زندگینامه:

مرجع عالی‌قدر آیت‏ الله العظمی سیداحمد خوانساری، در تاریخ هجدهم محرم‌الحرام سال ۱۳۰۹ هجری قمری در شهر خوانسار چشم به جهان گشود. پدرش آیت‏ الله سیدیوسف از علمای مشهور آن دیار و امام جمعه خوانسار بود. سیداحمد، دوران کودکی را در خوانسار سپری کرد و با آغاز نوجوانی، علاقه به تحصیل علوم دینی در او نمایان شد، لذا مشغول تحصیل در علوم حوزوی شد و تا پایان سطح را در خوانسار گذراند.
وی در شانزده سالگی برای ادامه تحصیل به شهر اصفهان کوچ کرد و بعد از مدتی کوتاه، در هجده سالگی برای کسب فیض از بزرگان فقه و اصول و رجال، عازم نجف اشرف شد. این عالم باعمل، پس از شش سال به ایران بازگشت و در حوزه سلطان‏ آباد اراک که به همت آیت‏ الله العظمی حائری تأسیس شده بود، مدت هفت ‏سال به تحصیل و تدریس پرداخت.
عمده اساتید این مرجع بزرگ، در ایران و عراق عبارت بودند از: حاج سیدعلی‏ اکبر خوانساری، حاج میرمحمدصادق مدرس، آخوند ملاعبدالکریم گزی، میرزامحمدعلی تویسرکانی، آخوند خراسانی، صاحب عروة، آقاضیاءعراقی، شیخ‌الشریعه اصفهانی، علامه نائینی، سیدابوتراب خوانساری، میرزاعلی‏ اکبر حکیم یزدی، محمدحسن ریاضی و حاج شیخ عبدالکریم حائری.
شاگردان این مدرس بزرگ نیز همگی از بزرگان حوزه به‌شمار می روند :

امام موسی صدر، شهید مطهری، جلال طاهرشمس، ستوده، شیخ علی‏ پناه اشتهاردی، سیدمحمدباقر سلطانی، سیدمحمدباقر ابطحی، سیدمحمدعلی ابطحی، سیدرضا صدر، سیدعبدالله شبستری، سیدرضی شیرازی، مجتهدی، محمود انصاری، حسن خسروشاهی و میرزاهادی.
آثار و تألیفاتی که از آیت‏ الله العظمی خوانساری به‌جای مانده است، همگی از کتب ارزشمند حوزه علمیه به‏ شمار می‌‏رود که به برخی از این تألیفات اشاره می‌شود: جامع‏ المدارک در شرح کتاب مختصرالنافع که یک دوره فقه استدلالی است که به‌صورت شرح بر مختصرالنافع محقق حلی می‌‏باشد؛ عقائدالحقه که یک دوره اصول دین استدلالی است؛ حاشیه بر عروة‏الوثقی؛ مناسک حج؛ توضیح‏ المسائل؛ کتاب طهارت؛ کتاب صلوة و بسیاری کتب دیگر.

آیت‏ الله خوانساری همواره در علوم دینی و مباحث فقهی و اصولی از بزرگان کشور محسوب می شد. ولی تا وقتی که مرحوم آیت‏ الله بروجردی در قید حیات بود، هیچ‌گاه داعیه مرجعیت در خود ایجاد نکرد حتی پس از درگذشت آیت‏ الله العظمی بروجردی نیز همواره از این امر خطیر دوری می گزید،ولی بعد از فوت آیت الله بروجردی جمع کثیری از مردم ایران و برخی از کشورهای مجاور، به معظم‌له رجوع و از رساله آیت‏ الله خوانساری استفاده کردند. در اواخر عمر بابرکت معظم‌له، مرجعیت آیت‏ الله خوانساری فراگیر‌تر گردید تا جایی که اداره مالی حوزه‏ های ایران و سایر کشورهای هم‌جوار بیشتر بر دوش مبارک معظم‌له قرار داشت.

آیت‏ الله العظمی سیداحمد خوانساری، سرانجام پس از نود و شش سال عمر بابرکت، در بیست و هفتم ربیع‏ الثانی سال ۱۴۰۵ق از دنیا رفت. مردم مسلمان تهران بعد از تشییعی باعظمت، بدن مطهرش را به قم انتقال دادند و بعد از نمازی که مرحوم آیت‏ الله العظمی گلپایگانی بر پیکر معظم‌له خواند، در جوار حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپردند.

برای اثبات عظمت علمی حضرت عبدالعظیم ^{علیه السّلام} کافی است که بدانیم امام معصوم ، مردم را برای حلّ مشکلات دینی و یافتن پرسش های اعتقادی و عملی شان ، به ایشان ارجاع داده است.

صاحب بن عَبّاد در رساله ای که در شرح حال حضرت عبدالعظیم ^{علیه السّلام} نوشته ، _[1] در توصیف علمی ایشان آورده : ابو تراب رویانی ، روایت کرد که شنیدم ابوحمّاد رازی می گفت : خدمت امام هادی علیه السّلام درسامرّا رسیدم و مسائلی از حلال و حرام از ایشان پرسیدم . امام به پرسش های من پاسخ داد و هنگامی که خواستم از ایشان خدا حافظی کنم به من فرمود :

یا أبا حَمّاد! اَشکَلش عَلشیک شَی ءٌ مِن امرِ دینِک بنا حِیَتِک فَسَل عَنهُ عَبدَالعَظیمِ بنَ عَبدِاللهِ الحَسَنِیّ و اقرِئهُ مِنِّی السَّلامَ .

ای ابو حماد ! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه ات برای تو مشکل شد ، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان ._[2]

این تعبیر، به روشنی نشان می دهد که حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در عصر خود ، مجتهد توانمندی بوده که براساس اصول و قواعدی که از اهل بیت علیهم السّلام در اختیار داشته ، می توانسته دیدگاه های اسلام ناب را در زمینه های مختلف اعتقادی و عملی ، استخراج کند و به پرسش های مردم پاسخ گوید.

بنابراین، ایشان تنها یک محدّث و راوی احادیث اهل بیت ^{علیهم السّلام} نبوده است ؛ بلکه از علمای بزرگ خاندان رسالت بوده که پس از معصومان ، توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشته و توانمندی علمی اش مورد تأیید و تصدیق امام هادی ^{علیه السّلام} قرارگرفته است .

[1] . این رساله در سال 516 ق ، به خط یکی از بنی بابویه نگارش یافته است ( ر.ک. خاتمه مستدرک الوسائل : ج 4 ص404ش 173)
[2] شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و سهرری /مجموعه رساله های خطّی و سنگی : ص 23 ( رساله « رساله فی فضل عبدالعظیم علیه السّلام » صاحب بن هباد)