در بحث دانش‌اندوزی و ضرورت آن برای زنان همان‌گونه که بر مردان فریضه است نیز گزارش‌ها و روایات فراوانی موجود است و ما، در فصل حاضر پاره‌ای از مصادیق مربوط به رفتار پیامبر با زنان عالم و فرزانه را ذکر خواهیم نمود.

“امّ رعله : وی بانویی بادیه‌نشین بود که ازنظر فصاحت و شیوایی بیان، پیامبر (صلی الله علیه وآله) را شگفت‌زده می‌کرد. او به کسب و اشتغال مشغول بود. روزی در درستی و نادرستی شغل خود اندیشید و شبهه‌ای برای او ایجاد شد، نزد رسول خدا رفت و گفت: ای رسول خدا! من آرایشگر هستم وزنان را برای همسرانشان زینت و آرایش می‌کنم آیا این عمل گناه است و باید آن را کنار بگذارم؟!

پیامبر(صلی‌الله علیه واله)فرمود: ای‌ام رعله! زنان را آرایش و زینت کن هنگامی‌که مورد بی‌توجهی همسرانشان قرار می‌گیرند.

ام أنمار: به معامله و خریدوفروش مشغول بود. روزی در مورد معیارها و کیفیت معاملات خود با پیامبر سخن گفت و از آن حضرت راهنمایی خواست. پیامبر راه و رسم معامله‌ی صحیح را به او آموخت بدون آن‌که وی را از این عمل نهی کند.

ریطه، دختر عبدالله: وی همسر عبدالله بن مسعود است که روزی نزد پیامبر اکرم آمد و گفت صنعت‌گر است و از فروش کارهای دستی خود هزینهی زندگی و فرزندانش را می‌پردازد. سپس از حضرت می‌پرسد که آیا می‌تواند درآمد خود را هزینه کند. رسول خدا می‌فرماید:

«برای تو پاداش و مزد آنچه برای خانواده‌ات هزینه می‌کنی، خواهد بود.»

از این گزارش می‌توان توجه پیامبر (صلی الله علیه وآله) به تعاون در خانواده و ارزش و پاداش زنی که خانوادهی خود را اداره می‌کند، دریافت گرچه تأمین امور مالی منزل از وظایف زن محسوب نمی‌شود. البته احترام و توجه پیامبر به اشتغال زنان را نیز از این گزارش می‌توان استخراج کرد چنان‌که آن حضرت برای کعبیه، دختر اسد اسلمی خیمه ای در مسجد برپا کرده بود تا به مداوای بیماران در مدینه بپردازد و بنا به نقل ابن سعد این خیمه در دورهی خلافت عمر بن خطاب برداشته شد وزنان از مسجد خارج شدند.

امّ سنان : ام سنان آرایشگر بود و از پیامبر درخواست حضور درنبرد خیبر جهت مخالفت و مراقبت از مجروحان و امور تدارکاتی را داشت و آن حضرت به وی اجازه‌ی حضور در این نبرد را داد. پس از فتح خیبر، آن حضرت به زنان خود فرمود: همراه شما آرایشگری هست. پس به‌وسیله‌ی او خود را بیارایید.

خوله: معروف به ام صبیّه بود و در مسجدالنبی حضوری مستمر داشت. او گوید ملازم مسجد رسول‌الله بوده، در آن نماز می‌خواند و می‌نشست و در فاصله‌ی بین نمازها با زنانی که همراه وی بودند سخن می‌گفت: در متن عربی این گزارش آمده است (… و تتحدث مع صویحباتها) از این جمله می‌توان دریافت که وی وعظ و خطابه می‌کرده زیرا در روایات زیادی مسلمانان از گفتن سخن دنیوی و غیر ذکر و تسبیح در مسجد نهی شده‌اند. از سویی ظاهراً او برای دخترکان مدینه کلاس‌هایی داشته است و این مطلب از صویحبات که مصغر صحبابیات و به معنای زنان کم سن سال همراه است، استخراج می‌شود. به گفته‌ی او در عهد رسول خدا و ابوبکر و ابتدای خلافت عمر این جلسات وجود داشته است اما با سرکار آمدن عمر آن‌ها از مسجد بیرون رفتند چنان‌که کعیبه یا رفیده که در مسجد خیمه‌ای داشته و به امر رسول خدا به مداوای مجروحان می‌پرداختند، توسط عمر از مسجد خارج شدند. بنا به نقل خرافه، عمر بن خطاب به آن‌ها گفته بود: شمارا به خانه‌هایتان و پشت پرده‌ها بازمی‌گردانم (لارد نکنّ حرائر) و چنین کرد ولی آن‌ها در اوقات نماز به مسجد آمده و نماز می‌گذارند.

ابن اسحاق گوید: رفیده الاسلمیه، اولین زن پزشک در اسلام خیمه‌ای در مسجدالنبی داشت که لوازم طبابت و کمک‌های اولیه در آن بود و او درمان بیماران را برای رضای خداوند متعال انجام می‌داد و سعد بن معاذ نیز نزد وی مداواشد1 ازآنجاکه در مورد کعیبه نیز گفته‌شده که مداوای سعد بن معاذ را به عهده داشت، به نظر می‌رسد این دو یکی باشند و شاید هم دو همکار باشند در یک خیمه و یا دو خیمه جدا برای مداوا داشته باشند. گزارشی که در مورد کعیبه واردشده از وجود لوازم طبابت در خیمه سخنی نمی‌آورد و تنها به مداوا می‌پردازد. لازم به ذکر است که کعیبه ازجمله زنانی است که در نبردها حضور یافته و از پیامبر (صلی الله علیه وآله) به‌اندازه‌ی یک مرد مجاهد سهم غنیمت دریافت کرد. این مسئله نشانگر اهمیت زنان مؤثر و آگاه در عالم نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) است."[1]

بحث شاغل بودن زنان در این زمان بیشتر مشهود است وبعضی از شغلها اگر به دست زنان نباشد جامعه ی اسلامی دچار مشکل خواهد شدمثل دکتر زن؛ البته باید زنان شاغل توجه به موازین شرعی داشته باشند مثل حجاب وروابط با نامحرم که دراین صورت هم در جامعه هم در خانواده موفق خواهند بود ولی اگر موازین شرعی مراعات نشودممکن است مشکلاتی بوجود بیاید که اولین ضربه متوجه خانواده است که ،دستورات اسلام واوامر رهبری می تواند از این مشکلات جلوگیری کند.که در اینجا به توصیه ی رهبر در این مورد اشاره می کنیم. ایشان درباره پرهيز از تحت‌الشعاع قرار گرفتن عفت و حجاب به خاطر کار کردن عنوان داشتند :«اسلام با کارکردن زن موافق است. نه‌فقط موافق است، بلكه كار را تا آنجا كه مزاحم با شغل اساسي و مهم‌ترین شغل او، يعني تربيت فرزند و حفظ خانواده نباشد، شايد لازم هم مي‏داند. اما اين كار نبايد باکرامت و ارزش معنوي و انساني زن منافات داشته باشد. نبايد زن را تذليل كنند و او را وادار به تواضع و خضوع نمايند.

[1] -ناهید،طبیبی، همان،ص28-34.

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی