سالروز صدور حکم تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی

خشم مقدس

پس از واگذاری امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو به کمپانی رژی، مردم به رهبری روحانیت بر ضد این امتیاز استعماری قیام کردند. در تبریز، آیت اللّه میرزاجواد تبریزی در تلگرافی به شاه گفت: «ما اهالی آذربایجان، خودمان را به فرنگی نمی فروشیم و تا جان داریم، می کوشیم». مردم خراسان نیز به رهبری عالمانی چون حاج شیخ محمدتقی بجنوردی، سید حبیب مجتهد شهیدی و میرزا احمد رضوی از این وطن فروشی به خشم آمدند و بی پروا از تهدید والی خراسان، با فراخوانی روحانیان، در حرم رضوی گرد آمدند و در مسجد گوهر شاد متحصن شدند. طلاب مشهد هم برای نشان دادن مخالفت خود با امتیاز، تشکلی به نام «جُند اللّه » به وجود آوردند و شهر یک پارچه در تعطیلی فرو رفت.

علمای اصفهان با هدایت مردم، شعله های قیام را در این قلمرو برافروختند و آیت اللّه آقانجفی، ملامحمدباقر فشارکی و آقا منیر الدین، استفاده از توتون و تنباکو را تحریم کردند. مردم تهران نیز به رهبری آیت اللّه میرزا محمدحسن آشتیانی، از شاگردان میرزای شیرازی و نیز شیخ فضل اللّه نوری، عَلَم مبارزه را با این وابستگیِ آشکار بر دوش گرفتند.

صدور حکم تحریم

وقت گذرانی شاه و نیز درخواست علما و مردم، سرانجام انتظارها را به سر رسانید و حکم تحریم توتون و تنباکو در عبارتی کوتاه از سوی میرزا شیرازی بدین شرح صادر شد: «بسم اللّه الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون باَیّ نَحوٍ کان، در حکم محاربه با امام زمان علیه السلام است. حَرّره الاقل محمد حسن الحسینی.» متن حکم، تمامی مردم را به جنبش درآورد، تا جایی که حتی اوباش می گفتند: «تا میرزا چپق را حلال نکند، به آن رو نمی آوریم».

مأموران رژیم قاجار کوشیدند از انتشار این حکم جلوگیری کنند، ولی در همان نصف روز اول، صد هزار نسخه از آن رونویسی شد. صبح روز بعد، در تمام نقاط ایران کسی نمانده بود که از متن این حکم آگاه نباشد. پس از آن، تمام توتون فروشان دکان های خود را بستند و قلیان ها را برچیدند و هیچ کس نه تنها در کوچه و بازار، بلکه در اندرون دستگاه شاه به دخانیات لب نمی زد. حتی یهودیان و مسیحیان با مسلمانان، همکاری و از دخانیات پرهیز کردند.

به زانو درآمدن استعمار

سرانجام ناصرالدین شاه که تأثیر فتوای میرزای شیرازی را در تحریم تنباکو دیده بود، به فکر تسلیم و لغو امتیاز افتاد. از این رو، در حالی که دو هفته از صدور حکم تحریم گذشته بود، در 25 اردی بهشت 1270 فرمان لغو امتیاز تنباکو را به کمپانی رژی صادر کرد و دولت ایران، به پرداخت جریمه به آن کمپانی مجبور شد.

منبع:پایگاه اطلاع رسانی حوزه