1-    تواضع اما رضا علیه السلام

  مردى از اهالى بلخ مى‏گويد:

همراه امام رضا (ع) در سفرش به خراسان بودم. روزى سفره غذايى طلبيد و همه خدمتكاران و غلامان- اعم از سياهان و ديگران- را سر سفره جمع كرد.

گفتم: جانم به فدايت، كاش براى اينان سفره‏اى جدا قرار مى‏دادى! فرمود: ساكت باش! خدا يكى است، پدر و مادر همه يكى است، پاداش هم (در قيامت) به اعمال است.» بحارالانوار، ج 49، ص 101 و كافى، ج 8، ص 230.

2-      انس با خانواده :

ياسر، خادم حضرت رضا (ع) مى‏گويد:

امام رضا (ع) هر گاه تنها (و فارغ از كارهاى روزانه) مى‏شد، تمام اطرافيان خود را- از كوچك و بزرگ- پيرامون خود جمع مى‏كرد، با آنان حرف مى‏زد و انس مى‏گرفت؛ آنان هم با وى مأنوس مى‏شدند، و هر گاه بر سفره مى‏نشست، كوچك و بزرگ را صدا مى‏كرد، حتّى كار پرداز و حجامت كننده را بر سفره خويش مى‏نشانيد. «2»

3-     سرسفره کسی را بلند نمی کرد :

ياسر، خادم حضرت   مى‏گويد: امام رضا (ع) به ما فرمود:

اگر من بالاى سر شما ايستادم و شما در حال غذا خوردن بوديد، بلند نشويد تا اينكه از غذا خوردن فارغ شويد. گاهى حضرت يكى از ما را (براى انجام كارى) صدا مى‏كرد. وقتى گفته مى‏شد: مشغول غذا خوردن است، مى‏فرمود: بگذاريد تا غذايش را بخورد. «3»

نادر، خدمتكار ديگر امام (ع) مى‏گويد:

هر گاه يكى از ما مشغول صرف غذا بود، امام رضا (ع) او را به كارى نمى‏فرستاد و به كار نمى‏گرفت تا از غذا خوردن فارغ شود. «4»

با دقت در اين روايات، ميزان تواضع و فروتنى امام (ع) در برابر يك مسلمان، همچنين اهتمام و احترام آن حضرت به مهمان و رفع حاجت وى حتى در فرض ابراز نكردن آن، روشن مى‏شود.

4-     حفظ شخصیت افراد و خوار نکردن آنها :

يسع بن حمزه مى‏گويد:

در مجلس امام رضا (ع) بودم و با وى صحبت مى‏كردم و جمع بسيارى گردآمده بودند و از حلال و حرام از او مى‏پرسيدند.

مرد بلند قد و گندمگونى وارد شد، سلام داد و (خطاب به امام (ع)) گفت: من از دوستان شما اهل بيت هستم. هم اكنون از سفر مكه بازمى‏گردم و پولم را گم كرده‏ام. چنانچه به من كمك كنيد پس از بازگشت به وطنم آن را از جانب شما صدقه خواهم داد.

حضرت فرمود بنشين. بيشتر مردم رفتند و من و دو نفر ديگر مانده بوديم و آن مرد.

امام (ع) رخصت خواست و به اندرون رفت و پس از لحظاتى بازگشت و در را پيش كرد و

دستش را از بالاى در بيرون آورد و فرمود: مرد خراسانى كجاست؟ گفت: من اينجا هستم.

فرمود: اين دويست دينار را بگير و خرج كن و از آن تبرك بجوى، و از طرف من هم صدقه نده. بيرون برو كه همديگر را نبينيم.

وقتى آن مرد بيرون رفت، سليمان [يكى از حاضران‏] پرسيد: فدايت شوم، بخشش تو فراوان بود، پس چرا صورت از او پوشاندى؟

فرمود: براى اينكه به خاطر اين اداى حاجت او نمى‏خواستم خفّت و خوارى سؤال را در چهره‏اش ببينم. مگر نشنيده‏اى كه رسول خدا (ص) فرمود: آن كه پنهانى نيكى و انفاق كند معادل با آن است كه هفتاد حج انجام داده باشد ….

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

ابراهيم بن عباس رابطه حضرت على بن موسى (ع) با قرآن را چنين توصيف كرده است:

      1)            تمام سخنان حضرت‏ رضا (ع) و پاسخهاى او (به سؤالات‏ افراد) و استنادهاى آن گرامى برگرفته شده از قرآن‏بود

      2)            هرسه‏روز يك ختم‏قرآن : و هرسه‏روز يك ختم ‏قرآن‏ مى‏ كرد ومى‏فرمود: اگربخواهم دركمتر از سه روز هم مى‏توانم ختم كنم؛ و ليكن به هنگام تلاوت آن به هيچ آيه‏اى برنمى‏خورم مگر آنكه در آن مى‏انديشم كه چه وقت و در چه موردى نازل شده است؛ از اين رو، هر سه روز يك بار ختم قرآن مى‏كنم.

 « عيون اخبار الرضا( ع)، ج 2، ص 193 و بحارالانوار، ج 49، ص 90.»

       3)            در بستر، بسيار قرآن تلاوت رجاء بن ابى ضحاك نيز در اين باره مى‏گويد: على بن موسى (ع) شب، هنگام قرار گرفتن در بستر، بسيار قرآن تلاوت مى‏كرد و چون به آيه‏اى برمى‏خورد كه درباره بهشت يا دوزخ بود، مى‏گريست و از خداوند بهشت را درخواست مى‏كرد و از آتش جهنم به او پناه مى‏برد. « همان، ص 196 و 94.»منشأ اين تأمّل و ژرف نگرى حضرت رضا (ع) نسبت به قرآن و تحول و تأثر آن گرامى از آيات وعد و وعيد آن اين است كه او قرآن را ريسمان محكم الهى و هدايتگر انسان به «صراط مستقيم» و بهشت مى‏دانست.

      4)            راه توسل به قرآن کریم : توصیه به قرآن در مشکلات : پيشواى هشتم (ع) علاوه بر آنكه خود همدم با قرآن بود به پيروى از جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص)- كه امّت خويش را به هنگام روى آوردن فتنه‏ها به چنگ زدن به ريسمان محكم قرآن توصيه مى‏كرد  - پيروان خود را به هنگام گرفتارى و احساس بيم و خطر به روى آوردن به كتاب الهى سفارش كرده مى‏فرمود:  «اذا خِفْتَ امْراً فَاقْرَأْ مِأَةَ آيَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ حَيْثُ شِئْتَ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّى الْبَلاءَ ثَلاثَ مَرّاتٍ» « مكارم الاخلاق، ص363.»هر گاه از چيزى ترسيدى صد آيه از قرآن مجيد را از هر جا كه خواستى تلاوت كن، سپس سه بار بگو: «اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّى الْبَلاءَ».

       5)            سخن حضرت در مورد قرآن کریم :  روزى در محضر امام رضا (ع) سخن از قرآن به ميان آمد. امام (ع) درباره نظم قرآن و اعجاز و حجت آن با اهميّت سخن گفت؛ سپس فرمود:

      1)            «هُوَ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتينُ قرآن، ريسمان محكم خداوند

      2)            وَعُرْوَتُهُ الْوُثْقى‏ و دستگيره استوار

      3)            وَ طَريقَتُهُ الْمُثْلَى و راه روشن و مستقيم اوست

      4)             الْمُؤَدّى‏ الَى الْجَنَّةِ كه انسان را به بهشت رهنمون مى‏سازد

      5)            وَ الْمُنْجى‏ مِنَ النَّارِ، و از دوزخ رهايى مى‏بخشد.

      6)            لا يَخْلُقُ عَلَى الْازْمِنَةِ قرآن، با گذشت زمان كهنه نمى‏ شود

      7)            وَ لا يَغَثُّ عَلَى الْالْسِنَةِ لِانَّهُ لَمْ يُجْعَلْ لِزَمانٍ دُونَ زَمانٍ بَلْ جُعِلَ دَليلَ الْبُرْهانِ وَ الْحُجَّةَ عَلى‏ كُلِّ انْسانٍ، و با فزونى قرائت و تلاوتش از ارزش نمى‏افتد؛ زيرا قرآن براى زمانى مخصوص و معين قرار داده نشده بلكه حجّت و برهان براى همه انسانها در همه زمانهاست

      8)             لايَأْتيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ‏وَ لا مِنْ خَلْفِه‏، كه هيچ گونه باطلى، نه از پيش رو، و نه از پشت سر، به سراغ آن نمى ‏آيد

      9)            تَنْزيلٌ مِنْ حَكيمٍ حَميدٍ». چرا كه از سوى خداوند حكيم و شايسته ستايش نازل شده است.

« عيون اخبار الرضا( ع)، ج 2، ص 137.»

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِتَّةٌ مِنَ الْمُرُوَّةِ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا فِي الْحَضَرِ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا فِي السَّفَرِ-

فَأَمَّا الَّتِي فِي الْحَضَرِ

        1)            فَتِلَاوَةُ كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى-

        2)             وَ عِمَارَةُ مَسَاجِدِ اللَّهِ-

        3)            وَ اتِّخَاذُ الْإِخْوَانِ فِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ-

وَ أَمَّا الَّتِي فِي السَّفَرِ

      1)            فَبَذْلُ الزَّادِ

      2)             وَ حُسْنُ الْخُلُقِ

      3)            وَ الْمِزَاحُ فِي غَيْرِ الْمَعَاصِي‏

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار    ج‏71    275    باب 17 فضل المواخاة في الله و أن المؤمنين بعضهم إخوان بعض و علة ذلك  

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

بخش فضائل و مكارم اخلاقى پيشواى هفتم (ع) را با فرازهايى از خلق محمّدى آن گرامى از زبان ابراهيم بن عبّاس به پايان مى‏بريم:

      1)            هرگز نديدم كه حضرت رضا (ع) با سخنش به احدى جفا كند.

      2)            هرگز كلام كسى را قطع نمى‏كرد تا از سخن فارغ شود.

      3)            هرگز- با داشتن قدرت- نيازمندى را (از در خانه ‏اش) ردّ نكرد.

      4)            هرگز در حضور ديگران پايش را دراز نمى ‏كرد.

      5)            هرگز غلامان و خدمتكاران را فحش و ناسزا نمى ‏گفت.

      6)            هرگز (در حضور كسى) آب دهانش را روى زمين نمى ‏انداخت، قهقهه سرنمى‏ داد. خنده ‏اش تبسّم بود.

      7)            در خلوت و تنهايى، سفره ‏اش را مى‏ گسترد و همه غلامان، حتى دربان و كارپرداز خانه را هم بر سفره مى ‏نشانيد …. «12»

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1.تاريخ زندگانى امام رضا(ع)/39 

عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ عَلِيٌّ ع خَمْسَةٌ لَوْ رَحَلْتُمْ فِيهِنَّ لَمْ تَقْدِرُوا عَلَى مِثْلِهِنَّ : شعبى گويد: على عليه السّلام فرمود: از من كلماتى را فرا گيريد كه اگر بر شترها سوار شويد و بخواهيد اين كلمات را بدست آوريد شترها خسته مى‏ گردند و شما به آن كلمات دست پيدا نمى‏ كنيد و آنها عبارتند از اين خصلت‏ها.

        1)            لَا يَخَافُ عَبْدٌ إِلَّا ذَنْبَهُ جز از گناهان خود از ديگرى نترسيد

      2)             وَ لَا يَرْجُو إِلَّا رَبَّهُ غير از خداوند از كسى اميد نداشته باشيد

      3)             وَ لَا يَسْتَحْيِي الْجَاهِلُ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَتَعَلَّمَ اگر چيزى نمى ‏دانيد ياد بگيريد و شرم نكنيد

      4)            وَ لَا يَسْتَحْيِي أَحَدُكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ و اگر از شما سؤالى كردند و شما نمى‏ دانستيد شرم نكنيد و بگوئيد نمى ‏دانم

      5)             وَ الصَّبْرُ مِنَ الْإِيمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا صَبْرَ لَه‏ و بدانيد صبر در مقابل ايمان مانند سر در برابر بدن مى‏ باشد و بدنى كه سر نداشته باشد خيرى در آن نخواهد بود

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار    ج‏66    376    باب 38 جوامع المكارم و آفاتها و ما يوجب الفلاح و الهدى  

جامع الأخبار         116    الفصل الحادي و السبعون في الصبر

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

راهکارهای بارور کردن عقل

وَ قَالَ الرضا علیه السلام  لَا يَتِمُّ عَقْلُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّى تَكُونَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ: امام رضا علیه السلام فرمود:  عقل هيچ فرد مسلمانى كامل نگردد تا برخوردار از ده خصلت شود:

1)      الْخَيْرُمِنْهُ‏مَأْمُولٌ‏به خير او اميد باشد،

2)      وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ و از شرّش ايمنى باشد،

3)       يَسْتَكْثِرُ قَلِيلَ الْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ خوبى و خير ديگران را بسيار شمارد

4)      وَ يَسْتَقِلُّ كَثِيرَ الْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ و خير بسيار خود را اندك و ناچيز

5)       لَا يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَيْهِ از مراجعه نيازمندان به خود خسته نشود

6)      وَ لَا يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ در طول عمر از طلب و تحصيل علم و دانش ملول و خسته نگردد

ادامه »

ذکرهای قرآنی برای زیاد شدن روزی

1)    یاخَيْر  الرَّازِقينَ

2)    یا اللَّه یاهُوَ  یاخَيْر الرَّازِقين

3)    یاهُوَ  یاخَيْر الرَّازِقين

4)    یا رب یا هُوَ  یاخَيْر الرَّازِقينَ

5)    یا اللَّهُ یاخَيْر الرَّازِقينَ

6)    یاخَبير یابَصير

7)    یاهُوَ  یاسَّميعُ  یاْعَليمُ

8)    یا اللَّه  یاعَليم

9)    یا من لَهُ مَقاليدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یا اللَّه  یاعَليم

10)   یا اللَّهُ  یا لَطيف یا هُوَ  یا ْقَوِيُّ  یاْعَزيزُ

و اما آیات و ادله ذکرهای فوق

یاخَيْر  الرَّازِقينَ

دلیل : المائدة : 114   قالَ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقينَ

 عيسى بن مريم گفت: خداوندا، اى پروردگار ما، براى ما از آسمان مائده‏اى پر از غذا فرو فرست كه براى ما، براى اولين و آخرين ما، عيدى باشد و نشانه و معجزه‏اى از جانب تو و ما را روزى ده، كه تو بهترين روزى دهندگانى.

 یا اللَّه یاهُوَ  یاخَيْر الرَّازِقين

دلیل : الحج : 58   وَ الَّذينَ هاجَرُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ

 و كسانى كه در راه خدا (براى جهاد يا تحصيل علم دين يا هر امر الهى) هجرت كردند سپس كشته شده يا مردند حتما خداوند آنها را روزى نيكو خواهد داد، و به يقين خداوند بهترين روزى‏دهندگان است.

 یاهُوَ  یاخَيْر الرَّازِقين

دلیل : المؤمنون : 72   أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجاً فَخَراجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ

 يا آنكه از آنها مزد و خرجى مستمرّى (براى اداى رسالت) مى‏خواهى؟ (نه) پس مزد و خرجى پروردگارت بهتر است و او بهترين روزى‏دهندگان است.

یا رب یا هُوَ  یاخَيْر الرَّازِقينَ

دلیل : سبأ : 39   قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ

 بگو: همانا پروردگار من براى هر كس از بندگانش كه بخواهد روزى را (طبق صلاح عام و نظام اتم) فراخ مى‏سازد و تنگ مى‏كند، و آنچه از اشياء (در راه خدا) انفاق كنيد عوضش را مى‏دهد و او بهترين روزى‏دهندگان است.

 یا اللَّهُ یاخَيْر الرَّازِقينَ

دلیل : الجمعة : 11   وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقينَ

 (ولى به نماز جمعه اهميت ندهند) و چون تجارت يا لهوى ببينند به سوى آن پراكنده شوند و تو را ايستاده (در حال خطبه يا نماز) رها مى‏كنند، بگو: آنچه در نزد خداست از لهو (از شنيدن طبل و آلات طرب كه در وقت ورود كالا مى‏زدند) و از تجارت بهتر است، و خداوند بهترين روزى‏دهندگان است.

 یاخَبير یابَصير

دلیل : الإسراء : 30   إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبيراً بَصيراً

همانا پروردگار تو، روزى را براى هر كس كه بخواهد توسعه مى‏دهد و (براى هر كس كه بخواهد) تنگ مى‏گيرد، البته او هميشه به بندگان خود آگاه و بيناست (حال فرد و اجتماع آنها را مى‏داند).

دلیل : الشورى : 27   وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبيرٌ بَصيرٌ

و اگر خداوند روزى را بر بندگانش گسترش مى‏داد بى‏ترديد در روى زمين ستم و طغيان مى‏كردند، و لكن آنچه را مى‏خواهد با تقدير و اندازه‏گيرى نازل مى‏كند، زيرا او به (حال) بندگانش آگاه و بيناست.

 یاهُوَ  یاسَّميعُ  یاْعَليمُ

دلیل : العنكبوت : 60   وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُها وَ إِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ

 و چه بسيار از جنبندگان كه روزى خود را برنمى‏گيرند (و ذخيره نمى‏كنند مانند اغلب حيوانات خشكى و دريايى) خدا آنها و شما را روزى مى‏دهد، و او شنوا و داناست.

 یا اللَّه  یاعَليم

دلیل : العنكبوت : 62   اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ

خداوند براى هر كس از بندگانش بخواهد روزى را فراخ مى‏كند و يا تنگ مى‏سازد، همانا خدا به همه چيز داناست.

 یا من لَهُ مَقاليدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یا اللَّه  یاعَليم

دلیل : الشورى : 12   لَهُ مَقاليدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ

گنجينه‏هاى آسمان‏ها و زمين (مواد اوّليه و منابع روزى، و كليدهاى آنها كه اراده خداست) از آن اوست براى هر كه بخواهد روزى را مى‏گسترد و يا تنگ مى‏گيرد، زيرا كه او به همه چيز داناست.

 یا اللَّهُ  یا لَطيف یا هُوَ  یا ْقَوِيُّ  یاْعَزيزُ

دلیل : الشورى : 19   اللَّهُ لَطيفٌ بِعِبادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزيزُ

 خداوند به بندگانش نرم رفتار و سهل‏گير و دقيق النظر است، هر كس را بخواهد روزى (معنوى جان، و مادى تن) مى‏بخشد، و او نيرومند و مقتدر شكست‏ناپذير است.

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)