیه‌السلام: «و إذا مات رجل و له دین علی رجل فإن أخذه وارثه منه فهو له و إن لم یعطه فهو للمیت فی الآخره؛ وقتی طلبکار از دنیا برود، چنانچه وارث طلب را بگیرد، مال اوست و اگر داده نشود در آخرت به مرده و صاحب مالی مال تعلق می‌گیرد.»[1]

وام گیرندهٔ دزد
«و اعلم أنه من استدان دینا و نوی قضاءه فهو فی أمان الله حتی یقضیه فإن لم ینو قضاءه فهو سارق؛ کسی که قرض بگیرد در صورتی که تصمیم داشته باشد آن را پس بدهد، در امان خداست تا آن را اداء کند، ولی اگر تصمیم نداشته باشد آن را به صاحبش برگرداند، دزد محسوب می‌شود. [2]

برخورد با بدهکار
«إن کان لک علی رجل حق فوجدته بمکه أو فی الحرم فلا تطالبه به و لا تسلم علیه فتفزعه إلا أن تکون أعطیته حقک فی الحرم فلا بأس أن تطالبه فی الحرم»؛ اگر از شخصی طلبکاری و او را در مکه یا در حرم یافتی، از او مطالبه مکن و بر وی سلام هم مکن؛ که از تو ترسان شود. بلکه اگر در محدودهٔ حرم چیزی به وی دادی می‌توانی در آنجا مطالبه کنی. [3]

نتیجهٔ قرض‌الحسنه
روی عن فقه الرضا علیه‌السلام: «أن أجر القرض ثمانیه عشر ضعفا من أجر الصدقه لأن القرض یصل إلی من لا یضع نفسه للصدقه لأخذ الصدقه؛ پاداش وام ۱۸ برابر بیش از صدقه است، زیرا قرض‌الحسنه باعث می‌شود که شخص به گرفتن صدقه دچار نشود.» [4]

فلسفهٔ تحریم ربا
محمد بن سنان گوید: حضرت رضا علیه‌السلام در جواب مسائل من نوشت:
علت تحریم ربا و نهی خداوند از آن از این جهت است که خداوند متعال از فساد اموال جلوگیری کرده و مردم را از مخلوط شدن مال آن‌ها به حرام بازداشته است.
هر گاه آدمی یک درهم را به دو درهم خریداری کرد یک درهم آن مشروع و درهم دیگر باطل است و خرید و فروش ربوی در هر حال برای فروشنده و مشتری موجب ضرر و زیان است.
پس خداوند متعال بنده خود را از ربا بازداشته تا صاحب مال گرفتار فساد و تباهی مال نگردد، همان طور که سفیه را از تصرف مالش منع کرده تا آنگاه که سفاهت او برطرف شده و قدر و قیمت مالش را بداند، و از این رو خرید و فروش یک درهم را به دو درهم حرام فرموده است.
بعد از اینکه خداوند حرمت ربا را بیان کرده و در قرآن مجید حکم آن را فرموده هر کس این حرام را مرتکب شود و حکم خداوند را زیر پا گذارد مرتکب کفر شده است؛ و علت دیگر آنکه اگر در جامعه اسلامی رباخواری پدید آید، مردم خوبی‌ها را فراموش می‌کنند، و برای رسیدن به مال زیاد از هر گونه ظلم و اجحاف خودداری نخواهند کرد، و در نتیجه قرض‌الحسنه و اعمال نیک در جامعه از بین می‌رود، و فساد و تباهی و از بین رفتن اموال مردم و تلف شدن ثروت عمومی و انحصار آن پیش خواهد آمد.[5]

پژوهشكده امر به معروف و نهي از منكر

1.فقه الرضا/ ص ۲۶۸، بحارالانوار/ ج ۱۰۳/ ص ۱۵۶؛ بحار/ج ۱۰۰/ ص ۲۵۶؛ مستدرک الوسائل/ ج ۱۳/ ص ۴۱۵/ باب نوادر
2.فقه الرضا/ ص ۲۶۸؛ بحارالانوار/ ج ۱۰۳/ ص ۱۵۰
3.فقه الرضا/ ص ۲۵۳؛ بحارالانوار/ ج ۱۰۳/ ص ۱۵۶
4.بحارالانوار / ج ۱۰۳/ ص ۱۴۰ و فقه الرضا/ ص ۲۵۶
5.اخبار و آثار امام رضا علیه‌السلام/ ص ۷۰۱-۷۰۲

10 شهريور روز بانكداري اسلامي

یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا اِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ اِلی اَجَلٍ مُسَمَّیً فَاکْتُبُوهُ.[۱]
ای کسانی که ایمان آوردید هنگامی که به یکدیگر قرض الحسنه دادید تا زمان معیّن پس آنرا بنویسد.

قرض‌الحسنه سنت اسلام است که اقتصاد را در خدمت عقیده می‌گیرد.
قرض‌الحسنه، تجلی حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و مبانی عقیدتی بر سودجوئی‌های اقتصادی است.
قرض‌الحسنه، نوعی ایثار است و ربا یکی از انواع پلید استثمار.
قرض‌الحسنه، همان اندازه ارزشمند است که ربا ضد ارزش، قرض‌الحسنه وام دادن به خداست و كدام مأمن است كه از وام دادن به خدا احساس ترديد و يا پشيماني نمايد؟

ديده شده توسط سليماني (نويسنده وبلاگ) در كتاب تبليغ

1. بقره / 282 

شـتاب در دادن قـرض
 عَنْ اَمِیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام: وَ اغْتَـنِمْ مَنِ اسْتَـقْرَضَـکَ فِی حالِ غِنـاکَ لِـیَجْعَـلَ قَـضاءَهُ لَـکَ فِی یَوْمِ عُسْرَتِکَ.[۱]
از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که فرمود: و غنـیمت بــدان کسـی را که در زمـان بی نــیازیت از تــو وام بـخـواهد تا در روز تنـگدسـتی تـو، به تـو پـس دهــد.

محبوبیّت قـرض دادن
 قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : اَلْفُ دِرْهَمٍ اُقْرِضُها مَرَّتَیْنِ اَحَبُّ اِلَیَّ مِنْ اَنْ اَتَصَدَّقَ بِها مَرَّهً. [2]
پیامبـر اکـرم صلی الله علیه و آله فرمود: هزار درهـم را اگر دوبار قرض بدهم، بیشتر دوست دارم از اینکه آن را یـکمرتـبه بـعنوان صـدقه بپـردازم.

قرض سنّت جاودان
فِی خَبَرٍ طَویِلٍ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: اَمَّا الْوُجُوهُ الْأرْبَعَهُ (الَّتِی یَلْزِمُهُ فِیها النَّفَقَهُ مِنْ وُجُوهِ اصْطِناعِ الْمَعْرُوفِ) فَقَضاءُ الدَّیْنِ، وَالْعارِیَهُ، وَالْقَرْضُ وَاِقْراءُ الضَّیْفِ واجِباتٌ فِی السُّنَّهِ.[3]
امام صادق علیه السلام در روایتی طولانی و مفصّل فرمود: امّا انواع چهارگانه خیر عبارتند از:
۱ ـ پرداخت بدهی
۲ ـ عاریه دادن
۳ ـ قرض دادن
۴ ـ مهمانی دادن، که اینها در سنّت واجب است.

1.میزان الحکمه، بنقل از نهج البلاغه، نامه 31 .
2.بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .
3.همان، ص 140 .

گذشـت نسبت به مقروض
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَریمِهِ اَوْ مَحاعَنْهُ کانَ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیامَهِ. [1]
از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: کسی که به بدهکارش مهلت و فرصت دهد یا از طلب خود صرف نظر نماید، روز قیامت در سایه رحمت پروردگار قرار خواهد گرفت.

یاری مقروض
قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ سَرَّهُ اَنْ یُنَفِّسَ اللّهُ کُرْبَتَهُ فَلْیُیَسِّرْ عَلی مُؤْمِنٍ اَوْفَلْیَدَعْ لَهُ فَاِنَّ اللّهَ تَعالی یُحِبُّ اِعانَهَ الْمَلْهُوفِ. [2]
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که دوست دارد خدا غم و اندوهش را از او جدا نماید، پس باید بر مؤمن بدهکار آسان بگیرد (در گرفتن طلبی که دارد) یا اینکه از آن مال صرف نظر کند، چون خداوند کمک کردن به انسانی که در اثر نداشتن ثروت اندوهگین است را دوست دارد.

1. میزان الحکمه، ج 8، ص 126 .
2.بحارالأنوار، ج 103، ص 152 . 

 قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ یُمْطِلُ عَلی ذِی حَقٍّ حَقَّهُ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلی اَداءِ حَقِّهِ فَعَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ خَطیئَهُ عَشّارٍ. [1]
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که قادر به پرداخت حقّ دیگران است، اگر سهل انگاری نماید و طلبکار را معطّل کند در مقابل هر روز تأخیر، گناه شخص باجگیر در نامه عملش ثبت خواهد گردید.

 وَ مِنْ اَلْفاظِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَطَلُ الْغَنِیِّ ظُلْمٌ.
نقل شده، یکی از کلمات پیامبر صلی الله علیه و آله این است که فرمود: «تأخیر در پرداخت قرض توسط فردتوانمندظلم محسوب می‌شود.»[2]

وَکانَ الصّادِقُ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ اَقْرَضَ قَرْضا فَضَرَبَ لَهُ اَجَلاً فَلَمْ یُؤْتَ بِهِ عِنْدَ ذلِکَ الاْجَلِ، فَاِنَّ لَهُ مِنَ الثَّوابِ فِی کُلِّ یَوْمٍ یَتَأخَّرُ عَنْ ذلِکَ الاْجَلِ بِمِثْلِ صَدَقَهِ دِیْنارٍ واحِدٍ فی کُلِّ یَوْمٍ. [۳]
امام صادق علیه السلام فرمود: هر که وامی به کسی دهد و برای بازپرداختش مدّتی معیّن کند، چنانکه در سررسید مهلت، مال او پرداخت نشود، به ازای هر روز تأخیر ثواب یک دینار صدقه در نامه عملش می‌نویسند.

1. بحارالأنوار، ج 103، ص 146 .
2.وسائل الشیعه، ج 13، ص 90 .
3.بحارالأنوار، ج 103، ص 139 . 

 
قالَ النَّبِیُ صلی الله علیه و آله: مَنِ احْتاجَ اِلَیْهِ اَخُوهُ الْمُسْلِمُ فِی قَرْضٍ وَهُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَلَمْ یَفْعَلْ، حَرَّمَ اللّهُ عَلَیْهِ رِیْحَ الْجَنَّهِ.1
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که برادر مسلمان و نیازمندش از او تقاضای قرض الحسنه بکند و او با اینکه توانائی دارد، خواسته او را تأمین ننماید خداوند او را از بوی بهشت محروم خواهد ساخت.

 
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَقْرَضَ مُؤْمِنا قَرْضا یَنْتَظِرُبِهِ مَیْسُورَهُ کانَ مالُهُ فِی زَکاهٍ وَ کانَ هُوَ فِی صَلاهٍ مِنَ الْمَلائِکَهِ حَتّی یُؤَدِّیَهُ اِلَیْهِ.2
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس به مؤمنی قرض بدهد و منتظر بماند تا قرض گیرنده گشایش (در کارش) یابد، آن مال ثواب زکات خواهد داشت و قرض دهنده مورد درود فرشتگان باشد تا آنکه قرض گیرنده قرضش را ادا نماید.

1. همان، ص 138 .
2.بحارالأنوار، ج 103، ص 139 . 

10 شهريور روز بانكداري اسلامي

قـرض الحسنه و صـدقه
 عَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ اَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ: کَلُّ قَرْضٍ صَدَقَهٌ.[1]
عبدالله بن مسعود از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: هـر قـرضی پیـش خـدا، صدقـه محسـوب می گـردد.

مقایسه قـرض الحسنه با صـدقه
 وَعَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِیَ اللّه عَنْهُ اَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ: مـا مِـنْ مُسْـلِمٍ یُقْرِضُ مُسْلِما قَرْضا مَرَّهً اِلاَّ کانَ کَصَدَقَتِها مَرَّتَیْنِ. [2]
عبدالله بن مسعود از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: هر مسلمانی مالی را یکبار قرض دهد، مثل این است که همان مال را دوبار صدقه داده است.

ملاک برتری قـرض الحسنه از صدقه
 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: مَـکْتُوبٌ عَلی بابِ الْجَـنَّهِ: اَلصَّـدَقَهُ بِعَـشْرَهٍ وَالْقَـرْضُ بِـثَمانِیَهَ عَشْرٍ، وَاِنَّما صارَ الْقَرْضُ اَفْضَلَ مِنَ الصَّدَقَهِ لاِنَّ الْمُسْتَقْرِضَ لایَسْتَقْرِضُ اِلاّ مِنْ حاجَهٍ، وَقَدْ یَطْلُبُ الصَّدَقَهَ مَنْ لایَحْتاجُ اِلَیْها.[3]
امام صادق علیه السلام فرمود: بر درب بهشت نوشته شده است: صدقه ده حسنه و قرض الحسنه هیجده حسنه دارد. علّت اینکه قرض برتر از صدقه است اینست که قرض گیرنده همیشه از روی نیاز قرض می‌گیرد؛ ولی صدقه گیرنده، گـاهی بـدون ایـنکه نیـاز داشته باشد خـواهان صـدقه می‌شود.

برتری وام‌دادن از بخشش
سَمِعْتُ اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلام یَقُولُ: لاَنْ اُقْرِضَ قَرْضا اَحَبُّ اِلَیَّ مِنْ اَنْ اَصِلَ بِمِثْلِهِ. [4]
امام صادق علیه السلام فرمود: مــالی را کـه قـرض بـدهـم، بـیشـتر دوسـت دارم تـا آن را بـبـخشـم.

1. التّرغیب و التّرهیب، ج 2، ص 40 .
2.التّرغیب و التّرهیب، ج 2، ص 41 .
3.بحارالأنوار، ج 103، ص 140 .
4.همان، ص 139 .