مصاديق بركت در قرآن و روايات

مکان های مبارک

وادی طور

«فَلَمَّا قَضَی مُوسَی الاَجَلَ وَ سَارَ بِأهلِهِ ءَانَسَ مِن جَانِبِ الطُّورِ نَاراً قُل لِأهلِهِ امکُثُو إنِّی ءَانَستُ نَاراً لَعَلِّی ءَاتِيکُم مِنهَا بِخَبَرٍأو جَذوَةٍ مِن النَّارِ لَعَلَّکُم تَصطَلُونَ* فَلَمَّا أَتَئهَا نُودِیَ مِن شَاطِی الوَادِ الَأيمَنِ فِی البُقعَةِ المُبَارَکَةِ»[1]

«بقعه» به قطعه ای از زمین می گویند که با زمین های مجاورش تفاوت داشته باشد.[2]و وصفش به «مبارکه» برای این است که معدن وحی و رسالت بوده و یا از جهت این است که درختان،میوه ها و خیر و نعمت فراوانی در آنجا وجود داشته است.[3]

مفسران«بقعه مبارکه» را همان سرزمین مقدس می دانند که هنگام ورود موسی به آنجا،خداوند او را اینگونه خطاب کرد:«فَاخلَع نَعلَيکَ إِنَّکَ بِالوَادِ المُقَدَّسِ»[4]که مقدس به معنای مبارک به کار رفته است.[5]

فخر رازی وصف مبارک را به این سبب مبارک دانسته که پیامبری موسی از آن مکان آغاز شده است.[6]

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

[1]- قصص (28) آیه 29و 30
[2]- محمد بن مکرم، ابن منظور، همان کتاب، ص 462
[3]- فضل بن حسن، طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 7، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش، ص 392
[4]- طه (20) آیه 12
[5]- فضل بن حسن، طبرسی، همان کتاب
[6]- ابو عبدالله بن عمر، فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج 24، بیروت، انتشارات دار احیاء التراث العربی، 1425 ق، ص 244

مصاديق بركت در قرآن و روايات

مکان های مبارک

سرزمین فلسطین

«سُبحَانَ الَّذِی أسری بِعَبدِه لَيلاً مِن المَسجِدِالحَرَامِ إلَی المَسجِدِ الاقصَی الَّذِی بَارَکنَا حَولَه لِنُرِيَه مِن آياتِنَا»[1]

مسجد الاقصی، مسجد مقدسی است که در سرزمین فلسطین واقع گشته و محل عبادت بسیاری از پیامبران الهی بوده است و به همین دلیل از قداست خاصی برای پیروان همه ی ادیان الهی برخوردار می باشد. قرآن کریم با تأکید بر اهمیت مسجد الاقصی، هم این مسجد و هم منطقه پیرامونی آن را که سرزمین فلسطین می شود مکانی مبارک معرفی کرده است.

در رابطه با آیه ی«وَأَورَثنَا القَومَ الّذِينَ کَانُوا يُستَضعَفُونَ مَشَارِقَ الارضِ وَمَغَارِبَها الَّتِی بَارَکنَا فِيهَا»[2] نیز علامه طباطبایی معتقد است منظور از ارض در اینآیه سرزمین شام یا فلسطین است و مؤیّد و دلیل بر این معنا را جملهی بعدی می داندکه می فرماید:«الَّتِی بَارَکنَا فِيهَا» برای این که خداوند در قرآن کریمش غیر از سرزمین مقدس که همان نواحی فلسطین است و غیر از کعبه هیچ سرزمینی را به برکت یاد نکرده است.[3]

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

[1]- اسراء (17) آیه 1
[2]- اعراف (7) آیه 137
[3]- سید محمد حسین، طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 8، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1417 ق، ص 228

مصاديق بركت در قرآن و روايات

مکان های مبارک

سرزمین شام

سرزمین دیگری که برکات الهی شامل آن شده، سرزمین شام است:

«وَ نَجَّينَاهُ وَ لوطَاً إلَی الارضِ الَّتِی بَارَکنَا فِيها لِلعَالَمِينَ»[1]

او و لوط را به سرزمینی که آن را برای همه جهانیان پربرکت ساختیم،نجات دادیم.

گرچه نام این سرزمین صریحاً در قرآن نیامده ولی با توجه به آیه ی اول سوره اسراء معلوم می شود همان سرزمین شام است(که شامل فلسطین، اردن، سوریه و لبنان بوده)که هم از نظر ظاهری پر برکت  و حاصل خیز است و هم از نظر معنوی، چرا که کانون پرورش انبیاء بوده است.[2]

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

-[1]انبیاء (21) آیه 71
[2]- ناصر، مکارم شیرازی، همان کتاب، ج 12، ص 10  ؛ محمد، صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن با القرآن، ج 19، چاپ دوم، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، 1365 ش، ص 131

مصاديق بركت در قرآن و روايات

مکان های مبارک

کعبه

 یکی از مکان هایی که در قرآن با وصف مبارک از آن یاد شده، کعبه میباشد:

«إنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّــةَ مُبَارَکاً وَهُدًی لِلعَالَمِينَ»[1]

نخستین خانه ای که برای مردم قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است، که پر برکت…

لفظ بکّه به معنای ازدحام است و می فهماند که مردم برای طواف و نماز و سایر عبادات و مناسک، پیرامون این خانه (کعبه) که برای پرستش خدای سبحان ساخته شده است، ازدحام می کنند و اگر آن را «بکّه» خوانده از باب تبدیل میم به بهء است. بعضی گفته اند بکّه غیر از مکه است؛ مکه نام شهر است ولی بکّه نام حرم است. بعضی دیگر گفته اند نام مسجد الحرام است و برخی دیگر آن را مخصوص محل طواف دانسته اند.[2]

بر اساس آیه مذکور این گونه برداشت می شود که سرزمین مکه هم شهری پر برکت و مبارک است و هم این که موجب هدایت عالمیان می شود و لذا به همین دلیل عدهای لفظ مبارک را به برکات دنیوی و مادی و لفظ هدایت را به برکات اخروی تعبیر کرده اند.

علامه طباطبایی در تفکیک معانی مبارک بودن و هدایت گر بودن سرزمین مکه معتقد است مراد از مبارک بودن، افاضه برکات دنیوی است که عمده آن وفور ارزاق و بسیار شدن انگیزه ها برای عمران و آباد کردن آن، با حضور و تجمع در آن برای زیارت و عبادت و نیز انگیزه  داشتن برای احترام آن است و اما هدایت بودنش به این است که خدای تعالی با تاسیس آن و تشریع عباداتی در آن، سعادت آخرتی مردم را به ایشان نشان دهد و علاوه بر آن ایشان را به کرامت و قرب خدا برساند.[3]

امام علی(علیه السلام) در پاسخ مردی که کعبه را اولین خانه دانسته بود، آیه را این گونه تفسیر فرموده اند:

«پیش از آن نیز خانه هایی بود؛ لیکن آن، اولین خانه ای است که برای مردم، برکت نهاده شده است؛ که در آن، هدایت و رحمت و برکت است. اولین کسی که آن خانه را ساخت، ابراهیم(علیه السلام) بود و سپس طایفه ای از عرب از قبیله جرهم،سپس خراب شد، پس قریش آن را باز ساخت.»[4]

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

[1]- آل عمران (3) آیه 96
[2]-محمد بن احمد، قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج11، چاپ دوم، تهران، نشر ناصر خسرو، 1364ش، ص202؛ سید محمد حسین طباطبایی، همان کتاب، ج3، ص351-350؛ فضل بن حسن، طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج7، تهران، نشر ناصر خسرو، 1372ش، ص 89
[3]-محمد حسین طباطبایی، همان
[4]-محمد بن علی، ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب علیهم السلام، ج2، قم، نشر علامه،1379ق، ص43

مصاديق بركت در قرآن و روايات

مکان های مبارک

زمین گسترده ترین مکانی است که قرآن کریم از برکت نهادن خداوند در آن سخن گفته است:

«بِاالّذی خَلَقَ الارضَ…وَ جَعَلَ فيها رَواسِیَ مِن فوَقِها و بارَکَ فِيها»[1]

که منظور از برکت را خیر دائمی زمین برای اهلش و روییدن درختان دانسته اند.[2]

در این میان برخی از مکان های خاص به عنوان مکان های با برکت و مبارک شناخته شده اند .

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

[1]- فصلت (41) آیه 9-10
[2]- ابو جعفر محمد بن جریر، طبری، جامع البیان عن تاویل آیة القرآن، ج 24، چاپ اول، بیروت، انتشارات دار المعرفة، 1412 ق، ص 120

در قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام)، نمونه هایی از اشخاص، پدیده ها، زمان ها و مکان ها با وصف برکت و مبارک بودن که دارای خیر فراوان هستند، یاد می کند. مفسران بر پایه ی دو معنای «ثبوت» یا «فزونی خیر» که برای برکت بازگو شد، چگونگی برکت را در این مصادیق توضیح داده اند.

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی

از مجموع کلمات لغویان می توان چند معنی برای برکت برداشت نمود: اولا ثبات خیر الهی در اشیاء،دوما نموّ وزیادی، سوما سعادت و برتری. به نظر می رسد قول کسانی که برکت را به معنای ثبوت خیر یا نموّ می دانند، مناسب تر است.از ثبات و نموّ ، دوام و استمرار نیز استفاده می شود.بنابراین می توان گفت: برکت، خیر فراوانی است که با نموّ و رشد تقارن دارد و این معنی با معنای اصطلاحی و عرفی واژه برکت نیز متناسب است.از این رو عرف چیزی را دارای برکت می داند که از آن استفاده فراوان یا مداوم شود و لذا عمر طولانی را که حاصل چندانی نداشته، عمر بی برکتی می دانند و به سرمایه اندکی که استفاده های بهینه از آن بشود، سرمایه با برکت می گویند.

قسمتی از پایان نامه خانم خدارحمی