احساس در لغت، به معنی دریافتن، آگاه شدن و درک چیزی با یکی از حواس و در روان‌شناسی، بازتاب ذهنی تأثیرات مادی (فیزیکی) است که شالوده‌ی همه‌ی ادراکات به شمار می‌رود. [1]

احساس معمولاً یک تعریف رسمی ندارد و بسیاری از نظریه پردازان احساس را برای تجربه هشیار هیجان یا عاطفه به کار می برند. اما عاطفه شامل علایق، لذت،خشم، غم، ترس، شرم و تحقیر است. این برچسب های عاطفی، ماهیت هایی مجزایی ندارند بلکه گروه های متفاوتی از احساس ها هستند. پس احساس در مقایسه با عاطفه و هیجان کاربرد گسترده تری دارد زیرا افراد هم می توانند احساس های خود را احساس کنند و هم می توانند حس های دیگر مثل حس های بیرونی مانند، بافت و حرکت در فضا را احساس کنند.[2]

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده

[1]. حسن انوشه، فرهنگ‌نامه ادبی فارسی، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات، 1376، ص 26.
[2] . www.dr monajem.ir/psychopathologyعارفه منجم ، تاریخ دسترسی :27/4/1396

از دیدگاه روان شناسانه خانواده، نظامی بسته است که نقش ارتباطی داخلی را ایفا می کند و دارای اعضایی است که وضعیت ها و مقام های مختلفی در خانواده و اجتماع احراز کرده و با توجه به محتوای نقش، وضعیت ها، افکارو ارتباط های خویشاوندی و…ایفای وظیفه می کنند.[1]

 در فرهنگ علوم اجتماعی خانواده چنین تعریف می شود: «اصطلاح خانواده را می توان در معنای مجموع اسلاف، اخلاف و خویشان جانبی و والدین متعلق به یک دودمان و یا جمع زوجین و فرزندان آنان که اولین سلول ویا واحد حیات طبیعی- اجتماعی است را تشکیل می دهند، به کار برد.»[2]

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده

[1]. محمد رضا سالاری، خانواده از دیدگاه روان شناسانه، چاپ هشتم، تهران: اتشارات سمت،1390، ص2.
[2]. آلن بیرو، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران: کیهان،1370، ص130.

خانواده به معنای خاندان، دودمان، اهل خانه، زن و فرزند و فامیل معنا شده است.[1]

 خانواده در فارسی معادل «اهل» در کلام عرب است. اهل الرجل: یعنی کسانی که نسبی یا دینی یا چیزی همانند آن، مثل خانه ای ، شهر و بنایی ایشان را با یکدیگر جمع و مربوط می کند و آنها را اهل و خانواده آن شخص گویند. پس اهل الرجل در اصل کسانی هستند که مسکن و خانه ای واحد، آنها را در یک جا جمع و فراهم می آورد. سپس این معنی توسعه یافته و گفته اند اهل بیت یعنی کسانی که نسبت خانوادگی وسیله جمع آن هاست و بعد اصطلاح- اهل بیت- به طور مطلق به خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم اطلاق شده است و آنها با این اصطلاح شناخته شده اند چنانکه در آیه33 سوره مبارکه احزاب :«إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً» آمده است. اهل الرجل به همسر مرد نیز تعبیر شده است.[2]

معنای لغوی خانواده (قسمت اول)

معنای اصطلاحی خانواده

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده

[1]. حسن عمید، همان، ص423.
[2]. ابوالقاسم حسین بن محمد راغب اصفهانی، همان، ص96.

عاطفه انجذابی است نفسانی که یک انسان ، نسبت به انسانی دیگر، در خود احساس می کند و می توان آن را به رابطه بین آهن و آهن ربا تشبیه نمود. انسان در چنین حالتی احساس می کند که به طرف انسان دیگری که مورد عاطفه اوست کشیده می شود.[1]

واژه عطف، در فرهنگ عرب که ریشه کلمه عاطفه در بحث ماست،نیز در مفهوم توجه و میل چیزی به چیز دیگر به کار رفته، با این تفاوت که در مفهوم اصطلاحی «عاطفه» مورد نظر ما، عطف و توجه مطلق نیست؛ بلکه، محدود به مواردی است که طرف توجه انسان، یک انسان باشد نه چیز دیگر.[2]

منظور من از عاطفه حالتی از احساس است که از طرفی دارای تحریک جسمانی معین و از طرف دیگر اختلالی نامأنوس در فرآیند خیالی می باشد. من واژهemotion) )را در ترادف با عاطفه به کار می برم و احساسات را در معنایی متفاوت با عاطفه، با آنکه مرز ثابتی ندارد.[3]

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده

معنای لغوی عاطفه
[1]. محمد تقی مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، مترجم تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری‏، ج2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى رحمه الله علیه ، 1378، ص216.
[2]. همان.

 [3] . بنجامین جیمز سادوک، ویرجینیا آلکوت سادوک، پدرو روئیز، خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، ترجمه دکتر فرزین رضاعی، تهران: ارجمند، 1393، ص278.

العطف: درچیزی گفته می شود که یک طرف آن به طرف دیگرش تا خورده و خم شود مثل خم شدن و تا کردن زیر انداز و بالش و دو لا کردن طناب و ریسمان و از این رو به عبا و روپوش لباس که تا می شود. -عطاف- گویند. عطفا الانسان: دوپهلوی انسان از سر تا کناره های ران و پاها که در موقع خوابیدن بر زمین قرار می گیرد. ثنی عطفه: وقتی است که کسی روی خود برگرداند و دور شود. اگر با حرف (علی)متعدی شود به معنی شفقت و رغبت و تمایل است، می گویند: عطف علیه: به او توجه کرد. ثناه عاطفه رحم: عطوفت، رحم و خویشاوندی او را دو برابر و تقویت کرد. ظیبه عاطفه علی ولدها: ماده آهویی که به نوزادش توجه می کند و اگر واژه عطف با (عن) متعددی شود ضد معنی تمایل و عطوفت است مثل عبارت عطفت عن فلان: از او دوری گزیدم و بی توجهی نمودم. [1]

معنای اصطلاحی عاطفه

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده
[1]. ابوالقاسم حسین بن محمد راغب اصفهانی، همان، ص 572.

دیدگاه های متعدد و متفاوتی راجع به معنای اصطلاحی تربیت از سوی اندیشمندان علوم تربیتی، وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

 جان استوارت میل، تربیت را هر تاثیری می داند که آدمی در معرض آن است. تفاوت نمی کند آبشخور آن اثر گذاری؛ شیء، شخص و یا جامعه باشد.[1]

کانت، تربیت را پرورش و تأدیب و تعلیم توأم با فرهنگ می داند که در پی کامیابی متربی در جامعه آینده است؛ جامعه ای که به مراتب از جامعه کنونی برتر است.[2]

از منظر شهید مطهری تربیت عبارت است از: «پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی را که بالقوه در یک شی موجود است به فعلیت درآوردن و پروردن. بنابراین با صنعت= «ساختن» به معنی اینکه شی یا اشیایی را تحت یک نوع پیراستن ها و آراستن ها قرار می دهند و یا اجزاء و اشیایی را با هم ترکیب می کنند و نظمی میانشان برقرار می سازند، متفاوت است.»[3]

تربیت عبارت است از: «بر انگیختن و فراهم آوردن موجبات رشد و پرورش و شکوفایی تمامی استعدادها، توانایی ها و قابلیت های انسان به منظور رسیدن به کمال و سعادت مطلوب.»[4]

قسمتی از پایان نامه خانم انجمنی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: آموزه های تربیتی تعابیر عاطفی قرآن پیرامون خانواده

[1]. بهروز رفیعی، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، ج1، چاپ دوم، تجریش، موسسه چاپ سبحان،1388ش، ص 90.
[2]. همان.
[3]. مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات صدرا، 1367، صص 56 و76.
[4]. محمد بهشتی، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه،1387،ص35.

ارتجاع به معنی بازگشت به عقب می باشد یا به عبارتی پشت پا زدن به ارزشهای اصیل اسلامی و احیای دوباره ارزشهای طاغوتی . قرآن ارتجاع را پیش بینی کرده است .[1]

« ما محمد الا رسول قَد خَلَت مِن قبله الرُسُل امان مات اَو قُتل انقلبتم علی اعقابکم »

محمد(ص) تنها فرستاده ی خدا بود و پیش از او فرستادگان دیگری نیز بودند . آیا اگر او بمیرد یا کشته شود شما به عقب بر میگردید . اسلام را رها می کنید .

آیات 30 زمر و 8 ابراهیم و آل عمران 149 اشاره به ارتجاع دارند .

[1]عبرتهای عاشورا ص 42 آل عمران /144