هدايت و ضلالت در قرآن به معنى اجبار بر انتخاب راه درست يا غلط نيست، بلكه به شهادت آيات متعددى از خود قرآن «هدايت» به معنى فراهم آوردن وسائل سعادت و «اضلال» به معنى از بين بردن زمينههاى مساعد است، بدون اينكه جنبه اجبارى به خود بگيرد.1
«أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِيهِ، كَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ …؛ پس آیا کسی که به او وعده نیکو داده ایم و او آن را خواهد دید مانند کسی است که او را از بهره زندگی دنیا بهره مند ساختیم و سپس او در روز قیامت از احضار شدگان خواهد بود.»
اين آيه ترجيح پيروى هدى بر ترك آن، و بر پيروى هواى نفس در بهرهگيرى از متاع حيات دنيا را روشن مىكند، و در اين بيان حال پيروان هدايت را با حال پيروان هوى مقايسه مىنمايد، كه دسته اول به وعدههاى نيكى، كه خدا به آنان داده، مىرسند، و دسته دوم در روز قيامت احضار مىشوند و خدايان دروغى آنان از آنان بيزارى جسته، و دعايشان را مستجاب نمىكنند، و از اينكه دعوت رسولان را اجابت نكردند، بازخواست مىشوند.
پس اينكه فرمود: «أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِيهِ»، استفهامى است انكارى، و وعده حسن عبارت است از وعده خداى تعالى به مغفرت و بهشت، هم چنان كه خودش فرموده:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ» و خداوند وعده خود را تكذيب نمىكند، هم چنان كه باز خودش فرموده: «أَلا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ»
1. - احمدعلی بابایی، برگزيده تفسير نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیف، 1382، ج1، ص 5
قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)
