در جوامع اسلامی دو منبع قرآن و عترت، بهتر از هر دستورالعمل دیگری می‌تواند الگوی مناسب درست زیستن را ارائه کند. ویژگی‌های اخلاقی یک انسان مسلمان را می‌توان در جای‌جای نهج‌البلاغه مشاهده کرد.

دو نوع مفهوم‌شناسی معروف درباره مفهوم اخلاق وجود‌دارد:

اول، تعریفی که قدما ارائه داده‌اند و بر اساس آن، اخلاق، ویژگی و خصلت‌های درونی‌ای است که انسان آنها را به راحتی و بدون تکلف انجام می‌دهد. و شامل دو جزء است: فضایل و رذایل. با این تعریف، اخلاق یعنی پاک شدن از رذایل و متصف شدن به فضایل.

در تعریف دوم که در عصر جدید ارائه شده، اخلاق همان رفتارهایی است که انسان باید آنها را داشته باشد.

اما در نهج‌البلاغه تعریف اخلاق فراتر از این است؛ درنهج‌البلاغه اخلاق شامل شش بخش است: بینش‌ها، ارزش‌ها، گرایش‌ها، روش‌ها، کنش‌ها و گویش‌ها. از نگاه نهج‌البلاغه در یک زیست اخلاقی، انسان باید همه موارد فوق را اصلاح ‌کند.

در نهج‌البلاغه تعریف اخلاق فراتر از این است؛ درنهج‌البلاغه اخلاق شامل شش بخش است: بینش‌ها، ارزش‌ها، گرایش‌ها، روش‌ها، کنش‌ها و گویش‌ها

در خطبه 192 نهج‌البلاغه، امام‌علی(ع) می‌فرماید اگر قرار باشد ما در زندگی به چیزی تعصب بورزیم و ایستادگی کنیم و از آن عبور نکنیم، آن اخلاق است: «فَإن کانَ لا بُدَّ مِنَ العَصَبِیه.. فَلیکُن تعصُّبُکم لِمَکارمِ الْخِصالِ و مَحامِدِ الأفعالِ و مَحاسِنِ الأمورِ» ₁

نکته زیبا اینجاست که امیرمؤمنان(ع) اخلاق را فقط خصلت نمی‌داند. فقط رفتار هم نمی‌داند. خصلت هست، رفتار هست، فراتر از این هم هست. همان‌طور که در ادامه خواهیم دید که ایشان میدان اخلاق را خیلی وسیع و در تمام امور زندگی می‌بیند.

«الّتی تفاضَلَت فیها المُجَداءِ و الْنُّجَداءُ مِن بُیوتاتِ العَرَبِ و یعاسیبِ القَبائِلِ» ₂

این سه چیز مواردی است که انسان‌های بزرگوار و شایسته در آن از هم سبقت می‌گیرند؛ یعنی اگر قرار باشد ما باهم مسابقه‌ای بدهیم در اخلاق است. جامعه‌ای سالم است که باارزش‌ترین مسابقه‌اش در اخلاق باشد. بهترین مسابقه انسانی در «بِالاخلاق الرَّغیبه..» است؛ یعنی اخلاق پسندیده. «والاَحلامِ العَظیمه..» خردهای بزرگ. «والاَخطارِ الجَلیلَه..» مقام‌های والا. «و الآثار المَحموده..» نشانه‌های نیکو. مشاهده می‌شود که نوع نگاه امام(ع) به اخلاق نگاه وسیعی است.

اهمیت اخلاق

اما اهمیت اخلاق در نگاه امام(ع) چگونه است؟ در خطبه113 جمله‌ای از ایشان وارد شده است که «لا قرین کَحُسنِ‌الخُلقِ» ₃

 در خطبه 176 عبارتی هست که امام(ع) می‌فرمایند نسبت به اخلاق حساس باشید: «ایاکم و تَهزیعِ الأخلاق و تَصریفَها»‌₄ به نظر این‌طور می‌آید که اگر اخلاق زیرپا گذاشته شود هیچ چیز سالم نمی‌ماند، نه اعتقادات، نه زندگی، نه سیاست، نه اجتماع و نه هیچ ارزش دیگر.

در خطبه 192 نهج‌البلاغه، امام‌علی(ع) می‌فرماید اگر قرار باشد ما در زندگی به چیزی تعصب بورزیم و ایستادگی کنیم و از آن عبور نکنیم، آن اخلاق است:«فَإن کانَ لا بُدَّ مِنَ العَصَبِیه.. فَلیکُن تعصُّبُکم لِمَکارمِ الْخِصالِ و مَحامِدِ الأفعالِ و مَحاسِنِ الأمورِ»

ایشان در حکمت 38 می‌فرمایند: «و أکرمُ الحسبِ حُسنُ الخُلقِ». حسب به معنای شرافت قابل محاسبه است. گرامی‌ترین شرافت قابل محاسبه، اخلاق نیکوست. آنچه اعتبار دارد اخلاق است. انسان‌ها بر اساس آن به‌حساب‌می‌آیند.

«إنَّ أکرمَکُم عندَ‌الله أتقیکُم»₅ قرآن همه ارزش‌ها را به‌ تقوی (پروا داری) داده است.

 در کلمات امیرمؤمنان(ع) هست که: «التُّقی رئیسُ الاخلاق» پروا‌داری رئیس اخلاق است. نگاه کنید جامعه چقدر پروادار است. چقدر حریم نگه می‌دارد رعایت حقوق می‌کند. ملاک جامعه سالم همین است.

 در حکمت 229 حضرت بیان می‌دارند که «کَفَی بالقَناعَه مُلکاً» قناعت برای دولتمندی کافی است. «و بِحُسنِ الخُلُقِ نَعیماً» کسی که اخلاق دارد همه نعمت‌ها را دارد. اگر در جامعه‌ای اخلاق حاکم باشد در پرتوی او می‌توان به‌ همه‌ جا ‌رسید.

 در خطبه 28 می‌خوانیم «إنَّ أخوَفَ ما أخافَ علَیکُم إثنَتان: إتِّباعِ الهَوَی و طولِ الأمَل» من از دو چیز بر شما می‌ترسم: پیروی از هوا و آرزوی دراز. هر دوی اینها از جنس بی‌اخلاقی هستند. در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، از امیرمؤمنان(ع) آمده است: «عَدمُ الأدَبِ سبَبُ کلِّ شرٍّ» فقدان ادب (اخلاق) علت همه شرور است.

در خطبه 176 عبارتی هست که امام(ع) می‌فرمایند نسبت به اخلاق حساس باشید: «ایاکم و تَهزیعِ الأخلاق و تَصریفَها»‌ به نظر این‌طور می‌آید که اگر اخلاق زیرپا گذاشته شود هیچ چیز سالم نمی‌ماند، نه اعتقادات، نه زندگی، نه سیاست، نه اجتماع و نه هیچ ارزش دیگر

مصطفی دلشاد تهرانی

منتشر شده در مجله همشهری آیه مهرماه

______________________

1- اگر به ناچار تعصب ورزیدن باید، باید در چیزی تعصب بورزید که شایسته باشد: خوی‌های بزرگوارانه، کارهای پسندیده و کارهایی که نیکوست.

2- اینها مواردی‌اند که در آن بزرگواران، دلاوران، از خاندان برجسته عرب، مهتران قبایل و شخصیت‌های برجسته سعی می‌کنند خود را به‌آن متصف کنند.

3- هیچ همنشین و قرینی برای انسان مانند اخلاق نیکو نیست.

4- از شکستن اخلاق و دگرگون کردن آن بپرهیزید.

5- سوره حجرات – آیه 13

آثار و دستاوردهای داخلی ۹دی
آثار و دستاوردهای داخلی حماسه ۹دی، هم از حیث کمیت و هم از لحاظ کیفیت، از  فراوانی برخوردار است که در اینجا تنها برخی از مهم ترین آثار و پیامدهای داخلی ۹دی را بیان میکنیم:
۱- افزایش اقتدار و استحکام نظام؛ انقلاب، نظام مقدس جمهوری اسلامی و ملت ایران در نهم دی نفسی تازه کرد و به جهانیان ثابت نمود که مردم و حکومت در ایران اسلامی در پرتو ولایت فقیه یک حقیقت واحد هستند و از چنان ریشه، ظرفیت و اقتداری برخوردارند که به راحتی هر توطئه را در نطفه خفه می کنند.
۲- تقویت باور به وجود جنگ نرم و فتنه‌های پیچیده؛ قضایای فتنه هزینه های بسیاری بر نظام تحمیل کرد؛ اما دستاوردهای فراوان تری داشت. حرکت فتنه گران در عاشورای ۸۸ و شکل گیری ۹دی به همه دیرباوران داخلی ثابت کرد که پروسه های زیادی در این حوزه برای انقلاب از سوی غرب طراحی شده است؛ نکته ای که امام خامنه ای از سال اول رهبری شان فریاد می کردند.
۳- کنار رفتن نقاب‌ها؛ ملت فهیم و آگاه ایران با حضور تاریخی خود در نهم دی، انقلابیون واقعی را از مدعیان دروغین، عافیت طلبان و مصلحت اندیشان بازشناخت و نقاب تزویر از چهره سران فتنه و حامیان پشت صحنه آن پایین کشید و به بیان حکیم فرزانه انقلاب، فتنه ۸۸ نظام را واکسینه کرد.
۴-رفراندوم ملی در دفاع از نظام و رهبری؛ حضور میلیونی مردم در حماسه تاریخی ۹ دی ۸۸ فقط یک راه پیمایی نبود؛ بلکه در قالب یک رفراندوم ملی تمام معنا نشان داد مردم مدافع نظام و جایگاه رهبری هستند و هر جریان و شخصیتی را نیز تنها با همین دو ملاک می سنجند.
افزایش مشروعیت و مقبولیت مردمی نظام، منفعل شدن جریان فتنه و تبدیل فتنه گران به مرده سیاسی، عمق بخشی به بینش و بصیرت سیاسی مردم در شناخت جریان های سیاسی و الگوهای جدید دوستی و دشمنی با انقلاب، پیوند مردم و رهبری، تعمیق ارتباط مردم و جوانان با عاشورا و کارکردهای فرهنگ عاشورایی، ایجاد اتحاد ملی و انسجام اسلامی در بین مردم و… از دیگر پیامدها و دستاوردهای حماسه ۹دی است. مسلماً این فهرست قابلیت افزایش را دارد.
آثار و دستاوردهای خارجی حماسه ۹ دی
شاید گزاف نباشد اگر بگوییم اساسی ترین دلیل خصومت غرب به محوریت آمریکا با انقلاب و نظام اسلامی، نگرانی و هراس از قدرت الهام بخشی و الگوسازی انقلاب اسلامی بوده است. البته وقوع بیداری اسلامی در منطقه به تأسی از انقلاب هم در همین راستا ارزیابی می شود. این هراس ایران را همواره در کانون دشمنی های غرب قرار داده که فتنه و حرکت آنها در عاشورا برای مبارزه با این الگو بود؛ اما حماسه تاریخی نهم دی که نمایشگاه غیرت ملی ایرانیان در دفاع از نظام اسلامی بود، در واکنش به شیطنت دشمنان انقلاب به وجود آمد. بر همین اساس، این حماسه ملی- اسلامی آثار و دستاوردهای بیرونی در بعد منطقه ای و بین المللی هم دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
۱- آشکار شدن دشمنی گسترده غرب با نظام و پیوند فتنه با خارج؛ اعترافات دستگیرشدگان نشان داد که دفاتر جاسوسی و سفارت خانه ها و مراکز آکادمیک غربی سناریوهای زیادی را برای ضربه زدن به ایران طراحی کرده بودند. فتنه گران عاشورای۸۸ با دستور مستقیم غرب و حمایت های آنها هتک حرمت مقدسات کردند و کسانی که دستگیر شدند، با اسناد و مدارک متقن به وابستگی به دشمن اعتراف نمودند.
۲- اذعان غرب به اقتدار و قدرت بازدارندگی نظام اسلامی؛ غربی ها با برآوردهای غلط دشمنان و خائنان ملت ایران چون منافقین، به اذعان خودشان چالشی ترین بحران را برای ایران اسلامی طراحی و عملیاتی کردند؛ اما با مشت محکم مردم مواجه شده، به پیوند نظام اسلامی با مردم و اقتدار حاصل از آن پی بردند.
۳- تحرک‌بخشی به بیداری اسلامی منطقه؛ خیزش اسلامی که در شمال آفریقا و خاورمیانه شاهد آن هستیم، ریشه اسلامی دارد و به اذعان تحلیلگران غربی و عربی از انقلاب اسلامی تأثیر پذیرفته است. درست است که حماسه نهم دی پیش از این خیزش ها به وقوع پیوست، اما مردم، مقاومت و ایستادگی بر سر اصول اسلامی را تا کنون از حرکت هایی نظیر حماسه ۹دی یاد گرفتند.
۴- حفظ استقلال سیاسی؛ مهم ترین وجه اقتدار، حفظ استقلال سیاسی است. غرب تردیدی در اقتدار سیاسی جمهوری اسلامی و تحول ساختاری که در روابط بین الملل ایجاد کرده ندارد. بر این اساس، دشمن در قضیه فتنه ۸۸ و در ادامه آن در ۹ دی که در راستای آزمایش مردم برای تداوم فتنه گری ها بود در واقع استقلال ملت ایران را نشانه گرفته بود که با قاطعیت و حضور آگاهانه مردم در صحنه دفع شد.
بنابراین حماسه نهم دی ماه۸۸، نمایش بلوغ اجتماعی و سیاسی، شاخص مرزبندی بین جبهه حق و باطل و تجلی اقتدار ملی و سیاسی تمامی مردم ایران بود که با حضور گسترده خود در راه پیمایی عظیم ۹دی توطئه دشمنان را خنثی کرد و مدال قبولی و رضایت را چنین از نایب امام زمان(عج) به دست آورد که: «اگر صدها بار برای نعمت هوشیاری این ملت، سجده شکر بجا آورده شود، باز هم کم است.»

رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از مردم و مسئولان نظام و مهمانان کنفرانس وحدت اسلامی:

همزمان با هفدهم ربیع الاول، خجسته سالروز میلاد پیامبر اعظم حضرت محمد (ص) و حضرت امام صادق (ع)، مسئولان نظام، میهمانان شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، سفرای کشورهای اسلامی و جمعی از قشرهای مختلف مردم، صبح امروز با حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.
رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار ضمن تبریک سالروز میلاد پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) و حضرت امام صادق(ع) با اشاره به دمیده شدن روح زندگی و معنویت واقعی و احیای دنیای مرده و آفت زده جاهلیت با ظهور اسلام و ولادت و بعثت پیامبر(ص)، مهمترین وظیفه امروز دنیای اسلام بویژه علماء و روشنفکران راستین را «تلاش مجدانه و مجاهدانه» برای دمیدن روح واقعی اسلام و معنویت در دنیای پر از ظلم و تبعیض و قساوت کنونی دانستند و تأکید کردند: امروز نوبت دنیای اسلام است که با استفاده از دانش و ابزارهای جهانی و همچنین عقل و خردمندی و تدبر و بصیرت، در جهت برپایی «تمدن نوین اسلامی» حرکت کند.
حضرت آیت الله خامنه ای گرامیداشت میلاد پیامبر(ص) را در مقابل وظیفه مورد انتظار از دنیای اسلام، بسیار کوچک برشمردند و گفتند: امروز وظیفه امت اسلامی، فقط گرامیداشت میلاد یا بعثت پیامبر اسلام (ص) نیست بلکه دنیای اسلام باید اهتمام خود را رسیدن به تمدن نوین اسلامی قرار دهد.
ایشان افزودند: تمدن نوین اسلامی به معنای تجاوز به سرزمین ها، پایمال کردن حقوق انسانها و تحمیل کردن اخلاق و فرهنگ خود به ملتها نظیر آنچیزی نیست که تمدن غربی انجام داد بلکه به معنای هدیه کردن فضیلت الهی به بشریت و ایجاد زمینه برای تشخیص مسیر صحیح بوسیله خود انسانها است.

ادامه »

خداوند در آیه 108 سوره یوسف می فرماید: قُلْ هَـذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِیرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛ بگو: این راه من است که من و هر کس که پیرو من است با بصیرت و بینایى به سوى خدا دعوت مى‏کنیم و خدا منزه است و من از مشرکان نیستم.

بنابراین ، راهی که پیامبر ^(ص) به عنوان صراط مستقیم معرفی کرده و خود بر آن راه راست گام بر داشته، راهی است که بر اصل اساسی بصیرت استوار است. بصیرت، بینایی خاصی است که تنها مبتنی بر دیده های ظاهری نیست بلکه بر دیده قلب نیز تکیه دارد. ازاین رو، می توان گفت که بصیرت، بینایی و دانش نورانی است که بر علم حصولی و حضوری استوار گشته است. بر همین اساس است که خداوند با اشاره به علم حضوری و شهودی هر کسی به نفس خود و بینش و نگرش وی، او را موجودی می داند که برای شناخت خود نیازی به دیگری ندارد و عذر تراشی های وی درباره جهل و نادانی مورد پذیرش قرار نمی گیرد. خداوند به صراحت در آیات 14 و 15 سوره قیامت می فرماید: بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ ؛ (نیاز به اخبار نیست) بلکه انسان بر نفس خویشتن بیناست، هر چند که عذرهاى خود را [بر گناه‏] در میان آرد.

به سخن دیگر، دانش و آگاهی شهودی هر انسانی بر حقیقت وجودی و افکار و اعمال، به تنهایی وضعیت وی را برای خودش مشخص می کند و بهانه تراشی و توجیه کردن و عذرتراشی نمی تواند حقیقت را وارونه سازد.

به هر حال، بر اساس این آیات همه انسان ها نسبت به خود بصیرت و دانش شهودی و حضوری دارند؛ چنان که از طریق منابع شناختی و معرفتی نسبت به بسیاری از امور هستی دانش حصولی دارند؛ اما آن چه انسان به آن نیاز دارد، دانش حضوری و شهودی نسبت به هستی است که تنها برای برخی حاصل می شود. این دانش شهودی که در قرآن از آن به نام های چندی یاد می شود، می تواند آدمی را در مسیر شدن های کمالی در موقعیت برتری قرار دهد که دور از دسترس دیگران است. این موقعیت برتر همان آثاری است که در این جا می خواهیم بدان ها اشاره داشته باشیم.

پیامبر^(ص) اهل بصیرت و دانش شهودی را کسی می داند که در هنگام اختلافات میان حق و باطل، حق را می یابد و بدان پای بند است؛ هر چند که به سبب شرایط اجتماعی در عمل کوتاهی می کند و یا حتی اقدام به عملی نمی کند و بر نشمین خویش بخزد و کودکانه رفتار نماید. به سخن دیگر، گاه بصیرت و بینایی مقتضی آن است که احتیاط کند و یا عملی انجام ندهد و یا در انجام کاری با احتیاط عمل کرده و کم ترین حرکت عملی را داشته باشد؛ زیرا اصولا عمل بر دانش متکی است و دانش ریشه در فهم موضوعات و مطالب دارد و فهم نیز مبتنی بر درک درست مسایل و موضوعات است که همان بصیرت می باشد. بنابراین اگر کسی اهل بصیرت بود، در می یابد که در هنگام عمل چه اندازه می بایست عمل کند و رفتاری بیرون از دایره حقیقت بر ندارد._{(حلیه الاولیاء ، ج 4 ، ص 177 و نیز نهج البلاغه ، حکمت 208 و غرر الحکم، حدیث 10773)}

بصیرت خاستگاه ایمان واقعی است که در بسیاری از آیات از جمله آیه 108 سوره یوسف بر آن دلالت دارد، چنان که انسان دارای بصیرت است که از رخدادها درس می گیرد و عبرت می آموزد_{(بحارالانوار، ج 71 ، ص 326)} و از عبرتی که گرفته بصیرت تازه ای در جانش می روید_{(غرر الحکم، حدیث 4351)}

از دیگر آثار بصیرت دور اندیشی و حزم است؛ زیرا کسی که با دل می بیند و با بینش عمل می کند، پیش از آن که عمل کند می اندیشد که آیا عمل او به زیان یا سود اوست؟ اگر به سود بود انجام می دهد و اگر به زیان بود از آن باز می ایستد._{(غرر الحکم، حدیث3569)}

انسان دارای بصیرت اهل شجاعت است، زیرا با بصیرت درونی و یقین الهی، راه خود را یافته و بر آن استقامت می ورزد_{(نهج البلاغه، نامه 62)} چنان که چنین شخصی تیزهوش و فطن است، چرا که تیزهوشی میوه و ثمره بصیرت است. از امیرمومنان علی ^(ع) نقل شده که فرمود: دانش به فهم و فهم به تیزهوشی و تیزهوشی به بصیرت است._{(غرر الحکم، حدیث 38 و 39)} همین بصیرت به شخص این امکان را می دهد تا به دیدن عیب های خود توانا و دانا شود._{(غرر الحکم، حدیث 3061)}

انجام کارهای نیک _{(غررالحکم، حدیث 3232)} درستی درون ها و باطن ها _{(همان ، حدیث 5807)}، آشکار شدن نهان_{(همان، 6676)} رسیدن به راه سلامت_{(بحارالانوار، ج 69، ص 311 ، حدیث 32)} از دیگر آثاری است که امیرمومنان علی ^(ع) برای بصیرت بیان می کند.

درچنین روزی در سال1358 هجری شمسی فرمان حضرت امام خمینی ره برای تشکیل نهضت سوادآموزی صادرشد. متن پیام امام خمینی (ره) به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

ن و القلم و ما یسطرون

ملت شریف ایران می دانید که در رژیم گذشته آنچه بر ملت مبارز ایران سایه افکنده بود، علاوه بر دیکتاتوری و ظلم، تبلیغات بی محتوا و هیچ را همه چیز جلوه دادن بود. ملتی که در همه ابعاد از حوایج اولیه محروم بود وانمود می شد که در اوج ترقی است. از جمله حوایج اولیه برای هر ملت در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنها، آموزش برای همگان است. مع الاسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن بر خور دار نیستند چه رسد به آموزش عالی. مایه بس خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد. ما باید در برنامه درازمدت فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بی سوادی بطور ضربتی و بسیج عمومی قیام کنیم تا ان شاء الله در آینده نزدیک هر کس نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشد. برای این امر لازم است تمام بی سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران با سواد برای یاد دادن بپاخیزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات به پا خیزد و از قرطاس بازی و تشریفات اداری بپرهیزد . برادران و خواهران ایمانی ! برای رفع این نقیصه درد آور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بن بر کنید . تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است . ائمه جماعات شهر ستانها و روستاها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا با سوادان نوشتن و خواندند را به خواهران و برادران خود یاد دهند و منتظر اقدامات دولت نباشند و در منازل شخصی اعضای بی سواد را تعلیم کنند و بی سوادان از این امر سر پیچی نکنند . من از ملت عزیز امید دارم که با همت والای خود بدون فوت وقت ایران را به صورت مدرسه ای در آورند و در هر شب و روز و در اوقات بی کاری یکی دو ساعت را صرف این عمل شریف نمایند . بپا خیزید که خداوند متعال با شماست . از خدای تعالی سعادت و سلامت و رفاه ملت شریف را خواستارم . و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته روح الله الموسوی الخمینی هفتم دی ماه 58 مطابق با هشتم صفر 1400 _{( صحیفه نور ، جلد یازده ، ص 161 مورخه هفتم دی 1358 )}

چنین روزی همه ساله به عنوان روز نهضت سواد آموزی گرامی داشته می شود . نهضت سواد آموزی بعد از تاسیس با فعالیت حجه الاسلام و المسلمین محسن قرائتی و دیگر افراد دلسوز قشر وسیعی از افراد بی سواد جامعه را با سواد کردند.

در طول تاريخ بشريت, كم تر انسانى وجود دارد كه مانند پيامبر اسلام تمام خصوصيات زندگى اش به طور واضح و روشن بيان و ثبت شده باشد.
خداوند متعال در قرآن كريم ـ كتابى كه خود حافظ اوست₍₁₎ و بدون هيچ تغييرى تا قيامت باقى است ـ با زيباترين عبارات و كامل ترين بيانات, آن حضرت را معرفى نموده و با عالى ترين صفات ستوده است.

خداوند متعال مى فرمايد: (انك لعلى خلق عظيم); ₍₂₎ اى پيامبر! تو بر اخلاقى عظيم استوار هستى.

نيز مى فرمايد: (محمد رسول الله و الذين معه اشداو على الكفار رحمإ بينهم. ) ₍₃₎ محمد^{( ص)} فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفار سر سخت و در ميان خود مهربانند.

محققان، تاريخ نويسان و دانشمندان در ابعاد گوناگون زندگى حضرت محمد^(ص) سخن گفته اند. اما ائمه ^{(عليهم السلام)} با نگاهى ژرف و دقيق سيماى آن شخصيت بى نظير و دريكتاى عالم خلقت را به تماشا نشسته, به معرفى زندگى, مبارزات و آموزه هاى آن حضرت پرداختند. دراين نوشتار برآنيم تا گوشه هايى از زندگى وشخصيت حضرت محمد^(ص) رااز نگاه امام صادق^{( عليه السلام )} به تماشا بنشينيم.

تولد نور

امام صادق^{(عليه السلام)} به نقل از سلمان فارسى فرمود: پيامبر اكرم^(ص) فرمود: خداوند متعال مرا از درخشندگى نور خودش آفريد ₍₄₎

 نيز امام صادق^{(عليه السلام)} فرمود: خداوند متعال خطاب به رسول اكرم^(ص) فرمود: (اى محمد! قبل از اين كه آسمان ها, زمين, عرش و دريا را خلق كنم. نور تو و على را آفريدم…). ₍₅₎

 ثقه الاسلام كلينى^{(ره )} مى نويسد: امام صادق^{(عليه السلام)} فرمود: (هنگام ولادت حضرت رسول اكرم^(ص) فاطمه بنت اسد نزد آمنه( مادر گرامى پيامبر) بود.
يكى از آن دوبه ديگرى گفت: آيا مى بينى آنچه را من مى بينم؟

 ديگرى گفت: چه مى بينى؟

 او گفت: اين نور ساطع كه ما بين مشرق و مغرب را فرا گرفته است!

 در همين حال, ابوطالب^{(عليه السلام)} وارد شد و به آن ها گفت: چرا در شگفتيد؟ فاطمه بنت اسد ماجرا را به او گفت.

 ابوطالب به او گفت: مى خواهى بشارتى به تو بدهم؟

ادامه »