اصل و نصب آل سعود
خاندان سلطنتي حاكم بر بخش‌هايي از شبه جزيره عرب و سپس سراسر عربستان سعودي، از سده هجدهم تا كنون
آل سعود نام خاندان پادشاهي كشور عربستان سعودي است كه دو شهر مقدس مكه و مدينه در قلمرو آنان بود. اجداد اين خاندان مانند ديگر قبيله‌هاي عرب بر منطقه زير نفوذ خود، يعني بخشي از نجد فرمان مي‌راندند و از جايگاهي ويژه برخوردار نبودند و در اداره كارهاي مكه و مدينه نقشي نداشتند.[1]
اصل و نسب:درباره نسب آنان دو نظر كاملاً متفاوت وجود دارد. يكي اين كه از اعراب اصيل شبه جزيره عربستان هستند و ديگري اين كه ريشه غير عربي دارند و در طول زمان به قبايل عرب پيوسته‌اند. بر پايه نظر نخست، آل سعود از تيره‌هاي قبيله عنزه، يكي از قبايل بزرگ و معروف عربي‌اند و نسبشان به ربيعه، نزار، معد و سرانجام عدنان مي‌رسد.[2]اين گروه جد آل سعود را «مقرن بن مرخان» از تبار بكر بن وائل مي‌دانند.[3]ادله فراوان براي اثبات اين نظر ذكر نشده و تنها سندي كه مي‌توان به آن استناد كرد، چند شجره‌نامه متأخر است[4]كه به اعتقاد برخي، دروغين و ساختگي هستند. محمد بن امين تميمي، مسئول عالي كتابخانه‌هاي عربستان سعودي، به عنوان يكي از متهمان تزوير در اين موضوع نام برده مي‌شود.[5]
بر پايه نظر ديگر، آل سعود ريشه‌اي يهودي دارند و از بصره به شبه جزيره آمده‌اند. صاحبان اين نظر، انتساب آل سعود را به قبيله عنزه درست نمي‌دانند و بر اين باورند كه جد بزرگ آنان «مردخاي بن ابراهيم بن موشي» تاجري يهودي در بصره بوده است. بر پايه گزارشي، به سال 851ق. كارواني از عشيره مساليخ از قبيله عنزه براي خريد غلات رهسپار عراق مي‌شود. مردخاي نزد آنان مي‌رود و ادعا مي‌كند از عمو زادگان آن‌هاست و سپس همراهشان به نجد مي‌رود. او پس از مدتي سرگرداني و جابه‌جايي در مناطق مختلف نجد، سرانجام در جايي نزديك رياض كنوني ساكن مي‌شود و آن را درعيه نام مي‌نهد[6]و نام خود را نيز به «مرخان بن ابراهيم بن موسي» تغيير مي‌دهد. مرخان با قبايل بسياري وصلت كرد و نتيجه اين ازدواج‌ها فرزنداني فراوان بود كه همگي نام‌هاي عربي داشتند. فرزند بزرگ او نيز كه از بصره همراه پدر به نجد رفته بود، نامش را از «ماكرن» به «مقرن» تغيير مي‌دهد. او فرزنداني به نام‌هاي محمد و سعود داشت. از اين پس نام‌هاي يهودي به فراموشي سپرده مي‌شوند و آل سعود نام اصلي اين خاندان مي‌گردد.[7]صاحبان اين نظريه براي اثبات ادعاي خود، به اين ادله و قراين استناد مي‌كنند: 1. در ميان نياكان آل سعود، نام‌هاي همانند اسامي يهودي به چشم مي‌خورد.[8]2. شجره‌نامه‌هاي آل سعود از چنان دنباله بلندي برخوردارند كه هيچ همانندي در ميان اشخاص يا تيره‌هاي ديگر ندارد. شجره‌نامه آنان تا 470 مرتبه ادامه مي‌يابد و در مقايسه با سلسله نسب پيامبر9 با 21 مرتبه، شگفت‌انگيز و مشكوك به نظر مي‌رسد.[9]3. در سده اخير، موضوع يهودي بودن آل سعود توجه برخي رسانه‌هاي عربي را برانگيخت؛ اما ملك فيصل و ديگر مسئولان سعودي به آن واكنش نشان ندادند.[10]
تاريخ سياسي: آل سعود حكومت خود را از شهر كوچك درعيه در سرزمين نجد آغاز كردند. اين خاندان از سال 1139ق. تا كنون در سه دوره جداگانه حكومت كرده و هر بار طي لشكركشي‌ها و جنگ‌هايي به مرور حكومت خود را در سراسر نجد و حجاز گسترش داده‌اند.
دوره يكم (1139-1223ق.):پس از ثبات نسبي حكمراني كوچك درعيه در زمان سعود بن مقرن، حمله سعوديان به سرزمين‌هاي اطراف براي گسترش نفوذ آغاز شد و فرزند وي محمد به طور رسمي سلطنت آل سعود را تأسيس كرد.[11]محمد بن سعود در سال 1157ق. با محمد بن عبدالوهاب هم‌پيمان شد.[12]با اين پيمان كه به «البيعة الكبريٰ» معروف گشت، حكومت و سلطنت از آن محمد بن سعود و خاندانش؛ و رهبري ديني از آن محمد بن عبدالوهاب و نسل وي به‌گونه موروثي شد. اين سنت تا امروز همچنان پابرجاست و تعاليم محمد بن عبدالوهاب به طور رسمي در عربستان ترويج مي‌شود.[13]
با تكيه بر اين پيمان و به بهانه شرك‌زدايي و بر پايي توحيد، قلمرو آل سعود از طريق قتل و غارت و خونريزي در بخش بزرگي از شبه جزيره به مرور گسترده شد.[14]بر پايه فتواي محمد بن عبدالوهاب، همه عرب‌هاي شبه جزيره كافر به شمار مي‌رفتند و از دين اسلام خارج شده بودند و تنها كسي در امان مي‌ماند كه از توحيد محمد بن عبدالوهاب پيروي كند. در غير اين صورت، جان و مالش مباح مي‌شد.[15]هركس به كيش وهابي مي‌گرويد، بايد ديگر بار شهادتين را بر زبان مي‌آورد و گواهي مي‌داد كه خود و پدر و مادرش كافر بوده‌اند.[16]در سال 1228ق. با حمله ابراهيم پاشا والي مصر، اين دوره به پايان رسيد و عبدالله بن سعود به دست ابراهيم پاشا دستگير و به آستانه تحويل داده شد.[17]مهم‌ترين رويدادهاي اين دوره عبارتند از: حمله سعود بن عبدالعزيز به كربلا در سال 1216ق.[18]كه حدود 2000 نفر در آن كشته شدند[19]؛ تصرف مكه و مدينه در سال‌هاي 1218ق. و 1220ق. و ويراني مقابر و مشاهد در مكه و مدينه[20]؛ فتح رياض به دست عبدالعزيز پس از 27 سال جنگ ميان آل سعود و ابن دواس كه قربانيان بسياري از دو طرف بر جاي نهاد.[21]در اين دوره، بر اثر حملات پياپي مصريان به فرماندهي طوسون در سال 1228ق. شريف غالب، امير حجاز، تبعيد شد و محمد علي پاشا، حاكم مصر، در سال 1230ق. بر فيصل بن سعود چيره گشت.[22]
صفحات: 1· 2