عضو هیأت علمی دانشگاه باقر‌العلوم (ع)  گفت: حضرت در بستر معنوی و اجتماعی، سیاسی و تعقلی عمیقی پرورش یافته است از این رو وقتیبه حضرت زینب (س)، «عقیله بنی‌هاشم» می‌گویند یعنی یک زن اندیشمند، دارای تفکر و بینش‌های عمیق که کأنّهعین عقل است و بر همین اساس نام او را نیز عقل (البته به صورت مؤنث) گذاشته‌اند و آنقدر این بانو دارای شایستگی‌های عمیقی است که گویی تمام آن‌ها در ایشان تجسم یافته است.

غفاری‌فرد درباره نحوهبروز و ظهور این تجسم عقل گفت: از کودکی‌ترین ایام زندگی حضرت زینب(س) که ایام شهادت والده محترمشان حضرت زهرا (س) گرفته تا ماجرای شهادت پدر بزرگوار و تا شهادت امام حسن مجتبی (ع) شایع‌‌ترین بخش زندگی ایشان که بر حیات معنوی و سیاسی ایشان چراغ افکند، حادثه کربلا است.

در حادثه کربلا بسیاری از نخبگان، درک درستی از موقعیت امام حسین (ع) نداشتند و در عدم همراهی حضرت، بهانه‌های مختلفی تراشیدند. اگر چه که امروز فضاحت بنی‌امیه در تاریخروشن و عظمت کار حضرت سیدالشهداء بر همگان آشکار شده استامابسیاری از کسانی که به لحاظ فکری در طبقه ساکتین و بلکه همراهان بنی‌امیه بودند جرأت دفاع از امام (ع) را نداشتند.

ممکن است درک قبح سکوت در آن عصر برای ما خیلی راحت باشد اما در آن موقعیتی که آنقدر جو، سنگین بود که در دامنه وسیع جهان اسلام در سال 60 هجری که یک طرفِ حکومت اسلام از ایران تا آذربایجان و طرف دیگر تا آفریقای جنوبیو شمالی پیش می‌رفت، در سرزمین کوچکی همانندکربلا کهنهایت 72 نفر و بنابر روایات، کل افراد شهید و جانباز و به جا مانده از این قیام 170 نفر بودند؛ جوّ سنگینی که بسیاری از نخبگان نتوانستند فهم عمیقی از دینو ولایت اهل بیت(ع)داشته باشند حضرت زینب (س) امام، رهبر و فرمانده صالح زمان خویش را به درستیشناخت و همراهی کرد.

همچنین حضرت زینب (س) نوعی دفاع روحی-روانی در ساعات حیات امام حسین(ع) از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا داشت؛ اینکه زنان همراه را چگونه فرماندهی و مدیریت کند تا آنهاهمسران و فرزندان خویش را در راه دفاع از ولایتتقدیم کنند.

حضرت زینب(س)این رهبری را بر عهده گرفته بود تا آن لحظات دهشتناک و غمناک خشن عصر عاشورا به بعد می‌بینیم ایشان توانست دقیق و صحیح و به موقع و بدون کوچکترین اظهار عجز وپرخاشگری و در عین حال به صورتقاطع و منطقی و برهانی از فرهنگ امام صالح و رهبر سالکی که عامل هدایت انسان‌ها است، دفاع کند و از این رو می‌توان گفت حضرت زینب (س) حقیقتاً عقیله بنی‌هاشم است. این بانوی بزرگوار فهم درستی ازمیدان نبرد، توانمندی های مخاطب، نقاط ضعف و قوت جامعه آن روز داشت.

وقتی خطبه زینب(س) رامشاهده می‌کنیم، درمی‌یابیم ایشان از واژه‌هایی استفاده می‌کند، که مردم را تحت تأثیر قرار داده و عامل افشاگری علیه جریان بنی‌امیه شود. همچنین بارهاخوانده‌ایم که حضرت زینب (س) بالای منبر در دفاع از امام سجاد (ع) آنچنان محکم برخورد کرد که یکی از مسلمات تاریخ است که یزید مجبور شد برای تبرئه خویش، همه جنایت‌ها را به سوی این زیاد حواله کند و این جز با برخورد درست، به موقع و سنجیده حضرت زینب (س) اتفاق نیفتاد.

وقتی می‌گوییم حضرت زینب(س)، حافظ ولایت بود در حد یک شعار و حرکت کلیشه‌ای و حرکت‌های کاریکاتوری نبود و وظیفه مادرست فهمیدن، درست عمل کردن وبه جا گفتن تمامشاخصه‌هایاین بزرگوار است.

سالروز وفات بانوی صبر و استقامت حضرت‏زینب‬ کبری اُم المصائب علیه السلام را خدمت همه شما عزیزان تسلیت عرض میکنم.

چه دید حضرت زینب؟ چه کشید حضرت زینب؟
وقتی جناب حمزه ع به شهادت رسید، پیامبر اکرم ص متوجه شدند که خواهر او به طرف بدن بی جان برادر می آید، لذا پیامبر اکرم سریعاً عبای خود را بر روی حمزه انداختند امّا هنوز پاهایش پیدا بود، حضرت با خار و خاشاک روی پاهای حمزه رو پوشاندند، که داغ خواهر او با دیدن جسد برادر بیشتر نشود،

ولی بمیرم برای زینب دختر امیرالمومنین، کسی نبود بگه زینب !!! گودال قتلگاه نرو،کسی نبود بگه زینب اونجا بدن پاره پاره و بدون سر حُسینه که بر روی زمین داغ کربلا افتاده، لذا آن بانو وقتی بالای سر بدن بی سر برادر رسید فرمود آیا تو حسین منی؟ آیا تو پسر مادر منی؟حسینم میخوام صورتت رو ببوسم سر در بدن نداری!! میخوام سینه ات را ببوسم اینقدر پامال سمّ اسبان شده که جای بوسه بر بدن نیست، دختر امیرالمومنین لبها را گذاشت بر روی رگهای بریده گلوی حســـــــــیـن!

از جهات گوناگونی می توان شخصیت حضرت زینب(س) را مورد بررسی قرار داد که یکی از این ابعاد در ارتباط با امام علی(ع) است زینب به معنای زینت پدر است، مفهوم این واژه نشان دهنده این است که شخصیت حضرت زینب(س) به اندازه ای بی نظیر بوده که ایشان به مقام زینت بودن برای امام علی(ع) رسیدند؛ زینت پدر بودن حضرت در سراسر زندگی ایشان متجلی بوده است.ایشان در عفاف و حیا به مادرشان، در فصاحت و بلاغت به پدرشان، در حلم و صبر به امام حسن مجتبی(ع) و در شجاعت و قوت قلب به امام حسین(ع) شبیه بودند؛ از القاب دیگر عالمه غیر معلمه، فهمه غیر مفهمه، صائمه و قائمه است، حضرت الگویی تمام عیار برای انسان ها هستند.از القاب مهم حضرت، عقیله بنی هاشم است، عقیله به بانوان خردمند، راهنما و راهگشا در زندگی گفته می شود؛ حضرت زینب(س) در زمینه های تربیتی، اخلاقی و مشی اجتماعی تأثیرات ویژه ای در زمان حیات خود داشتند.

از سرمشق های دیگر الگو بودن حضرت زینب (س) می توان به شهامت و شجاعت او اشاره کرد چرا که شیر زن هاشمی نامیده شد نه اینکه با مردان در صحنه جنگ حضور داشته باشد اما وقتی که پای دفاع از دین و ولایت به میان می آید بر سر دشمن خود فریاد برمی آورد و آنها را تحقیر می کند و فصاحت وبلاغت او نیز از دیگر الگوهای رفتاری حضرت زینب(س) است.گویی که او از زبان حضرت علی (ع) سخن می گوید و در سطح عالی سخنرانی می کرد و حضرت زینب(س) جود و سخاوت و نبوغ و استعداد فوق العاده داشت و زینب(س) خاتون بزرگوارخاندان هاشم بود و عقیله نامیده شده بود و در جایی دیگر صدیقه صغری نامیده شده بود به خاطر اینکه جا پای مادر می گذارد وبه این صفت خوانده می شود.

یکی از امورات مهمی که در سبک زندگی باید در نظر داشت این است که مسلمان نسبت به مسلمان باید سی حق را رعایت کند.

عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ

على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است: هر مسلمانى بر ذمّه برادر مسلمانش سى حق دارد، ذمّه‏اش از آنها برى نمى‏شود مگر اين كه آن حقوق را ادا كند يا برادرش از او درگذرد، (آن حقوق عبارتند)

1) يَغْفِرُ زَلَّتَهُ از لغزش او چشم بپوشد

زلل:قاموس لغزيدن. ليز خوردن. مفردات‏الزَّلَّة: در اصل يعنى بدون قصد و هدف پاى نهادن و گام برداشتن، مى‏گويند:زَلَّتْ رِجْلٌ تَزِلُّ: (گامى و قدمى لغزيد).و مَزِلَّة: لغزشگاه و نيز گناه بدون قصد و غير عمد كه تشبيهى به لغزيدن پا است.خداى تعالى گويد: («فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ» بقره: 209. اگر پس از آمدن آيات روشن لغزيديد يعنى بخطا رفتيد.ْ- 209/ بقره) و (فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ- 36/ بقره

2) وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ به اشك چشمش شفقت آرد،

3) وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهُ عيبش را بپوشاند

4) وَ يُقِيلُ عَثْرَتَهُ لغزشش را ناديده بگيرد

التحقيق ج‏8، ص: 32

أن الأصل الواحد في المادّة: هو ورود على مورد من دون تفكّر و اختيار دفعة و بغتة على طريق السقوط. و من مصاديقه: هجوم على شي‏ء بغتة، و سقوط في شي‏ء دفعة، و سقوط و كبوة، و زلّة تنتهي الى السقوط، و إحاطة و اطّلاع من دون مقدّمة و دفعة.

5) وَ يَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ عذرش را بپذيرد،

6) وَ يَرُدُّ غِيبَتَهُ اگر كسى غيبت او را كرد از او دفاع كند

7) وَ يُدِيمُ نَصِيحَتَهُ همواره خير خواهش باشد،

8) وَ يَحْفَظُ خُلَّتَهُ دوستى و محبّت او را حفظ كند

9) وَ يَرْعَى ذِمَّتَهُ عهد و پيمانش را مراعات نمايد

10) وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ در موقع بيمارى عيادتش كند

11) وَ يَشْهَدُ مَيِّتَهُ در تشييع جنازه‏اش حاضر شود

12) وَ يُجِيبُ دَعْوَتَهُ- دعوتش را بپذيرد

13) وَ يَقْبَلُ هَدِيَّتَهُ هديه‏اش را قبول كند

14) وَ يُكَافِئُ صِلَتَهُ و آن را جبران نمايد

15) وَ يَشْكُرُ نِعْمَتَهُ نعمتش را سپاسگزار باشد

صفحات: 1· 2

یکی از امورات مهمی که در سبک زندگی باید در نظر داشت این است که مسلمان نسبت به مسلمان باید سی حق را رعایت کند.

عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ

على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است: هر مسلمانى بر ذمّه برادر مسلمانش سى حق دارد، ذمّه‏اش از آنها برى نمى‏شود مگر اين كه آن حقوق را ادا كند يا برادرش از او درگذرد، (آن حقوق عبارتند)

1) يَغْفِرُ زَلَّتَهُ از لغزش او چشم بپوشد

زلل:قاموس لغزيدن. ليز خوردن. مفردات‏الزَّلَّة: در اصل يعنى بدون قصد و هدف پاى نهادن و گام برداشتن، مى‏گويند:زَلَّتْ رِجْلٌ تَزِلُّ: (گامى و قدمى لغزيد).و مَزِلَّة: لغزشگاه و نيز گناه بدون قصد و غير عمد كه تشبيهى به لغزيدن پا است.خداى تعالى گويد: («فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ» بقره: 209. اگر پس از آمدن آيات روشن لغزيديد يعنى بخطا رفتيد.ْ- 209/ بقره) و (فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ- 36/ بقره

2) وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ به اشك چشمش شفقت آرد،

3) وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهُ عيبش را بپوشاند

4) وَ يُقِيلُ عَثْرَتَهُ لغزشش را ناديده بگيرد

التحقيق ج‏8، ص: 32

أن الأصل الواحد في المادّة: هو ورود على مورد من دون تفكّر و اختيار دفعة و بغتة على طريق السقوط. و من مصاديقه: هجوم على شي‏ء بغتة، و سقوط في شي‏ء دفعة، و سقوط و كبوة، و زلّة تنتهي الى السقوط، و إحاطة و اطّلاع من دون مقدّمة و دفعة.

5) وَ يَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ عذرش را بپذيرد،

6) وَ يَرُدُّ غِيبَتَهُ اگر كسى غيبت او را كرد از او دفاع كند

7) وَ يُدِيمُ نَصِيحَتَهُ همواره خير خواهش باشد،

8) وَ يَحْفَظُ خُلَّتَهُ دوستى و محبّت او را حفظ كند

9) وَ يَرْعَى ذِمَّتَهُ عهد و پيمانش را مراعات نمايد

10) وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ در موقع بيمارى عيادتش كند

11) وَ يَشْهَدُ مَيِّتَهُ در تشييع جنازه‏اش حاضر شود

12) وَ يُجِيبُ دَعْوَتَهُ- دعوتش را بپذيرد

13) وَ يَقْبَلُ هَدِيَّتَهُ هديه‏اش را قبول كند

14) وَ يُكَافِئُ صِلَتَهُ و آن را جبران نمايد

15) وَ يَشْكُرُ نِعْمَتَهُ نعمتش را سپاسگزار باشد

16) وَ يُحْسِنُ نُصْرَتَهُ- با بهترين وجه او را يارى دهد

17) وَ يَحْفَظُ حَلِيلَتَهُ زن و بچه او را محافظت كند

18) وَ يَقْضِي حَاجَتَهُ حاجتش را روا كند

19) وَ يَشْفَعُ مَسْأَلَتَهُ در انجام خواسته‏اش كوشش نمايد

20) وَ يُسَمِّتُ عَطْسَتَهُ- موقع عطسه كردن‏ «يرحمك اللَّه»بگويد

21) وَ يُرْشِدُ ضَالَّتَهُ راهنماى گمشده‏اش باشد

22) وَ يَرُدُّ سَلَامَهُ و به سلامش پاسخ دهد

23) وَ يُطِيبُ كَلَامَهُ كلامش را خوب تلقى كند

24) وَ يَبَرُّ إِنْعَامَهُ- بخشش او را ارج نهد

25) وَ يُصَدِّقُ إِقْسَامَهُ سوگندهايش را تصديق نمايد

26) وَ يُوَالِي وَلِيَّهُ وَ لَا يُعَادِيهِ دوست او را دوست داشته باشد و با وى دشمنى نكند

27) وَ يَنْصُرُهُ ظَالِماً وَ مَظْلُوماً- فَأَمَّا نُصْرَتُهُ ظَالِماً فَيَرُدُّهُ عَنْ ظُلْمِهِ- وَ أَمَّا نُصْرَتُهُ مَظْلُوماً فَيُعِينُهُ عَلَى أَخْذِ حَقِّهِ- اگر ظالم و يا مظلوم واقع شد او را يارى كند، امّا يارى نمودن در حال ستمگرى او را از ستم كردن باز دارد، و اما يارى دادن در حال مظلوميت در باز پس گرفتن حقّش به او كمك نمايد،

28) وَ لَا يُسْلِمُهُ گرفتارش نكند

29) وَ لَا يَخْذُلُهُ خوارش ندارد، -

30) وَ يُحِبُّ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ- وَ يَكْرَهُ لَهُ مِنَ الشَّرِّ مَا يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ- آنچه كه از خير براى خودش مى‏خواهد براى او نيز بخواهد، و آنچه كه از بديها براى خودش نمى‏پسندد براى او نيز نپسندد،

ثُمَّ قَالَ ع سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُ- إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَدَعُ مِنْ حُقُوقِ أَخِيهِ شَيْئاً- فَيُطَالِبُهُ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَقْضِي لَهُ وَ عَلَيْه‏

سپس فرمود: از پيغمبر (ص) شنيدم كه مى‏فرمود: هر يك از شما اگر چيزى از حقوق برادرش را به جا نياورد، روز قيامت از او مطالبه و بر نفع و يا ضرر او حكم خواهد شد. [3]

دکتر علی حق شناس استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

[1] - تحرير المواعظ العددية 174 الفصل الثاني مما روته العامة عن النبي صلى الله عليه

[2] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏58 148 باب 43 في خلق الأرواح قبل الأجساد و علة تعلقها بها و بعض شئونها من ائتلافها و اختلافها و حبها و بغضها و غير ذلك من أحوالها

[3] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏71 236 باب 15 حقوق الإخوان و استحباب تذاكرهم و ما يناسب ذلك من المطالب

كنز الفوائد ج‏1 306 فصل في الوعظ و الزهد

تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة ج‏12 212 122 باب وجوب أداء حق المؤمن و جملة من حقوقه الواجبة و المندوبة

یکی از امورات مهمی که در سبک زندگی باید در نظر داشت این است که مسلمان نسبت به مسلمان باید سی حق را رعایت کند.

عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً- لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ

على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است: هر مسلمانى بر ذمّه برادر مسلمانش سى حق دارد، ذمّه‏اش از آنها برى نمى‏شود مگر اين كه آن حقوق را ادا كند يا برادرش از او درگذرد، (آن حقوق عبارتند)

1) يَغْفِرُ زَلَّتَهُ از لغزش او چشم بپوشد

زلل:قاموس لغزيدن. ليز خوردن. مفردات‏الزَّلَّة: در اصل يعنى بدون قصد و هدف پاى نهادن و گام برداشتن، مى‏گويند:زَلَّتْ رِجْلٌ تَزِلُّ: (گامى و قدمى لغزيد).و مَزِلَّة: لغزشگاه و نيز گناه بدون قصد و غير عمد كه تشبيهى به لغزيدن پا است.خداى تعالى گويد: («فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ» بقره: 209. اگر پس از آمدن آيات روشن لغزيديد يعنى بخطا رفتيد.ْ- 209/ بقره) و (فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ- 36/ بقره

2) وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ به اشك چشمش شفقت آرد،

3) وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهُ عيبش را بپوشاند

4) وَ يُقِيلُ عَثْرَتَهُ لغزشش را ناديده بگيرد

التحقيق ج‏8، ص: 32

أن الأصل الواحد في المادّة: هو ورود على مورد من دون تفكّر و اختيار دفعة و بغتة على طريق السقوط. و من مصاديقه: هجوم على شي‏ء بغتة، و سقوط في شي‏ء دفعة، و سقوط و كبوة، و زلّة تنتهي الى السقوط، و إحاطة و اطّلاع من دون مقدّمة و دفعة.

5) وَ يَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ عذرش را بپذيرد،

6) وَ يَرُدُّ غِيبَتَهُ اگر كسى غيبت او را كرد از او دفاع كند

7) وَ يُدِيمُ نَصِيحَتَهُ همواره خير خواهش باشد،

8) وَ يَحْفَظُ خُلَّتَهُ دوستى و محبّت او را حفظ كند

9) وَ يَرْعَى ذِمَّتَهُ عهد و پيمانش را مراعات نمايد

10) وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ در موقع بيمارى عيادتش كند

11) وَ يَشْهَدُ مَيِّتَهُ در تشييع جنازه‏اش حاضر شود

12) وَ يُجِيبُ دَعْوَتَهُ- دعوتش را بپذيرد

13) وَ يَقْبَلُ هَدِيَّتَهُ هديه‏اش را قبول كند

14) وَ يُكَافِئُ صِلَتَهُ و آن را جبران نمايد

15) وَ يَشْكُرُ نِعْمَتَهُ نعمتش را سپاسگزار باشد

16) وَ يُحْسِنُ نُصْرَتَهُ- با بهترين وجه او را يارى دهد

17) وَ يَحْفَظُ حَلِيلَتَهُ زن و بچه او را محافظت كند

18) وَ يَقْضِي حَاجَتَهُ حاجتش را روا كند

19) وَ يَشْفَعُ مَسْأَلَتَهُ در انجام خواسته‏اش كوشش نمايد

20) وَ يُسَمِّتُ عَطْسَتَهُ- موقع عطسه كردن‏ «يرحمك اللَّه»بگويد

21) وَ يُرْشِدُ ضَالَّتَهُ راهنماى گمشده‏اش باشد

22) وَ يَرُدُّ سَلَامَهُ و به سلامش پاسخ دهد

23) وَ يُطِيبُ كَلَامَهُ كلامش را خوب تلقى كند

24) وَ يَبَرُّ إِنْعَامَهُ- بخشش او را ارج نهد

25) وَ يُصَدِّقُ إِقْسَامَهُ سوگندهايش را تصديق نمايد

26) وَ يُوَالِي وَلِيَّهُ وَ لَا يُعَادِيهِ دوست او را دوست داشته باشد و با وى دشمنى نكند

27) وَ يَنْصُرُهُ ظَالِماً وَ مَظْلُوماً- فَأَمَّا نُصْرَتُهُ ظَالِماً فَيَرُدُّهُ عَنْ ظُلْمِهِ- وَ أَمَّا نُصْرَتُهُ مَظْلُوماً فَيُعِينُهُ عَلَى أَخْذِ حَقِّهِ- اگر ظالم و يا مظلوم واقع شد او را يارى كند، امّا يارى نمودن در حال ستمگرى او را از ستم كردن باز دارد، و اما يارى دادن در حال مظلوميت در باز پس گرفتن حقّش به او كمك نمايد،

28) وَ لَا يُسْلِمُهُ گرفتارش نكند

29) وَ لَا يَخْذُلُهُ خوارش ندارد، -

30) وَ يُحِبُّ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ- وَ يَكْرَهُ لَهُ مِنَ الشَّرِّ مَا يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ- آنچه كه از خير براى خودش مى‏خواهد براى او نيز بخواهد، و آنچه كه از بديها براى خودش نمى‏پسندد براى او نيز نپسندد،

ثُمَّ قَالَ ع سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُ- إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَدَعُ مِنْ حُقُوقِ أَخِيهِ شَيْئاً- فَيُطَالِبُهُ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَقْضِي لَهُ وَ عَلَيْه‏

سپس فرمود: از پيغمبر (ص) شنيدم كه مى‏فرمود: هر يك از شما اگر چيزى از حقوق برادرش را به جا نياورد، روز قيامت از او مطالبه و بر نفع و يا ضرر او حكم خواهد شد. [3]

دکتر علی حق شناس استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

[1] - تحرير المواعظ العددية 174 الفصل الثاني مما روته العامة عن النبي صلى الله عليه

[2] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏58 148 باب 43 في خلق الأرواح قبل الأجساد و علة تعلقها بها و بعض شئونها من ائتلافها و اختلافها و حبها و بغضها و غير ذلك من أحوالها

[3] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏71 236 باب 15 حقوق الإخوان و استحباب تذاكرهم و ما يناسب ذلك من المطالب

كنز الفوائد ج‏1 306 فصل في الوعظ و الزهد

تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة ج‏12 212 122 باب وجوب أداء حق المؤمن و جملة من حقوقه الواجبة و المندوبة

م پيامبر مکرم اسلام صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏ آله :
إنَّ السَّعيدَ كُلَّ السَّعيدِ حَقَّ السَّعيدِ مَن اَحَبَّ عَلِيّا في حَياتِهِ و بَعدَ مَوتِهِ؛
سعادتمند حقيقى كسى است كه علی را در حيات او و پس از رحلتش دوست بدارد .

أمالى صدوق ، ص 249