بدون شک نفاق و منافق، مخصوص عصر پیامبر صلی الله علیه و آله نبوده است و در هر جامعه ای این برنامه و گروه وجود دارند؛ منتها باید براساس معیارهای حساب شده ای که قرآن برای آنها به دست می دهد شناسایی شوند، تا نتوانند زیان و یا خطری ایجاد کنند.

در آیات گذشته و همچنین سوره منافقین و روایات اسلامی نشانه های مختلفی برای آنها ذکر شده است از جمله:

1 هیاهوی بسیار و ادّعاهای بزرگ، و گفتار زیاد و عمل کم و ناهماهنگ.

2 در هر محیطی رنگ آن محیط را گرفتن و با هر جمعیّتی مطابق مذاق آنان حرف زدن، با مؤمنان «آمَنّا» گفتن و با مخالفان «إِنَّا مَعَکُمْ».

3 حساب خود را از مردم جدا کردن، و تشکیل انجمنهای سرّی و مرموز دادن با نقشه های حساب شده.

4 خدعه و نیرنگ و فریب و دروغ و تملّق و چاپلوسی، پیمان شکنی و خیانت.

5 خود برتر بینی، و مردم را ناآگاه، سفیه و ابله قلمداد کردن و خود را عاقل و هوشیار دانستن.

مشاهده شده توسط سليماني(نويسنده وبلاگ) در كتاب چهره منافقان در قرآن با استفاده از تفسیر پر ارزش نمونه، ص: 21