صلح دعوی براى دو نفرى كه در دين يا عين يا منفعتى دعوى دارند جايز است.
صلح بر دعوى صلح ممكن است در مورد رفع تنازع موجود واقع شود، مانند آنكه كسى پس از اقامه دعوى مالكيت نسبت به زمينى بر ديگرى، دعوى را با او صلح نمايد و مبلغى بعنوان مال الصلح دريافت كند، و ممكن است براى جلوگيرى از تنازع احتمالى منعقد گردد، مانند آنكه كسى ملكى را از ديگرى ميخرد و كليه حقوق فرضيه و احتماليه خود را از هر جهت نسبت بمورد معامله با بايع به يك سير نبات صلح ميكند.
در صورتیکه عقد صلح نسبت به موضوع دعوی منعقد گردد ممکن است برای رفع اختلاف موجود یا جلوگیری از بروز اختلاف در آینده مورد استفاده قرار گیرد.مثلاً هنگامیکه دو نفر که با یکدیگر با هم معاملات متعدد داشته باشند وتصمیم بگیرند که دیگر روابط معاملاتی نداشته باشند. مطالعات وحقوق احتمالی خود را از دیگری در برابر مبلغی صلح کنند تا هیچیک از طرفین نتوانند در آینده ادعای حقی از یکدیگر در این زمینه داشته باشند.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. حسن، امامی ،ج‌2، ص: 315
2.مهدی، شهیدی ،عقود معین، ص128

اقسام صلح

صلح با إقرار و إنكار

عناصر صلح انکار
«الف. تحقق دعوی وطرح آن در مرجع ثالث
ب.اظهار انکار از طرف مدعی علیه یعنی خوانده استحقاق مدعی رارد کند.
ج. مدعی دلیل کافی برای اثبات حق را نداشته باشد یا عرضه نکرده باشد.ومدعی علیه با وجود تسلیم نبودنبه دعوی دفاع مستدل نداشته باشد ویا دادگاه تأثیر دفاع او را احراز نکرده باشد.
د.یکی از متداعیین پیشنهاد صلح کند ومورد قبول طرف دیگر واقع شود.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

اقسام صلح

صلح با إقرار و إنكار
صلح با اقرار وانکار با نزاع سابق وبدون نزاع سابق وبا تراضی صحیح است مورد صلح عین باشد یا دین مالک مقدارآن را بداند یا نداند. شروع کننده مالک باشد یا نباشد مساوی با حق باشد یا نباشد. ابو حنیفه:صلح با انکار جایز است وشافعی خلاف آن را می گوید برای مثال شخصیادعا می کند عینی را بدست دیگری دار دومدعی علیه آن را انکار می کند وسپس با هم مصالحه کنند این صلح صحیح نیست ومالک که مدعی است مال را مالک نمی گردد وبر مدعی لازم است مال را برگرداند وشیخ : مالک می گردد و مدعی علیه حق مطالبه ندارد.1

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. روح الله خمینی ، ترجمه تحرير الوسيلة - ج‌2، ص: 122

اقسام صلح

صلح مجانی
با توجه به اینکه مفهوم صلح گسترده است می توان ازآن بر تملیک مجانی دست یافت در این صورت می توان صلح را در قالب عقود بدون معوض هم گنجاند ولی اینگونه صلح کمتر اتفاق می افتد وطرفین به خاطر پیروی از مفهوم واقعی صلح آن را به صورت صلح مباحاتی در می آورند وعوض ناچیزی در برابر آن قرار می دهند.. 1

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. ناصر، کاتوزیان،حقوق مدنی، ص308

اقسام صلح

معاوضی
صلح برچيزى واقع شود كه عوض آن را بتوان گرفت، پس اگر عوض را نتوان گرفت صحيح نيست، چون صلح كردن با زن تا آن كه اقرار كند به زوجيّت او چه در اين صورت اگر آن زن چيزى دهد كه او ترك دعوى كند جايز نيست. 1واین گونه صلح در صورتی معاوضی قرار می گیردکه در مفهوم اصلی خود بماند واختصاص به رفع تنازع داشته باشد زیرا در مواردی که اشخاص در باره قلمرو حقی اختلاف کنند برای بر طرف کردن اختلاف با هم مصالحه می کنند وهر کدام امتیازی به طرف مقابل خود می دهد 2وارزش دو عوض درآن شرط نیست وموضوع دعوی می تواند عین یا دین باشد.
«صلح بلاعوض جایز است» متصالح در صلح بلاعوض می‌تواند صغیر ممیز و غیررشید (سفیه) هم باشد همچنان که مواد 1212 و 1214 قانون مدنی بدان اشاره دارد.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. محمدبن حسین ، بهاءالدین عاملی،جامع عباسى و تكميل آن ، چاپ اول ، وابسته به جامعه مدرسیت حوزه علمیه قم،1429 ،ص529
2.ناصر، کاتوزیان،حقوق مدنی، ص308

اقسام صلح

صلح موجل
با توجه به مستندات فقهی صلح دین به دین یعنی صلح کلی ذمی که عوضین آن موجل باشد صحیح باشد صحیح است مع رالک به ندرت دیده می شود حقوق دانان در این مورد بحث کرده باشند ولی افرادی به این موضوع پرداخته اندوصلح دین به دین ومؤجل به مؤجل یا ذمه به ذمه رادرست دانسته اند.1
صلح در دین مؤجل به کمتر ازآن صحیح است اگر غرض از آن بری کردن ذمه مدیون از قسمتی از دین باشد وفرقی هم نمی کند که مستحق پیمانه ای یا وزن کردنی یا شمارشی باشد .2

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. مقاله، کانون سال45 دوره جدید دی وبهمن 1380شماره29 نقل از مرحوم کلانتر حاشیه الروضه
2. بشير حسين، مصطفى الدين القيمنجفى ، چاپ اول، دفتر حضرت آية الله نجفى، نجف اشرف ،عراق، 1427 ه‍ ق، ص252

اقسام صلح

صلح اشتباهی
بنابر م762 ق م اشتباه در صلح وقتی موجب بطلان است که درخصوص شخص مورد سازش باشد که مدخلیت در سازش داردبه طوری که اگر می دانست که شخصی که طرف صلح واقع شده غیر آن کسی است که منظور اوبوده به صلح راضی نمی شد ولی اگر این اشتباه خللی به قصد او وارد نسازدصلح باطل نخواهد بود. وم 201ق م این گونه اعلام کرده است.: اشتباه در شخص طرف به صحت معامله خللی وارد نمی آورد مگر در مواردی که شخصیت طرف علت عمده عقد باشدو م 200 ق م اشتباه در مورد صلح را موجب بطلان صلح مقرر کرده است.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)