سالروز درگذشت فقيه عاليقدر قاضي ابوالقاسم ابن براج

فقيه بزرگ و قاضی طرابلس شام، سعد الدين ابوالقاسم عبدالعزيز بن نحيري بن عبدالعزيز ابن برّاج طرابلسي، معروف به ابن برّاج و قاضي، در حدود سال 400 هجری قمری در منطقه مصر به دنیا آمد.

مقام علمی

قاضي، ابن براج تـحـصیلات خود را ابتدا در زادگاه خویش شروع كرد، آوازۀ درس سيد مرتضي علم الهدي او را به بغداد كشاند. ابن براج در سال 429 قمري در درس وي حاضر شد و هفت سال يعني تا زمان درگذشت سيد مرتضي نزد او دانش آموخت. مي‌توان قاضي را برجسته‌ترين و نامدارترين شاگرد علم الهدي، پس از شيخ ابوجعفر طوسي دانست.

ابن براج پس از درگذشت علم الهدي، در مجلس درس شيخ طوسي شركت جست و چند سالي نيز در محضر او بود. وی در سال 438 ق به عنوان نماينده و جانشين شيخ رهسپار طرابلس شام شد.

تأليفات

ابن براج تأالـیـفـات مـتـعدد و نوشته‏ های پرباری در فروع فقهی دارد كه از آن میان می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

الجواهر: در اين كتاب حدود 820 پرسش در باب‌هاي گوناگون فقه مطرح و به آنها پاسخ داده شده است. برخي برآنند كه اين كتاب اولين نوشته‌اي است كه مسائل فقهي را به صورت پرسش و پاسخ طرح نموده است.

شرح جمل العلم و العمل: كه شرحي است بر بخش فقهي كتاب جمل العلم والعمل تأليف علم الهدي، اين كتاب مختصر به بيان احكام طهارت، نماز ميت، روزه، اعتكاف، حج و زكات پرداخته است و از ويژگي‌هاي آن اين است كه نظرهاي فقهي گروهي از صحابه پيامبر(ص) و تابعين و فقيهان سده اول و دوم هجري قمري را در بردارد.

از دیگر آثار وی می‏توان از المعالم، المنهاج، الكامل، روضه النفس فی احكام العبادات، المقرب، المهذب، الموجز و حسن التصریف را نام برد.

شاگردان

فقيه بزرگوار مرحوم قاضي ابن براج شاگردان بسیاری تربیت کرد که به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد: حسك ابن بابويه، عبدالجبّار مقري رازي، عبدالرحمان نيشابوري خزاعي، حسن بن عبدالعزيز جيهاني، قاضي بن ابي كامل طرابلسي، ابوجعفر مجمد حلبي، زيد بن داعي، كميح و بسياري دیگر.

قاضي از نگاه دیگران

صـاحب ریحانه الادب درباره او مي‏گوید: شیخ عبدالعزیز بن براج شامی حلبی طرابلسی، مكنی به ابـوالـقـاسم، ملقب به قاضی، موضوف به عزالدین و عزالمؤمنین، ازاكابر فقهای امامیه اواخر قرن پـنـجـم هجرت، از وجوه و اعیان ایشان و از تلامذه سید مرتضی علم الهدی بود ماهی هشت دینار از طرف سید، شهریه داشت به جهت تلمذ و انسی كه با او داشته اسـت، او را خـلـیـفـه الـمـرتضی گفته‏ اند. ابن براج از اساتید معظم خود، سید مرتضی و ابوالفتح كـراجكی روایت كرده است و از راویان او شیخ عبدالجبار مفید رازی است كه در ولایت ری، فقیه امامیه بوده است و جمعی از اكابر وقت نیز از او روایت می‏كنند. قضاوت او در طرابلس بیست یا سی سال ادامه داشته، به همین جهت به لقب قاضی شهرت یافته است.

وفات

فقيه بزرگ ابن براج پـس از حدود هشتاد سال عمر با برکت و اجرای احكام اسلام، در نهم شعبان سال 481 هجري قمري در طرابلس درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

منبع:تبيان