مراتب چهارگانه «طهارت»:

«مرتبه اوّل»: پاك ساختن ظاهر از آلودگى ها و كثافت ها.

«مرتبه دوّم»: پاك ساختن اعضاء و جوارح و اندام از جرم ها و گناهان و معاصى.

«مرتبه سوّم»: پاك ساختن قلب از رذايل اخلاقى و خصلت هاى زشت.

«مرتبه چهارم»: پاك ساختن درون و راز قلبى، از هرچه كه جز خداى متعال باشد. و اين، طهارت انبياء و صدّيقين است.

و دست يافتن به هر يك از اين مراحل، بسته به اين است كه انسان از مرحله قبلى گذشته باشد. طهارت دل از غير خدا، براى كسى ميسّر است كه قلبش از اخلاق ناپسند و دست و يا اندامش از گناه، و ظاهرش از آلودگيها پاك شده باشد.

«پاكى» و «پاكيزگى»

«اين ماه را، «رمضان» از آن گفتند كه خداوند در اين ماه، دلهاى عارفان را از غير خود بشويد، پس به مهر خود بسوزد، گاه در آتش دارد، گاه در آب، گاه تشنه، گاه غرقاب، نه غرقه را سيراب، و نه تشنه را خواب، و زبان حال ايشان گويد:

در عشق تو بى سريم، سرگشته شده

وز دست اميد ما، سر رشته شده

مانند يكى شمع، به هنگام صبوح

بگداخته و سوخته و كشته شده»[1]

چهره را با آب مى شويند و دل را با «توبه»!

شستشوى با آب، «پاكيزه» مى كند، اما تقوا و دين، «پاك» مى سازد.

بايد بر طهارت درون و برون، از آلودگيهاى ظاهرى و باطنى تأكيد كنيم. حتى پاكيزگى ظاهر را رمزى از طهارت قلبى و درونى قرار دهيم.

به قول بعضى از عارفان، صاحبان بصيرت بدانند كه ايمان، با آباد كردن دلها و درون ها ست و سخن پيامبر كه فرموده: «طهور، نصف ايمان است»، آنست كه: آباد ساختن ظاهر با شستشو و تميز كردن با ريختن آب، نصف ايمان است، و نصف ديگر، عمارت و آبادى درون است با اعمال شايسته و اخلاق نيكو.

[1] ـ تفسير كشف الاسرار، ص 74.

أَللّـهُمَّ طَهِّرْنى فيهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الاَْقْذارِ وَ صَبـِّرْنى فيهِ عَلى كآئِناتِ الاَْقْـدارِ وَ وَفِّقْنى فيهِ لِلتُّقى وَ صُحْبَةِ الاَْبْرارِ بِعَـوْنِكَ يا قُرَّةَ عَيْنِ الْمَساكينَ.
«خدايا، از آلودگى و كثافتها پاكم كن، بر حوادث و قضا و قدرها صبرم بده، و بر تقوا و همنشينى با نيكان، توفيقم بخش، به ياريت، اى نور چشم مسكينان».

امام علی علیه السلام :
فَمَنْ اءَخَذَ بِالتَّقْوى عَزَبَتْ عَنْهُ الشَّدائِدُ؛
آن كه تقوا پيشه كند، سختى ها از او دورى گزيند.
نهج البلاغه: خ 189، ص 636

 وجه نامگذاری ماه مبارک رمضان

نام مقدس رمضان و نام خداوند و ریختن گناهان

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كُنَّا عِنْدَهُ ثَمَانِيَةَ رِجَالٍ فَذَكَرْنَا رَمَضَانَ فَقَالَ لَا تَقُولُوا هَذَا رَمَضَانُ وَ لَا ذَهَبَ رَمَضَانُ وَ لَا جَاءَ رَمَضَانُ فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا يَجِي‏ءُ وَ لَا يَذْهَبُ وَ إِنَّمَا يَجِي‏ءُ وَ يَذْهَبُ الزَّائِلُ وَ لَكِنْ قُولُوا شَهْرُ رَمَضانَ فَالشَّهْرُ الْمُضَافُ إِلَى الِاسْمِ وَ الِاسْمُ اسْمُ اللَّهِ وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ جَعَلَهُ اللَّهُ تَعَالَى مَثَلًا وَ عِيدا[1]

شخصى بنام سعد، از امام باقر عليه السّلام روايت نموده و گفت: هشت تن در محضر آن بزرگوار بوديم و در باره «رمضان» صحبت مى‏كرديم، حضرت فرمود:

نگوئيد «اين رمضان» و نگوئيد رمضان رفت، و رمضان آمد! زيرا «رمضان» نامى از نامهاى خداوند عزّ و جلّ مى‏باشد. نمى‏آيد و نمى‏رود، آنكه مى‏آيد و مى‏رود زائل و نيست‏شونده است، بلكه بگوئيد: شهر رمضان (ماه رمضان) يعنى شهر اضافه گرديده به اسمى كه نام خداست، ماهى كه قرآن در آن ماه نازل گرديد، و خداوند آن را حجّت و محلّ شادمانى براى اولياء خود قرار داده است.

َ قَالَ عَلِيٌّ ص لَا تَقُولُوا رَمَضَانَ وَ لَكِنْ قُولُوا شَهْرُ رَمَضانَ فَإِنَّكُمْ لَا تَدْرُونَ مَا رَمَضَان‏[2]

غياث بن ابراهيم گويد: امام صادق عليه السّلام از پدر بزرگوارش از جدّش روايت نموده كه فرمود: حضرت علىّ صلوات اللَّه عليه فرمودند: نگوئيد رمضان، بلكه بگوئيد «شهر رمضان» چون شما نمى‏دانيد رمضان چيست!

این نهی کراهتی هست نه نهی حرمتی . و از پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله روايت شده كه اين ماه رمضان ناميده شده، زيرا «يرمض الذّنوب» است يعنى گناهان را مى‏سوزاند (مى‏آمرزد)».

دکتر علی حق شناس ( استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

[1] - معاني الأخبار 315 باب معنى رمضان

[2] - معاني الأخبار 315 باب معنى رمضان

تا نور ولا بــه سينه ي ما تابيد
نفرت ز منافـــق به دل ما روييد
ما جمله فدايي ولايـت هستيم
تا کور شود هر آنکه نتواند ديد