حقوق قضایی زوجین در آیین زرتشت

اختیارات زنان بعد از جدایی یا وفات همسر:
ولایت فرزندان برمادران بعد از وفات همسر: از جمله مواردی که فرزندان بر مادر خویش اولویت داشتند زمانی بود که زن به واسطه ی جدایی یا وفات همسر ، بیوه می شد در این صورت اگر زن دوباره ازدواج می کرد و فرزند پسری داشت که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود از جمله حقوق این فرزند بر مادر خویش این بود که این پسر، حق فسخ ازدواج مادر را بعد از رسیدن به سن بلوغ داشت ؛ چرا که در کتب حقوقی آنان ،اینچنین آمده که چنانچه زنی( بعد از وفات همسر) با کسی که به سالاری خانواده گمارده شده (کنایه ازشخص مورد اعتماد وامین خانواده که بنابر توافق ،متولی امری از امور خانواده می شود) ازدواج کند پس از آنکه پسر آن بانوی خانه به سن بلوغ برسد، در صورتی ادامه ی زناشویی امکانپذیر است که پسر آن بانو با این ازدواج موافقت کند .1

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. . فرخ مرد بهرامان، همان، فصل 15 بند 13ص156

حقوق قضایی زوجین در آیین زرتشت
طلاق:
در کتب کهن زردشت، در باب حق طلاق مطلبی به صراحت بیان نشده ولی هر کجا که سخن از طلاق است به عنوان یک حق مسلم برای مردان محسوب شده ،نه تنها طلاق از حقوق مسلم مردان بود. همچنین بنابر مستندات موجود هر گاه مردی همسر خود را طلاق می دادحق ولایت مرد نسبت به همسر ، از مرد سلب نمی شد چنانچه در کتب حقوقی آنان مکتوب است ؛«اگر مردی زن خویش را طلاق دهد – مگر در مواردی که زن را نسبت به خویش سالار کرده – نمی تواند حق سالاری را به کسی واگذار کند ودر صورتی که آن زن ،پس از آن در حیات آن مرد شوهر کند وصاحب فرزندی شود آنگاه فرزندان آن زن به کسی تعلق دارد که زن را به آن شیوه طلاق داده است که مقصود همسر اول است .1
حتی دربعضی از کتابهای حقوقی زردشتیان ،جملاتی وجود دارد که حاکی از آن است که مردان این حق را نیز داشته اند که خود همسرانشان را طلاق وبه همسری شخص مورد نظرشان دربیاورد ؛ مثلاًگفته شده «چنانچه شوهر بگوید که ، من همسرم را از همسری خلع کردم واو را به همسری وتحت قیمومت فرخ در آوردم وچنانچه فرخ ،آن زن را به همسری بپذیرد …..یا در جای دیگر نوشته شده ؛چنانچه مرد با خرسندی زن خویش ،آن زن را طلاق دهد واو را به همسری نوجوان خویش در آورد(نکته ای که در تمدن ساسانی دیده می شود این است که دربرهه ای از تاریخ زردشتیان ، قانونی جعل شد که در آن ازدواجهای درون خانواده نه تنها ممنوع نبوده بلکه پیوندی مقدس محسوب می شده) و آن نوجوان در نوجوانی فوت کند ،آنگاه به سبب درگذشت شوهر دوم در نوجوانی ، به آن زن قیمومت مرد دوم نمی رسد وپیوسته قیمومت شوهر نخست با او خواهد بود.2

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. . فرخ مرد بهرامان، همان، فصل 7 بند4 ،ص101

2. . همان، فصل 7 بند10 و 5ص101

حقوق مالی زوجین در آیین زردشت

ارث
بنابر آثار به جا مانده در اوستا هر چند که بنابر یک قانون فطری وطبیعی اموال ودارایی های هر شخص بعد از مرگ او از آن نزدیکان وفرزندان او خواهد بود ولی در آیین زدشت هر چه جستجو کنی قانون خاصی در تقسیم ما ترک وضع نشده وتقسیم ما ترک میت بنابر وصیت میت وخواست او صورت می پذیرد. لذا موبدان که مأمور به تقسیم ماترک متوفی بودند میراث را بنابر وصیت میت تقسیم می کردند یعنی هر گونه که خواست متوفی بود.
بنابر نظر مورخان ، تقسیم ماترک میت در صلاحیت موبدان بوده و موبد ترکه را بنابر وصیت تقسیم می کرد .اما میت حق داشت که داراییش را حتی به عنوان ارثیه به چند شهروند بدهد و آن شهروندان نسبت به دارایی به ارث رسیده متعهد به پرداخت دیون متوفی بودند .1
از جمله ی اخیر موجود در بند بالا، می توان چنین برداشت کرد که در آیین زردشت سالار وبزرگ خانواده می توانست، اموال خود را به هر کسی که خواست ببخشد ، تنها مطلبی که هست اینکه ،وارثان متعهد به پرداخت دیون متوفی بودند.

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. فرخ مرد بهرامان ، همان، فصل 28 در باب ارث ،بند 6ص248

حقوق مالی زوجین در آیین زردشت

نفقه
(معنای انفاق در آیین زردشت به معنای حمایت وتأمین خوراک وپوشاک وبه طور کلی به معنای پروردن است)
هر چند که در آیین زردشت اصل نفقه به عنوان یکی از حقوق زوجه پذیرفته وبه آن اشاره گردیده است ولی از جمله نکات حقوقی که در دین زردشت قبل از این وجود داشته ، نفقه به همه ی زنان تحت اختیار مرد تعلق نمی گرفته وطبق قانون تنها پادشا زن ، واجب النفقه ی مرد بوده است.
بنابر قوانین ایران باستان سه دسته از افراد خانواده تحت انفاق وحمایت قرار می گرفتند : پسر تا بالغ شود،دختر تا هنگامی که شوهر کند ،زن با ازدواج پادشازنی(ازدواج دختر با رضایت والدین و رعایت تمام شرایط متعارف برای نخستین بار در ایران باستان ،پادشا زنی نامیده می شد) تا هنگامی که زنده است . برای نمونه ، در مورد حمایت از پادشا زن آمده که: پادشا زن ترساگاه (مؤدب ومطیع ) هر ساله باید با دارایی شوهر خویش مورد حمایت قرار گیرد وشوهر او نمی تواند بگوید که «برای حمایت چیزی به او بدهید» شوهر در هبه ی همه چیز به همسر خود اختیار دارد به جز زمین ،آب ،گیاهان ،وخانه ودر خصوص برده نیز تا دو برده حق واگذاری دارد.لذا پادشا زن از جمله کسانی است که برای همیشه واجب النفقه ی همسر است .

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

حقوق مالی زوجین در آیین زردشت

مهریه
از جمله حقوق مالی که در اسلام مورد توجه وتأکید قرار گرفته ، قانون پرداخت مهریه به زوجه است که از جمله امتیازات حقوقی برای زنان مسلمان می باشد ولیکن در کتب دینی زردشتیان معادل چنین حقی قانونی جعل نشده است ، اما در کتب تاریخی آمده که آثاری از خرید زن در دوره ی ساسانی وجود داشت ،بنابر این رسم ، همسر آینده ی زن مبلغی معین پول یا کالایی معادل آن مبلغ به والدین زن می داد لکن بنابر دینکرد «اگر پس از ازدواج معلوم می گردید که زن ارزش مبلغ پرداخت شده را ندارد » یعنی اگر زن نازا بود ،این پول می بایست به شوهر پس داده شود . اما در ماده ی 21 از آیین نامه ی احوال شخصیه ی زردشتیان به صراحت آمده که طلاق اختیاری نیست بنابراین در اجرای مراسم زناشویی مهریه تعیین وقید نمی شود. لذا مهریه در قوانین جاری زردشتیان جایگاهی ندارد وهمچنانکه بیان شد از مختصات حقوق زنان مسلمان است .1

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. انجمن زردشتیان تهران، آیین نامه ی احوال شخصیه ی زردشتیان ایران، تهران

سالروز سرکوب خونین قیام مردم علیه کشف حجاب در مسجد گوهرشاد(1314ش)

خرداد ۱۳۱۴ دولت محمدعلی فروغی در یک بخشنامه آمرانه که از تبعات سفر رضاشاه به ترکیه در ۱۲ خرداد ۱۳۱۳ بود، مردم ایران را ملزم کرد که از کلاه پهلوی (یک لبه) دست برداشته و کلاه بین‌المللی تمام لبه‌ای به اسم شاپو استفاده کنند. طبق این بخشنامه اگر یک کارمند دولتی از این دستور اطاعت نمی‌کرد باید قید شغلش را می‌زد! دو روز بعد نیز دولت بخشنامه دیگری ابلاغ کرد که طبق آن، مجالس ختم اموات فقط در مساجد معدودی که بلدیه (شهرداری) اجازه می‌داد باید برگزار می‌شد و استعمال چای، قهوه، قلیان و سیگار نیز در این مجالس ممنوع اعلام شد.

دستورات آمرانه دولت فروغی که به پشتوانه فکری و اجرایی شخص رضاشاه اعلام می‌شد طبیعی بود که بر مردم گران آید و در این میان، مشهدی‌ها پیشتاز اعتراض شدند. علما و روحانیون مشهد طی جلساتی پنهانی تصمیم گرفتند با این حرکت مقابله کنند و حکومت را از این کار بازدارند. در یکی از این جلسات پیشنهاد شد آیت‌الله حاج آقا حسین قمی به تهران برود و در مرحله اول با رضاشاه مذاکره نماید تا شاید بتواند او را از اجرای تصمیماتش باز دارد. وقتی آیت‌الله قمی به تهران آمد، بلافاصله از سوی حکومت دستگیر و ممنوع‌الملاقات شد. سایر روحانیون نیز در مساجد و مجالس‌، به آگاه کردن مردم پرداختند. مسجد گوهرشاد از جمله مکان‌های تجمع مردم بود. اجتماعات مردم در این مسجد هر روز بیشتر می‌شد و شهر حالت عادی خود را از دست می‌داد و سخنرانان نیز به ایراد بیانات آتشین می‌پرداختند.

همزمان با بازداشت حاج آقا حسین قمی‌، در مشهد نیز به دستور حکومت‌، روحانیونی همچون شیخ غلامرضا طبسی و شیخ نیشابوری دستگیر شدند. صبح روز جمعه ۲۰ تیر ۱۳۱۴ نظامیان مستقر در مشهد برای متفرق ساختن مردم وارد عمل شدند و به روی آنان آتش گشودند و تعداد زیادی را کشتند و زخمی کردند، ولی مردم مقاومت کرده و سربازان نیز بنا به دستوری که به آن‌ها رسیده‌، مراجعت کردند. به دنبال این حادثه مردم اطراف مشهد با بیل و داس و… به سوی مسجد حرکت کردند.

فردای آن روز جمعیت عده زیادی از مردم مشهد تظاهرات پرجمعیتی علیه اجباری شدن کلاه شاپو و یکسان‌سازی لباس برگزار کردند و به مسجد گوهرشاد آمدند. سران نظامی و انتظامی مشهد این بار بنا به دستور رضاخان با تجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگ‌ها، سلاح‌های خودکار و حتی توپ‌ها را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در اجتماع مردم مشهد در گوهرشاد، مرحوم شیخ محمدتقی بهلول سخنان تندی علیه دولت ایراد کرد و خواهان مقاومت مردم شد. پاسخ حکومت به این اعتراض آرام و مدنی مردم مشهد، کشتار معترضین بود. در حوالی ظهر مأمورین نظامی و انتظامی از هر سو به مردم هجوم آورده و در داخل مسجد به کشتار آنان پرداختند. طبق گفته منابع تاریخی، حدود دو هزار نفر در این فاجعه ملی کشته و زخمی شدند. کشتار مردم در این مسجد به اندازه‌ای بود که برخی شاهدان عینی گفته‌اند ۵۶ کامیون جنازه از صحنه کشتار خارج کردند.

آیت‌الله دکتر مهدی حائری یزدی (فرزند آیت‌الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم) در گفت‌وگویی که با پژوهشگران دانشگاه هاروارد در قالب «طرح تاریخ شفاهی ایران» داشته است در این باره می‌گوید: «عده زیادی را زنده به گور کردند. به نظر من این یکی از گناهان نابخشودنی و تاریخی رضاشاه بود… من خودم از یکی از مشهدی‌ها شنیدم که می‌گفت… رفتم به عنوان حمال، مرا استخدام کردند… از زیر منبر افرادی که هنوز داشتند نفس می‌کشیدند آوردم بیرون که ببرند برای دفن.»

منبع: تاریخ ایرانی

5 شوال سالروز ورود مسلم بن عقيل(ع) به كوفه

پس از دعوت كوفيان از امام حسين(ع) و ارسال نامه هاي بي شمار براي وي و درخواست از آن حضرت جهت رفتن به كوفه و بر عهده گرفتن رهبري قيام بر ضد يزيد بن معاويه، آن حضرت، پسرعمويش مسلم بن عقيل(ع) را با نامه اي به سوي كوفيان اعزام كرد.

مسلم بن عقيل(ع) در پانزدهم ماه مبارك رمضان سال 60 قمري از مكه معظمه خارج گرديد و از آن جا به مدينه منوره رفت و پس از تجديد ديدار با خانواده خويش و زيارت قبر شريف پيامبر(ص) و وداع با آن مضجع مطهر، به سوي كوفه حركت كرد و در روز پنجم شوال همان سال وارد شهر عظيم كوفه گرديد(1) و در خانه مختار بن ابي عبيده ثقفي، كه از شيعيان مبارز و از مخالفان سرسخت بني اميه بود، سكونت گزيد. شيعيان مخلص و انقلابيون كوفه، كه از حضور مسلم بن عقيل(ع)، به عنوان نماينده و سفير امام حسين(ع) در اين شهر آگاه شدند، دسته دسته به سوي وي شتافته و به وي خير مقدم گفتند.

هنگامي كه گروهي از آنان در حضور مسلم(ع) اجتماع مي كردند، وي نامه امام حسين(ع) را براي آنان مي خواند و مردم به خوبي گوش فرا داده و از شوق ديدار قريب الوقوع آن حضرت، گريه مي كردند.

پس از آمادگي نسبي مردم، مسلم بن عقيل(ع) از آنان براي امام حسين(ع) بيعت گرفت و تعداد هيجده هزار تن از انقلابيون كوفه، در نخستين روزهاي ورود مسلم، با وي بيعت كردند. مسلم بن عقيل(ع)، نامه اي به محضر امام حسين(ع) نوشت و آن حضرت را از وضعيت كوفه و بيعت مردم با وي، با خبر گردانيد و از امام حسين(ع) درخواست نمود، كه به سوي كوفه حركت كند، تا شخصاً رهبري مردم را بر عهده گيرد.

از آن سو، هواداران بني اميه و طرفداران يزيد بن معاويه، همانند عبدالله بن مسلم حضرمي، عمارﺓ بن عقبه و عمر بن سعد، كه از صاحب نفوذان كوفه بودند، براي يزيد بن معاويه، نامه هايي به شام ارسال كرده و او را از وضعيت كوفه و بيعت شيعيان با مسلم بن عقيل(ع) آگاه نمودند و از وي درخواست كردند كه به جاي نعمان بن بشير، عامل وي در كوفه، كه با قيام مسلم بن عقيل(ع) برخورد جدي نمي كند، شخص ديگري بفرستد كه داراي عزمي قوي و اراده اي راسخ باشد و در برخورد با مخالفان حكومت، شدت و خشونت به خرج دهد.

يزيد بن معاويه، پس از مطالعه نامه هواداران خود در كوفه و مشورت با سرجون مسيحي، تصميم گرفت عبيدالله بن زياد، عامل خويش در بصره را با حفظ سمت، به حكومت كوفه نيز منصوب كند، تا با قساوت و شدتي كه در وي وجود دارد، قيام مسلم بن عقيل(ع) و شيعيان و محبان اهل البيت(ع) را در كوفه سركوب كند.(2)

منبع:شورای سیاست گذاری ائمه جمعه

1- وقايع الأيام (شيخ عباس قمي)، ص 69

2- الارشاد (شيخ مفيد)، ص 381