کتاب، میراثی ماندگار، پدیده ای باشکوه و باارزش و عنصری رشد دهنده و روشنگر در عرصه زندگانی بشر است. نقش برجسته، والا، حساس و سازنده کتاب در پویشهای تکامل آفرین فردی و اجتماعی، ناشی از گستردگی روح، ارزش، بینش و ابهت و اهمیت فرهنگ مکتوب بوده است. پیام مقام معظم رهبری نیز ناظر بر همین آموزه هاست:

«حقیقت آن است که کتاب یکی از ارزشمندترین فرآورده های بشری و گنجینه بزرگ ترین ثروت های بشر، یعنی دانش و تحقیق است. دین و دنیای بشر و جسم و جان انسان، به برکت کتاب تأمین و تغذیه می شود و فرآیند کمال بشری به وسیله کتاب تحقق می یابد. کتاب، مادر تمدن ها و نیز عصاره آنهاست و بشر با پدید آوردن کتاب، درس های بی شماری را که در کتاب تکوین بدو آموخته شده، گرد می آورد و در محیط بشری منتشر می سازد و بدین گونه روز به روز گنجینه ثروت بشری، غنای بیشتر می یابد».(1)

این است که «کتاب» در روزگار ما به شکل ضرورتی فرهنگی و اجتماعی، ظهور و بروز کرده است و بی هیچ تردید، عمده ترین و اثرگذارترین کالای فرهنگی است. اگر ارزش واقعی این کالای فرهنگی در جامعه به درستی شناخته نشود و با توجه به کم وکیف آن به هر حال کاهش یابد، آن جامعه آسیب می بیند و در هیچ زمینهای قادر به انجام جزئیترین حرکت مثبت و کارساز و رو به رشد نخواهد بود. حتی در انتقال میراث های ارزشمند فرهنگی خود، از نسلی به نسل دیگر برای حفظ هویت ملی و پیش گیری از خطر استحاله شدن در فرهنگهای بیگانه نیز توفیقی هر چند کوچک نخواهد داشت.(2)

دیده شده توسط سلیمانی(نویسنده وبلاگ) در کتاب رسانه ملی و فرهنگ کتابخوانی،ص19

1- علی خامنه ای، پیام به گردهمایی کتاب و کتابخانه در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، (21/06/1374).
2- حمید جواهری، «نقش کتاب، کتاب خوانی و کتابخانه در جامعه امروزی»، اصلاح و تربیت، آذر 1383، ش 33، صص 53 و 54.

اگر تغییرپذیری فرهنگ‌ها را شاخصه و ویژگی فرهنگ‌ها بدانیم، نتیجه منطقی آن است كه جوامع چاره‌ای جز پذیرفتن تحولات فرهنگی ندارند و باید همواره شاهد دگرگونی و تغییر و تحول در فرهنگ خود باشند. با توجه به تأثیرپذیری فرهنگ‌ها از عوامل مختلف و متفاوت، تغییر و تحول فرهنگی می‌تواند جهتی مثبت یا منفی بیابد. جهت مثبت آن است كه تحولات فرهنگی رشد و تكامل فرهنگ یك جامعه را موجب شود و ضمن كمك به حفظ هویت و موجودیت آن جامعه، راه‌های دستیابی به سعادت را برای مردم آن جامعه هموار سازد. اما جهت منفی آن است كه تأثیرپذیری فرهنگ موجب شود تغییراتی در جهت تخریب فرهنگ یك جامعه روی دهد؛ به گونه‌ای كه نه تنها راه سعادت، صلاح و رستگاری را مسدود سازد، بلكه با از بین بردن فرهنگ یك جامعه و در نتیجه مضمحل شدن هویت آن جامعه، به فروپاشی و اضمحلال یك جامعه منجر گردد.

آنچه می‌تواند جهت مثبت یا منفی تحول فرهنگی را مشخص سازد، عواملی است كه در ایجاد تغییر و تحول در یك فرهنگ مؤثرند. این عوامل متعدد و گوناگون هستند و از محیط درونی و بیرونی یك جامعه برآمده‌اند. از این رو مجموعه‌ای از عوامل در ایجاد تحول فرهنگی تأثیرگذارند. هر یك از این عوامل بسته به خاستگاه خود و تأثیراتی كه دارد می‌تواند در ایجاد جهت مثبت یا منفی برای تحول فرهنگی مؤثر و كارساز باشد. تغییر و تحول فرهنگی امروزه به عنوان یك واقعیت پذیرفته شده است و نمی‌توان و اساساً نباید مانع آن شد. اما بی‌تفاوت ماندن در مقابل این تحول و رها كردن آن به حال خود موجب می‌شود عواملی كه تأثیر مثبت دارند تضعیف شوند و در مقابل عواملی تقویت گردند كه تأثیرات منفی به جا می‌گذارند و در نتیجه تحول فرهنگی جهتی منفی بیابد. در حالی‌كه اگر مسئولانه به تحول فرهنگی نگریسته شود، می‌توان با برنامه‌ریزی و پیگیری تحولات فرهنگی به صورت سازمان‌یافته و هدفمند جهت مثبتی به تحولات فرهنگی بخشید. با دقت و بررسی در موضوع تحول فرهنگی می‌توان با تقویت عواملی كه تأثیر مثبتی در مسیر تحولات فرهنگی دارند و تضعیف عواملی كه تأثیرات منفی بر تحولات فرهنگی بر جا می‌گذارند، مسیر تحول فرهنگی را به جهتی مثبت هدایت كرد و تحول فرهنگی را به جای آنكه به اضمحلال فرهنگی منجر شود به عاملی برای تكامل فرهنگی تبدیل نمود. از این رو است كه مهندسی فرهنگی به عنوان یك ضرورت مطرح می‌شود.

دانشکده صدا و سیما قم

درس معلّم ار بُوَد زمزمه محبّتى***جمعه به مكتب آورد طفل گريزپاى را

به عبارت شهيد ثانى آموزگار با شاگردانش بايد مانند پزشك با بيمارانش باشد و هر كارى را كه اميد مىرود براى بهبودى آنان مؤثّر است به كار گيرد چرا كه بيمارى نادانى و روانى سختتر از بيمارهاى جسمانى است.

مرحوم شهيد ثانى بيست ادب از آداب آموزگارى را كه لازم است استاد آنها را در حق شاگردانش لحاظ كند، مىشمارد و هر كدام را به تفصيل توضيح مىدهد و درجايى مىنويسد :«و كُل خبر ورد فى حقوق الإخوان آتٍ هنا مع زيادة»؛ «هر خبر و روايتى كه در حقوق برادران دينى وارد شده اين جا (در حقوقِ شاگردان) نيز با حقوق فزايندهاى مىآيد و تحقّق مىيابد».

حال حقّ و حقوق برادرى چيست و چه هاست بايد به كتابهايى كه از دير باز دراين باره نوشته شده است ـ مانند كتاب مصادقة الأخوان از شيخ صدوق ـ مراجعه كرد ويا «باب حقّ المومن على أخيه و اداء حقّه» را از بخشِ «كتاب الايمان والكفر»كه در اثر وزين كلينى رازى موسوم به الكافى است مطالعه كرد.

بر گرفته از:«شرحی بر رساله حقوق امام سجاد(ع)»، محمدصحتی سردرودی

ابو هاشم جعفری می گوید: وقتی  امام جواد عليه السلام  چون ابوجعفر عليه السلام از نزد ماءمون برگشت به اتفاق امّالفضل راهى مدينه شد و در حالى كه مردم او را بدرقه مى كردند از راه باب كوفه گذشت و از بغداد بيرون رفت ، موقع غروب آفتاب به دار مسيب رسيد از مركب پياده شد و به داخل مسجد رفت ، در صحن مسجد درخت سدرى بود كه هرگز ميوه به بار نياورده بود، امام عليه السلام كوزه اى آب خواست ، و با آب آن در پاى درخت سدر وضو گرفت و برخاست . با مردم نماز مغرب را به جا آورد، در ركعت اول ، حمد و (( اذا جاء نصراللّه )) و در ركعت دوم ، (( حمد و قل هو اللّه احد )) را خواند و پيش از ركوع ركعت دوم ، قنوت خواند و ركعت سوم را به جا آورد و تشهد خواند و سلام داد سپس لحظه كوتاهى نشست در حالى كه ذكر خدا را مى گفت و بدون آن كه تعقيب بخواند بلند شد، چهار ركعت نافله به جا آورد و بعد از آن تعقيب خواند و دو سجده شكر به جا آورد. در بازگشت وقتى كه نزد آن درخت سدر رسيد، مردم ديدند ميوه نيكويى به بار آورده است ، تعجب كردند و از آن ميوه ها خوردند ديدند ميوه شيرينى است  و هسته ندارد.

ديده شده توسط سليماني (نويسنده وبلاگ) در كتاب “درياي جود"ص41

امية بن على مى گويد: زمانى كه امام رضا عليه السلام در خراسان بود، من در مدينه بودم و خدمت امام جواد عليه السلام رفتم و آمد داشتم . گهگاه خويشاوندان و عموهاى پدرش مى آمدند و به او سلام مى دادند. روزى كنيزى را طلبيد و به او گفت : به ايشان بگو: براى عزادارى آماده باشند، همين كه پراكنده شدند، با خود گفتند: چرا ما نپرسيدم عزاى كيست ؟ فرداى آن روز همان جمله را تكرار كرد، پرسيدند: عزاى كيست ؟ فرمود: عزاى بهترين شخص روى زمين ، پس از چند روزى خبر شهادت ابوالحسن عليه السلام رسيد، معلوم شد كه در همان روز (كه ابوجعفر عليه السلام آن مطلب را فرموده بود) از دنيا رفته است .
ديده شده توسط سليماني (نويسنده وبلاگ) در كتاب “درياي جود"ص41

از قاسم بن محسن نقل شده كه : بين راه مكه و مدينه بودم ، مرد عربى بيابانى ضعيف الحال به من رسيد، چيزى از من خواست و من گرده نانى در آوردم و به او دادم . وقتى از من گذشت گردبادى سخت وزيدن گرفت ، عمامه مرا از سرم برداشت و نفهميدم چه شد و كجا رفت . همين كه بر ابوجعفر ابن الرضا عليه السلام وارد شدم فرمود: قاسم ! عمامه ات بين راه از سرت رفت ؟ عرض كردم : آرى . فرمود: غلام عمامه اش را بياور و به او بده . غلام عمامه ام را عينا آورد و به من داد، گفتم : يابن رسول اللّه از كجا به دست شما افتاد؟ فرمود: تو به آن مرد بيابانى صدقه دادى و او به خاطر تو شكر خدا را گفت و خدا عمامه ات را برگرداند، همانا خداوند اجر نيكوكاران را ضايع نمى كند.

ديده شده توسط سليماني (نويسنده وبلاگ) در كتاب “درياي جود"ص40

اسماعيل بن عباس هاشمى مى گويد: نزذ امام جواد علیه السلام رفتم و از تنگى معاش به آن حضرت شكوه كردم ، جانماز خودش را بلند كرد و قطعه طلايى را از زير خاك برداشت و به من داد. آن را به بازار بردم ، ديدم شانزده مثقال وزن دارد.

ديده شده توسط سليماني (نويسنده وبلاگ) در كتاب “درياي جود"ص41