امر کردن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خانواده خود را به نماز

وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى‏  [طه (20)، آيه 132]

و خانواده‏ات را به نماز فرمان بده و خود نيز بر آن شكيبايى ورز؛ از تو رزقى نمى‏طلبيم، ما به تو روزى مى‏دهيم و عاقبت نيك براى پرهيزكارى است‏.

خداوند ما را با اين ويژگى متمايز ساخت؛ چرا كه همراه امر فرمودن در مورد نماز به ما نيز فرمان داد و ما را از امّت متمايز نمود.

رسول خدا صلّى اللَّه پس از فرو فرستاده شدن اين آيه هر روز تا نه ماه هنگام نمازهاى پنجگانه به در خانه على و فاطمه عليهم السّلام تشريف مى‏آوردند و مى‏فرمودند: «نماز! خداوند شما را رحمت كند» و خداوند هيچ كدام از فرزندان پيامبر را به اين گونه بزرگمندى كه بر ما داشته و ما را از تمامى خاندانش متمايز ساخته، ارج ننهاده است.[1]

 امر کردن حضرت اسماعیل صادق الوعد خانوده خود را به نماز

‏ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا. مریم 55

به تحقيق خداوند حضرت اسماعيل صادق الوعد را در قرآن كريم مدح كرده كه او صادق الوعد بود و رسول و نبى بود و اهل و عشيره ‏اش را امر به نماز و زكات مى‏نمود و در نزد خداى خود مرضى بود، يعنى خدا از او راضى بود.

  امام صادق عليه السّلام فرمايد: إنّا نأمر صبياننا بتسبيح فاطمة الزهرا عليها السّلام كما نأمرهم بالصلاة، فالزمه، فإنّه ما يلزمه عبد فشقى.  ترجمه: ما به كودكانمان همان طور به ذكر تسبيح فاطمه زهرا عليها السّلام امر مى‏كنيم كه به نماز امر مى‏كنيم.[2]

کودک سه ساله و تعلیم لا إله إلّا اللَّه

عبد اللَّه بن فضاله از امام صادق و امام باقر عليهما السّلام روايت كرده و گويد: از آن حضرت شنيدم كه ميفرمود: وقتى پسر بچّه به سنّ سه سالگى رسيد به او مى‏گويند: بگو: «لا إله إلّا اللَّه»- تا هفت مرتبه-

 کودک سه ساله و هفت ماه و بيست روز و تعلیم محمّد رسول اللَّه

بعد او را به حال خود مى‏گذارند تا سه سال و هفت ماه و بيست روز از سنّ او بگذرد، آنگاه به او مى‏گويند: بگو «محمّد رسول اللَّه» تا هفت بار،

کودک چهار ساله و تعلیم «صلّى اللَّه على محمّد و آله»

و بعد ديگر كارى به او ندارد تا چهار سالش تمام شود آنگاه به او مى‏گويند: هفت بار بگو: «صلّى اللَّه على محمّد و آله»

کودک پنج ساله و تعلیم «قبله و سجده »

و بعد او را به حال خود مى‏گذارند تا پنج سالش تمام شود، آنگاه از او مى‏پرسند: دست راست و دست چپ كدام است؟ وقتى آنها را شناخت روى او را متوجّه قبله مى‏سازند و به او مى‏گويند سجده كن،

کودک پنج ساله و تعلیم «شستن دست و صورت و نماز »

و رهايش مى‏كنند تا هفت سالش تمام شود، وقتى هفت ساله شد، به او مى‏گويند: صورت و دستهايت را بشوى، و وقتى دست و روى خود را شست به او مى‏گويند: نماز بخوان،

کودک نه ساله و تعلیم «وضو و نماز »

و بعد او را رها مى‏كنند تا نه سالش تمام شود و چون به سن كامل نه سالگى رسيد آداب و ترتيب وضوى كامل و صحيح را به او مى‏آموزند و از او مى‏خواهند،

تنبیه کودک در امر نماز(تنبیه خیلی ساده بدون ضرب و شتم )

 و در صورت سر پيچى او را ميزنند، و نيز او را دستور مى‏دهند كه نماز بخواند در صورتى كه سر پيچى كرد او را تنبيه‏ بدنى مى‏كنند، و چون وضو و نماز را آموخت خداوند عزّ و جلّ او و پدر و مادرش را مورد بخشش و عفو از گناهان قرار ميدهد إن شاء اللَّه.

کودک پنج ساله و هفت ساله و امر به نماز و روزه

امام صادق عليه السّلام فرمود: ما كودكان خود را در حالى كه پنج ساله هستند به خواندن نماز امر مى‏كنيم، و شما به اطفال خويش وقتى هفت ساله شدند دستور نماز خواندن دهيد. همچنين ما كودكان خود را هنگامى كه هفت ساله شدند به گرفتن روزه امر مى‏كنيم بدان مقدار كه از يك روز روزه مى‏توانند، هر چند تا نصف روز يا بيشتر از آن و يا كمتر از آن باشد، و وقتى تشنگى يا گرسنگى بر ايشان غلبه كرد افطار مى‏كنند تا به اين ترتيب به گرفتن روزه عادت كنند و توان گرفتن آن را بيابند، و شما نيز فرزندان خود را هنگامى كه نه ساله شدند بگرفتن روزه واداريد هر چقدر از يك روز را كه مى‏توانند روزه بگيرند، و وقتى تشنگى بر ايشان غلبه كرد روزه خود را افطار كنند.

مذمت امام در مورد کودک هشت ساله که نماز نمیخواند

از حسن بن قارن روايت كرده‏اند كه گفت: از امام رضا عليه السّلام پرسيدم يا از امام رضا عليه السّلام پرسيدند و من حاضر بوده و شنيدم كه هر گاه شخصى فرزندش را ختنه كند او يك يا دو روز نماز نمى‏خواند، آن حضرت پرسيد: آن بچّه چند سال دارد؟ گفت: هشت سال، پس فرمود: سبحان اللَّه (در مقام شگفتى از وقوع امر عجيبى) آيا نماز را ترك مى‏كند؟ گويد: گفتم: اگر بخواهد نماز بخواند دچار درد و ناراحتى مى‏شود، فرمود: بهر صورت كه مى‏تواند نماز بخواند.[3]

دکتر علی حق شناس استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

[1] - تحف العقول / ترجمه حسن زاده ؛ ؛ ص793

 [2] - زندگانى حضرت زهرا عليها السلام ( ترجمه جلد 43 بحار الأنوار) ترجمه روحانى ؛ ؛ ص991

 [3] - من لا يحضره الفقيه ؛ ج‏1 ؛ ص280