در تيررس بلاها و آفات

گرچه بلا، براى دوستان است، ولى گاهى ظرفيّت انسان كم است و جاهلانه ناسپاسى مى كند.

گرچه بلا، براى امتحان و آزمايش است، امّا شايد نتوانيم در پنجه اين گرفتاريهاى آزمايشى، صاف و سالم و پيروز، از امتحان به درآييم.

آفت ها، براى پندآموزى و ضررها، براى عبرت گرفتن است، بلا، هشدارباش است و آفت، بيدارباش.

گرفتارى ها، غفلت زدا و مصيبت ها، «يادآور» است، يادآور عجز و ضعف ما، و حاكميت اراده و مشيّتى بالاتر و والاتر از آنچه ما داريم، كه در كار جهان كارساز است.

امّا ظرفيّت ها كم است. همه، نمى توانند از آفات و بليّات، تحليلى درست بكنند. هركس، در مقابل شدايد «صبور» نيست.

بلا، گاهى انسانى را به كفر هم مى كشد، بدبين مى كند، از كوره در مى بَرَد، در هاضمه وجودى انسان نمى گنجد.

حديثى از امام على عليه السلامداريم كه «بلا و گرفتارى، براى ظالم ادب است و براى مؤمن، عبرت و تجربه است و براى انبياء، درجه».[1]

امّا اگر در معرض بلاها و آماج آفات قرار گرفتيم و ظرفيت آن را نداشتيم، شايد به گناهى ديگر بيفتيم.

در قرآن است كه: وقتى انسان، مورد آزمايش قرار گيرد و وفور نعمت و كرم خدايى او را فرا گيرد، مى گويد كه خدا به من اكرام كرده است، ولى وقتى دچار تنگى معيشت و روزى اندك گردد، مى گويد خداوند به من اهانت كرده و مرا خوار شمرده است.[2]

امام صادق عليه السلام فرموده است.

«از پروردگارتان، عفو و عافيت مسئلت كنيد. چرا كه شما اهل بلاكشى و جزء مردان بلاء و آزمايش نيستيد. اقوامى پيش از شما بودند ـ از بنى اسرائيل ـ كه در راه ايمانشان با ارّه ها شقه مى شدند تا تسليم كفر شوند ولى دست از ايمان نمى كشيدند.»[3]

البته، دچار بلا شدن، براى پالايش انسان و پخته شدن و تصفيه مؤمن، خوب است و هر كه مقامش نزد خدا بيشتر باشد، ابتلاءاتش افزون تر است (البَلاءُ لِلوِلاءِ ـ بلا براى دوستان است)

اگر با ديگرانش بود ميلى

چرا جام مرا بشكست ليلى؟

ولى آماج و هدف بلاها و آفت ها قرار گرفتن، گاهى ممكن است بيش از ظرفيّت و تحمّل انسان باشد و به كفر و عناد و گمراهى و بدبينى بكشد.

در پايان، با «آفات» هم آشنا شويم. از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده است كه:

آفت علم، فراموشى است،

آفت خرد، سفاهت است،

آفت عبادت، سستى است،

آفت سخاوت، منّت است،

آفت شجاعت، ستم است،

آفتِ زيبايى، خودپسندى و كبر است،

آفت حسب ونسب، افتخاركردن وفخر فروختن است،

و آفت دين، هواپرستى است.

[1] ـ انّ البلاء للّظالم ادبٌ وللمؤمنِ امتحانٌ وَ لِلأنبياء درجةٌ بحارالأنوار، ج 64 ص 235.

[2] ـ فاّما الانسان اذا ما اتَبلاُه…فجر، آيه 15 و 16.

[3] ـ سفينه البحار ج 2 ص 106.

منبع : سيناي نياز ؛ جواد محدثي

فاصله كرم تا عدالت

اگر بنا باشد كه خداوند به عدل رفتار كند،

اگر از بندگان، به عدل، حساب بكشد،

اگر انسان را طبق آنچه كرده است، مؤاخذه كند و كرم و عفوى در كار نباشد،

اگر فضل خدا، دستمان را نگيرد… اوضاع، بسى وخيم است. چراكه ما، لغزشكاريم و اهل گناه. روزى به تعداد زياد نافرمانى خدا مى كنيم. اگر ما را نسبت به آنها مؤاخذه كنند، كار بسى دشوار است.

آنچه مايه اميدوارى است، «فضل» خداست، و اينكه، خداوند، مهربان و بخشنده و بخشاينده است، جواد و كريم است. وگرنه بايد همه را عذاب كند، عذابى سخت.

در قرآن كريم مى خوانيم:

«اگر خداوند، بندگان را نسبت به ستمهايشان مؤاخذه مى كرد، هيچ جنبنده اى را روى زمين باقى نمى گذاشت، لكن تا «اجل» و فرصتى معين، آنان را تأخير مى اندازد.»[1]

باز، از قول خداى متعال بشنويم:

«خداى تو، آمرزنده و مهربان است، اگر خداوند، مردم را به آنچه در اين جهان مرتكب مى شوند، مؤاخذه كند نسبت به عذاب آنان را در همين دنيا، شتاب مى ورزد، ليكن براى مردم، موعدى قرار داده كه اگر آن موعد برسد، مردم فرارگاهى نخواهد يافت»[2]

راستى، اگر بنا باشد كه خداوند، در محاسبه عمل مردم در آخرت، و نيز در همين دنيا، جود و كرم و بزرگوارى خود را كنار بنهد و با مقياس دقيق «عدل» رفتار كند، چگونه مى توان از عذاب خداوند رست؟

با اين همه گناه و نافرمانى، با اين همه نيّت هاى آلوده و رياها و تزويرها، براى خوشايند مردم كار كردن ها، شهرت طلبى ها، نام جويى ها، غرورها و تكبّرها، باطل پرستى ها، غيبت ها و سوءظن ها…

واى… كه چه محشرى است!…

گر حكم شود كه مست گيرند

در شهر، هر آنكه هست گيرند

اين است كه در نخستين خواسته امروزمان، از پروردگار خواسته ايم كه ما را به خاطر خطاها و اشتباهات و لغزشها، مؤاخذه نكند وگرنه از چنگ عذاب الهى نمى توان رستن!…

كسى، دقتى فراوان داشت كه واجبات را انجام دهد و از محرّمات، پرهيز كند و پيش خود مى انديشيد كه بى گناه است، بنابراين او را از محاسبه به عدل، چه باك؟

از اين رو، در دعاى قنوتى كه داريم، به جاى جمله «أللّهُمَّ عامِلْنى بِفَضلِكَ وَلاتُعامِلْنى بِعَدلِك»، خدايا با من، به فضلت رفتار كن، نه به عدلت»، مى گفت: «خدايا!… با من به عدلت رفتار كن…»

روزى خواب ديد كه محشر است و قيامت و «محاسبه» و چنان از اعمال ريز و درشتش حساب كشيدند و چنان «عدل» را مقياس قرار دادند كه در آخر حساب، جهنّمى و اهل دوزخ از آب درآمد! وحشت زده از خواب پريد و با عذرخواهى از پروردگار نسبت به آنگونه دعا و از آن غرور، مجدّداً دعاى وارده را مثل ديگران خواند، كه:

«خدايا با من، با فضل و كرم خويش، رفتار و معامله كن، نه با عدالت و دادت».

[1] ـ نحل، آيه 61.

[2] ـ كهف، آيه 58.

دعای روز چهاردهم ماه مبارک رمضان *
أَللّـهُمَّ لا تُؤاخِـذْنى فيهِ بِالْعَـثَراتِ وَ أَقِـلْنى فيهِ مِنَ الْخَطـايا وَ الْهَـفَواتِ وَ لا تَجْعَلْنى فيهِ غَرَضاً لِلْبَلايا وَ الاْفاتِ بِعِـزَّتِـكَ يـا عِـزَّ الْمُسْلِـمينَ.
«خدايا در امروز مرا به لغزشهايم مؤاخذه مكن، و عذرِ اشتباهات و خطاهايم را بپذير، و مرا هدفِ تير بلاها و آفت‏ها قرار مده، به عزتت، اى مايه عزت مسلمانان».

رسول خدا صلی الله علیه و آله :
تَجاوَزوا عَنْ عَثَراتِ الْخاطِئينَ يَقيكُمُ اللّه‏ُ بِذلِكَ سوءَ الاَْقْدارِ؛
از لغزش‏هاى خطاكاران، درگذريد كه خداوند در عوض آن، شما را از پيشامدهاى ناگوار، حفظ خواهد كرد.
تنبيه الخواطر: ج 2، ص 120

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی روز شنبه در دیدار جمعی از اساتید، نخبگان علمی و پژوهشگران دانشگاهها، پارک های علم و فناوری و مراکز علمی و تحقیقاتی، با ترسیم اهداف بیست ساله نظام اسلامی برای دستیابی به جایگاه ایرانی «مقتدر، عزتمند، مستقل، متدین، ثروتمند، برخوردار از عدالت و دارای حکومتی مردمی، پاک، جهادگر، دلسوز و پرهیزگار»، دانشگاهها را پایه و اساس این اهداف والا برشمردند و تأکید کردند: «افزایش سرعت رشد علمی در دانشگاهها و مراکز علمی»، «ایجاد و تقویت احساس هویت افتخارآمیز ایرانی- اسلامی در جوانان»، «انقلابی بودن دانشگاهها و دانشجویان»، و «نقش آفرینی واقعی فرماندهان و افسران جنگ نرم»، از جمله الزامات تبدیل شدنِ نظام اسلامی به یک قدرت علمی مطرح، و الگوی مردم سالاری همراه با اسلام و معنویت، در دنیا است.
رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار با تأکید مجدد بر اینکه برگزاری جلسات با اساتید دانشگاهها، به منظور احترام و تکریم علم و استادان علم است، به مجاری ارتباطی متعدد خود با دانشگاهیان، نخبگان علمی و دانشجویان اشاره و خاطرنشان کردند: برگزاری چنین جلساتی، علاوه بر نمادین بودن، تصویر اجمالی از فضای گفتمانی، علمی و فکری دانشگاهها ارائه می کند.
حضرت آیت الله خامنه ای سپس، نگاه به آینده کشور را از دغدغه های دانایان، خردمندان و نخبگان هر کشور برشمردند و گفتند: ترسیم چشم انداز آینده از آن جهت مهم است که اداره کشور در سالهای آینده بر عهده دانشجویانی است که اکنون در دانشگاهها مشغول تحصیل و تلاش علمی هستند.
ایشان این موضوع را نشانگر اهمیت جایگاه اساتید و مسئولان دانشگاهها دانستند و خاطرنشان کردند: زنجیره علم و معرفت از آموزش و پرورش تا دانشگاه، وظیفه اصلی برای تحقق آینده مطلوب کشور را برعهده دارند.
رهبر انقلاب اسلامی با طرح این سوال که برای ایرانِ پس از ۲۰ سال، چه آینده مطلوبی متصور است، افزودند: اگر آینده مطلوب مورد نظر، ایرانی مقتدر، عزتمند، مستقل، متدین، ثروتمند و برخوردار از عدالت، و دارای حکومتی مردمی، پاک، جهادگر، دلسوز و پرهیزگار باشد، ضروری است دانشگاهها آراسته به این شاخص ها باشند و نسل جوان را معتقد و مومن به این عناصر تربیت کنند.
حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند: اگر در دانشگاهها به این شاخص ها اهمیت داده نشود، در آینده، ایرانی وابسته ، از لحاظ فرهنگی رها شده، مبتلا به گسست های اجتماعی و قومی و مذهبی و سیاسی، و دارای حاکمیت اشرافی را شاهد خواهیم بود.
ایشان خاطرنشان کردند: نتیجه چنین آینده ای، کشوری خواهد بود با قله های ثروت در کنار دره های بدبختی و نابسامانی و محرومیت که نمونه بارز آن جامعه امریکا یا وال استریت امریکایی است.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: در چنین آینده ای، همه اقشار جامعه از رفاه برخوردار نخواهند بود و کشور، درواقع وال استریت ایرانی خواهد بود.
رهبر انقلاب اسلامی در جمع بندی این بخش از سخنان خود گفتند: به همین دلیل است که من همواره تأکید بسیار زیادی بر موضوع دانشگاهها، اساتید و وزرای علوم دارم زیرا رسیدن به آینده مطلوب ایران، نیازمند تربیت انسانهایی عالِم، صبور، مجاهد فی سبیل الله، کاربلد و شجاع است که این افراد عمدتاً در دانشگاهها پرورش می یابند .
حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه به بیان الزامات تربیت چنین جوانانی در دانشگاهها پرداختند و افزودند: «پیشرفت علمی»، «انضباط اخلاقی»، «خویشتنداری دینی»، «بصیرت سیاسی» و «ایجاد احساس هویت و افتخار» در محیط دانشگاهها، از الزامات این کار مهم است.
ایشان درخصوص «پیشرفت علمی»، بر لزوم افزایش سرعت رشد علمی تأکید کردند و گفتند: من چندی پیش نیز درخصوص کاهش سرعت رشد علمی تذکر دادم زیرا سرعت کم شده است و برای جبران فاصله عقب ماندگی علمی چاره ای جز افزایش سرعت رشد علمی وجود ندارد.
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اظهارات برخی صاحبنظران درباره کاهش سرعت رشد علمی در غرب، خاطرنشان کردند: اگر در غرب سرعت رشد علمی کاهش پیدا کرده به این دلیل است که آنها از بیشتر ظرفیت های خود استفاده کرده اند اما ما باید عقب ماندگی شصت یا هفتاد ساله خود را که بوسیله حکومتهای خائن و غافل بوجود آمده، جبران کنیم تا بتوانیم در این مسابقه جهانی خود را به سطوح بالا و قله ها برسانیم.
حضرت آیت الله خامنه ای به نقش اساتید در ایجاد و تقویت «هویت ایرانی و اسلامی» در دانشجویان اشاره کردند و گفتند: استادان با بیان پیشرفتهای کشور در عرصه های هوا فضا، نانو، هسته ای، زیست فناوری و پزشکی، می توانند احساس هویت را در دانشجویان بوجود آورند.
ایشان با تأکید بر اینکه ایجاد هر نوع احساس حقارت و واگرایی در دانشجویان، خیانت محسوب می شود، افزودند: دانشجویان باید همواره به ایرانی بودن و مسلمان بودن و انقلابی بودن خود افتخار کنند.

صفحات: 1· 2· 3

مصاحبت و دوستى با «ابرار»

داشتن دوست، نعمتى است بزرگ،

و دوستى با ابرار، نيكان و صالحان، موهبتى است بزرگتر.

به فرموده امام على عليه السلام:

«عاجزترين مردم، كسى است كه از دوست يابى عاجز باشد، و ناتوان تر از او، كسى است كه دوستانِ بدست آورده را از دست بدهد»[1]

دوستى با «نيكان»، انسان را به «نيكى» مى كشد و معاشرت با «صالحان» انسان را به «عمل صالح» وامى دارد. همنشينى با «متّقين»، روح «تقوا» و خداترسى را در انسان مى دمد.

رفت و آمد با خوبان، آدمى را «خوب» مى كند.

رفاقت با بندگان مطيع خدا، انسان را به ياد خدا مى اندازد و چه نعمتى از اين بالاتر؟! اين خير و موهبت بزرگ الهى است كه به تو دوستى صالح و همنشينى مؤمن عنايت كند كه لحظه لحظه حياتش، درس باشد و نگاهش، عبرت بياموزد و از سخنش، حكمت ببارد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است:

«خداوند به هر كس كه بخواهد خيرى دهد، به او دوستى صالح و شايسته روزى مى كند، كه اگر از ياد خدا غافل شود، خدا را به يادش مى آورد. و اگر در ياد خدا باشد، در اين مسير، ياريش مى نمايد».[2]

پس، براى گريز از جاذبه دوستى هاى دنيايى، رهايى از دام رفاقت هاى مادّى، نجات از همنشين هاى بد، كه وقت را تباه مى كنند و عمر را برباد مى دهند و سرمايه را به تاراج مى برند، بايد از خداوند توفيق خواست.

بايد دوستى براى مصاحبت و همنشينى برگزيد كه زندگيش، براى انسان آموزنده باشد، سخنش، سراسر پند باشد، نگاهش، عبرت آموزد، نگاه به او، انسان را به ياد خدا بيندازد، همنشينى با او، كمال انسان را بيفزايد،

همنشين تو، از تو، به بايد

تا تو را «عقل» و «دين» بيفزايد.

ازنيكان وخوبان باشد و بتوانى به او بگويى: «خوب».

اين را، اى خداى متعال، از تو مى خواهيم و از يارى تو، مدد مى جوييم.

تو كه نور چشم مسكينانى و فريادرس مظلومان.

اميد دلهاى اميدوارى و فروغ چشمهاى بيدار.

و مگر مى توان خدا را شناخت و دوست نداشت؟ و آيا «محبّت» بى «معرفت» چه اندازه سودمند است؟

جوينده تو، همچو تو فردى بايد

آزاده زهر علّت و دردى بايد

[1] ـ أعجَزُ النّاسِ مَن عَجَزَ عَن اكتِسابِ الإخوان، وَ اَعجَزُ مِنهُ مَن ضَيَّعَ مَنْ ظَفَرَ بِهِ مِنهُم نهج البلاغه، حكمت 12.

[2] ـ بحارالأنوار، ج 74 ص 164.

شكيبايى و مقاومت و تقوا

حوادث، انسان هاى غير مقاوم را مى شكند و غير صابرين را خورد مى كند. قَدَرها و قضاها و رويدادها تحمّل و شكيبايى لازم دارد.

دلى به وسعت دريا، تحمّلى به قدرت كوهها، ظرفيّتى عظيم و اراده اى نستوه لازم است، تا انسان بر «كائنات اقدار» شكيبا باشد.

خدا بايد قدرت تحمّلى و توان شكيبائى و صبرى عنايت كند. و او بايد توفيق تقوا دهد، توفيق خويشتن دارى، مالك نفس بودن، «اراده» را در «اختيار» داشتن، سپرى از «خداترسى» در مقابل معصيت داشتن، خود را ضدّ گناه ساختن، ضربه ناپذير نمودن. و اين است تقوا.

تقوا مرحله اى برين، از خودسازى است، لباس زيبا بر جان انسان است، جامه جان و لباس روح است. تقوا، مصونيّت در برابر گناه ايجاد مى كند، «تقوا»، به فرموده امام على عليه السلامدر نهج البلاغه، مَركبى است راهوار، كه سوار خود را آرام وارد بهشت مى كند و خطا و معصيت، اسبى سركش و مركبى چموش است كه سوار را با مغز بر زمين مى كوبد و با فشار، به جهنّم پرتاب مى كند.[1]

[1] ـ نهج البلاغه، خطبه 16 اَلا و انّ التّقوى….