پنج نفر از حیله شیطان در امانند

قالَ الصّادق علیه السلام:«قالَ إبلیسُ خَمسَهٌ أَشیاءَ لَیسَ لی فیهِنَّ حیلَهٌ وَ سایِرُ النّاسِ فی قَبضَتی، مَنِ اعتَصَمَ بِاللهِ مَن فیه صادِقَهٍ فاتَّکَلَ عَلَیهِ جَمیعِ اُمُورِهِ، وَ مَن کَثُرَ تَسبیحَهُ فِی لَیلَهِ وَ نَهارِهِ، وَ مَن رضی لأخیه المُؤمِن مَا یرضاه لِنَفسِهِ وَ مَن لَم یجزع عَلَی المُصیبَهِ حین یصیبه، وَ مَن رَضِیَ به ما قَسَّمَ الله لَهُ وَ لَم یَهتَمَّ لِرِزقِهِ»

از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: شیطان گفت: به جز پنج نفر سایر مردم از حیله و نیرنگم مصون و محفوظ نمی باشند، آنان عبارتند از:

الف) کسی که به خدا متوسل شود و در جمیع امور بر او توکّل نماید؛ وَ مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُهُ.(سوره طلاق/آیه3)

ب) کسی که بسیار ذکر و تسبیح خداوند در هر شب و روز کند؛ ألا به ذکرِ الله تَطمَئِنُّ القُلُوب.(سوره رعد/آیه28)

ج) کسی که آن چه برای خود می پسندد برای برادر مؤمن خود نیز بخواهد.

د) کسی که هر گاه مصیبتی به او می رسد جزع نکند.

ه) کسی که به تقسیم رزق خداوند راضی باشد و از برای روزی غم نخورد.

منبع: کتاب سال تبلیغ جدّا، 1391 هجری شمسی، گردآوری: سیدکریم آقامیری

سیری در  سیره اخلاقی ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه السلام

مبارزه با اسراف

روزی غلامانش میوه ای را خوردند ولی آن را تمام نخوردند و مقداری مانده به دور انداختند، امام صلوات الله علیه بر آن ها برآشفت و فرمود: سبحان الله، اگر شما بی نیاز هستید دیگران بدان نیازمندند، به جای انداختن، به مستمندان انفاق کنید.«سبحان الله ان کنتم استغنیتم فان اُناساً لم یستغنوا اطعموه من یحناج الیه»(انوار البهیه ص107)

مساوات در سیره امام علیه السلام

مردی از اهل بلخ گوید: در سفر خراسان در خدمت امام رضا علیه السلام بودم. روزی طعام خواست، همه خدمتکاران از سیاهان و دیگران را کنار سفره جمع کرد، گفتم: فدایت شوم، بهتر آن است که آن ها در خوان دیگری بخورند. فرمود: آرام باش پروردگار همه، یکی است، مادرمان حوا و پدرمان آدم یکی است، مجازات بسته به اعمال است.«فقال: مه ان الرّبّ تبارک و تعالی واحد، والام واحده والاب واحد و الجزاء بالاعمال»(بحارالانوار/101/100/49

تواضع امام علیه السلام

زمانی که امام رضا علیه السلام به عنوان ولیعهد در خراسان بود آشکار است که تا چه اندازه موقعیت سیاسی داشت. ایشان به عنوان جانشین خلیفه وقت شناخته می شدند و طبیعی بود که مردم، سخت به آن حضرت احترام می گذاشتند…

اما همین امام بنا به روایتی که ابن شهرآشوب، نویسنده مشهور شیعه در قرن ششم به نقل از یعقوب بن اسحاق نوبختی روایت کرده است به گونه ای وارد حمام نیشابور شد که حاضران متوجه نشدند آن حضرت دارای چنان مقامی است. ابن شهرآشوب می نویسد: حضرت رضا علیه السلام وارد حمام شد. یکی از کسانی که حاضر بود- و ایشان را نمی شناخت- از آن حضرت خواست تا دلّاکی او را کرده و به اصطلاح امروزه، کیسه او را بکشد. حضرت درخواست او را پذیرفت و مشغول کار شد. برخی که امام را می شناختند، آن مرد را درباره امام رضا علیه السلام آگاه کردند و او مشغول عذرخواهی شد. با این حال امام به او آرامش داده و همچنان به دلّاکی او مشغول بود.(مناقب ابن شهرآشوب، ج2، ص412)

نماز اول وقت

به دستور مأمون در یکی از مجالس«عمران صابی» که از دانشمندان بزرگ بود، با امام رضا به مناظره پرداخت و در آن جلسه امام، سؤال های او را با حوصله، متانت، استدلال های قطعی و روشن پاسخ داده و او را به سوی توحید متمایل کرده بود. هنگامی که بحث و مناظره به اوج خود رسید و چیزی به تحوّل درونی آن دانشمند زبردست صابئین(1) نمانده بود حضرت رضا علیه السلام احساس کرد وقت اذان ظهر و هنگام نماز است. امام علیه السلام به مأمون فرمود:«وقت نماز فرا رسید.»

عمران صابی با التماس گفت:«آقای من! گفتگو و پاسخ های خویش را قطع نکن دل من آماده پذیرش سخنان شما است.» امّا حضرت رضا علیه السلام تحت تأثیر سخنان عاطفی و احساس برانگیز او قرار نگرفت و فرمود: عیبی ندارد نماز را می خوانیم و دوباره به گفتگو ادامه خواهیم داد.

در این حال امام و همراهان به اقامه نماز مشغول شدند. حضرت بعد از اقامه نماز دوباره به گفتگو ادامه داده و پاسخ های روشنگرانه خویش را ارائه نمود.(2)

1- صابئین گروهی هستند که خود را پیرو حضرت یحیی می دانند.

2- توحید صدوق، ص434؛ حیاه الامام رضا علیه السلام، ج1، ص110

منبع: هفته نامه ولایت، ایثار، شهادت حیات طیبه/جمعه7مهر1391/شماره66

حدیثی از امام الرئوف-علی بن موسی الرضا علیه السلام- برای جبران گناهان

امام رضا علیه السلام فرمود: کسی که توان جبران گناهانش را ندارد، زیاد بر حضرت محمد و اهل بیتش علیهم السلام صلوات و درود بفرستد، که همانا گناهانش محو و نابود گردد.

مَن لَم یَقدَر عَلی مایُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ، فَلیَکثُر مِن الصَّلوهِ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ، فَإِنَّها تَهدِمُ الذُّنوبَ هَدماً.

بحارالانوار، ج91، ص47، ح2

گل واژه هایی از کلام رضوی علیه السلام

*  إنَّ الامامه هِیَ منزِلَهُ الانبیاءِ وارِثُ الاوصیاءِ اِنَّ الامامه خلافهُ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ و خلافهُ الرسولِ صلی الله علیه و آله و سلم و مقامُ امیرِ المؤمنینَ علیه السلام و میراثُ الحسنِ و الحُسَینِ علیهماالسلام؛  امامت در حقیقت مقام انبیا و ارث اوصیاست. امامت، جانشینی خداوند عزّ و جلّ و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و مقام امیرالمؤمنین علیه السلام و میراث امام حسن و امام حسین علیهماالسلام است.

* اِنَّ الاِمامهَ اُسُّ الاسلامِ النّامی، و فَرعُهُ السّامی، بِالامامِ تَمامُ الصَّلاهِ و الزّکاهِ وَ الصِّیامِ و الحَجِّ وَ الجِهادِ وَ تَوفیرُ الفَیء و الصَّدَقاتِ و اِمضاءُ الحُدودِ وَ الاحکامِ و مَنعُ الثُّغُورِ وَ الاطرافِ؛ امامت، پایه ی بالنده اسلام و شاخه بلند بالای آن است. به وسیله امام نماز و زکات و روزه و حج و جهاد به کمال خود می رسد و فیء و صدقات وفور می یابد و حدود و احکام جاری می گردد و مرزها حفظ و حراست می شود.

* الاِمامُ السَّحابُ الماطِرُ وَ الغَیثُ الهاطِلُ وَ الشَّمسُ المُضیئَهُ وَ السَّماءُ الظلیلهُ و الارضُ البسیطهُ و العینُ الغزیرَهُ وَ الغَدیرُ وَ الرَّوضَهُ؛ امام ابری است پرباران، بارانی است ریزان، خورشیدی است درخشان، آسمانی است سایه افکن، زمینی است گسترده، چشمه ای است جوشان، برکه ای است با آب گوارا و باغ است و بستان.

* إنَّ لِکُلِّ إمامٍ عَهداً فی عُنُقٍ أولِیائِهِ وَ شیعَتِهِ و إنَّ مِن تَمامِ الوَفاءِ بِاعَهدِ وَ حُسنِ الأداءِ زیارَهَ قُبورِهِم؛ دوست داران و شیعیان هر امامی را با او عهدی است، و تمامت وفای به عهد و نیکویی انجام دادن آن، زیارت قبر ایشان است.(وسائل الشیعه)

*  ما زارَنی أحَدٌ مِن أولِیائی عارِفاً بِحَقِّی إلّا شُفِّعتُ فیهِ یَومَ القِیامَهِ؛ هیچ یک از دوستانم مرا با شناخت حقّم زیارت نمی کند مگر این که در روز قیامت شفاعتم از او پذیرفته می شود.(وسائل الشیعه)

* مَن جَلَسَ مَجلِساً یُحیی فیهِ أمرُنا، لَم یَمُت قَلبُهُ یَومَ تَموتُ القُلُوبُ؛ هر که در مجلسی بنشیند که در آن یاد ما(اهل بیت) زنده می شود، قلبش، در روزی که قلب ها می میرند، نمی میرد.(وسائل الشیعه)

* حضرت عبدالعظیم علیه السلام از امام رضا علیه السلام چنین روایت می کند: المُسلِمُ الَّذی یَسلَمُ المُسلِمونَ مِن لِسانِهِ و یَدِهُ و لَیسَ مِنّا مَن لَم یَأمَن جارُهُ بَوائِقَهُ؛ حضرت عبدالعظیم علیه السلام از امام رضا چنین روایت می کند: مسلمان کسی است که مردم از دست و زبان او آسوده باشند و از ما نیست آن که همسایه اش از شرّ او در امان نباشد.(عیون اخبار الرضا)

*من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر الله عزّ و جلّ؛  آن که سپاس صاحب نعمت از خلق را نگذارد، شکر خداوند عز و جل را نگذارده است.

*  مَن فَرَّجَ مِن مُؤمِنٍ، فَرَّجَ اللهُ عَن قَلبِهِ یَومَ القِیامَهِ؛ هر کس اندوه مؤمنی را بزداید، خداوند در روز قیامت، غم از دلش می زداید.(اصول کافی)

* إنَّ اللهَ أمَرَ بِالشُّکرِ لَهُ و لِلوالِدَنِ، فَمَن لَم یَشکُر والِدَیهِ لَم یَشکُرِ اللهَ؛ خداوند به سپاس گزاری از خود و پدر و مادر فرمان داده است؛ پس هر که از پدر و مادرش سپاس گزاری نکند، خداوند را سپاس نگفته است.(الخصال)

* الحیاء من الایمان؛ حیا از ایمان است.(عیون اخبار الرضا)

* مِن اخلاقِ الأنبیاءِ التَّنَظُّفُ؛ پاکیزگی از اخلاق پیامبران است.(بحارالأنوار)

* کلّما أحدث العباد من الذنوب ما لم یکونوا یعملون، أحدث الله لهم من البلاء ما لم یکونوا یعرفون؛ هر گاه بندگان گناهی نو مرتکب شوند که پیش از این مرتکب آن نمی شدند خداوند بلایی برایشان آوَرَد که پیش از آن نمی شناختند.(اصول کافی)

ویژه نامه تجلّی معارف دین در کلام رضوی علیه السلام/اداره کل تبلیغات اسلامی استان اصفهان/شهریور1392

1-    تواضع اما رضا علیه السلام

  مردى از اهالى بلخ مى‏گويد:

همراه امام رضا (ع) در سفرش به خراسان بودم. روزى سفره غذايى طلبيد و همه خدمتكاران و غلامان- اعم از سياهان و ديگران- را سر سفره جمع كرد.

گفتم: جانم به فدايت، كاش براى اينان سفره‏اى جدا قرار مى‏دادى! فرمود: ساكت باش! خدا يكى است، پدر و مادر همه يكى است، پاداش هم (در قيامت) به اعمال است.» بحارالانوار، ج 49، ص 101 و كافى، ج 8، ص 230.

2-      انس با خانواده :

ياسر، خادم حضرت رضا (ع) مى‏گويد:

امام رضا (ع) هر گاه تنها (و فارغ از كارهاى روزانه) مى‏شد، تمام اطرافيان خود را- از كوچك و بزرگ- پيرامون خود جمع مى‏كرد، با آنان حرف مى‏زد و انس مى‏گرفت؛ آنان هم با وى مأنوس مى‏شدند، و هر گاه بر سفره مى‏نشست، كوچك و بزرگ را صدا مى‏كرد، حتّى كار پرداز و حجامت كننده را بر سفره خويش مى‏نشانيد. «2»

3-     سرسفره کسی را بلند نمی کرد :

ياسر، خادم حضرت   مى‏گويد: امام رضا (ع) به ما فرمود:

اگر من بالاى سر شما ايستادم و شما در حال غذا خوردن بوديد، بلند نشويد تا اينكه از غذا خوردن فارغ شويد. گاهى حضرت يكى از ما را (براى انجام كارى) صدا مى‏كرد. وقتى گفته مى‏شد: مشغول غذا خوردن است، مى‏فرمود: بگذاريد تا غذايش را بخورد. «3»

نادر، خدمتكار ديگر امام (ع) مى‏گويد:

هر گاه يكى از ما مشغول صرف غذا بود، امام رضا (ع) او را به كارى نمى‏فرستاد و به كار نمى‏گرفت تا از غذا خوردن فارغ شود. «4»

با دقت در اين روايات، ميزان تواضع و فروتنى امام (ع) در برابر يك مسلمان، همچنين اهتمام و احترام آن حضرت به مهمان و رفع حاجت وى حتى در فرض ابراز نكردن آن، روشن مى‏شود.

4-     حفظ شخصیت افراد و خوار نکردن آنها :

يسع بن حمزه مى‏گويد:

در مجلس امام رضا (ع) بودم و با وى صحبت مى‏كردم و جمع بسيارى گردآمده بودند و از حلال و حرام از او مى‏پرسيدند.

مرد بلند قد و گندمگونى وارد شد، سلام داد و (خطاب به امام (ع)) گفت: من از دوستان شما اهل بيت هستم. هم اكنون از سفر مكه بازمى‏گردم و پولم را گم كرده‏ام. چنانچه به من كمك كنيد پس از بازگشت به وطنم آن را از جانب شما صدقه خواهم داد.

حضرت فرمود بنشين. بيشتر مردم رفتند و من و دو نفر ديگر مانده بوديم و آن مرد.

امام (ع) رخصت خواست و به اندرون رفت و پس از لحظاتى بازگشت و در را پيش كرد و

دستش را از بالاى در بيرون آورد و فرمود: مرد خراسانى كجاست؟ گفت: من اينجا هستم.

فرمود: اين دويست دينار را بگير و خرج كن و از آن تبرك بجوى، و از طرف من هم صدقه نده. بيرون برو كه همديگر را نبينيم.

وقتى آن مرد بيرون رفت، سليمان [يكى از حاضران‏] پرسيد: فدايت شوم، بخشش تو فراوان بود، پس چرا صورت از او پوشاندى؟

فرمود: براى اينكه به خاطر اين اداى حاجت او نمى‏خواستم خفّت و خوارى سؤال را در چهره‏اش ببينم. مگر نشنيده‏اى كه رسول خدا (ص) فرمود: آن كه پنهانى نيكى و انفاق كند معادل با آن است كه هفتاد حج انجام داده باشد ….

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

دستور پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در خصوص ماه ذي القعده

در اين ماه، روزي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم از منزل خارج شدند و فرمودند:«اي مردم! چه كسي مي خواهد توبه كند؟» همه پاسخ مثبت دادند. آن گاه فرمود:«غسل كنيد، وضو بگيريد و چهار ركعت نماز بخوانيد. در هر ركعت يك بار سوره ي حمد، سه بار سوره ي اخلاص و يك بار هم سوره ي فلق و ناس بخوانيد. پس از اتمام نماز، 70 مرتبه استغفار كنيد و سپس بگوييد:

لا حول و لا قوّه الّا بالله العليّ العظيم و بعد از آن، اين دعا را بخوانيد:

«يا عزيز يا غفّار اغفرلي ذنوبي و ذنوب جميع المؤمنين و المؤمنات فانّه لايغفر الذّنوب الّا انت» سپس فرمود:«كسي كه اين عمل را به جا آورد از آسمان به او ندا مي رسد: اي بنده ي خدا، توبه ات پذيرفته شد و گناهانت بخشوده گشت، كردارت را از سر بگير… .»

ماهنامه مبلغان/ذيقعده 1421ه.ق/شماره13

ابراهيم بن عباس رابطه حضرت على بن موسى (ع) با قرآن را چنين توصيف كرده است:

      1)            تمام سخنان حضرت‏ رضا (ع) و پاسخهاى او (به سؤالات‏ افراد) و استنادهاى آن گرامى برگرفته شده از قرآن‏بود

      2)            هرسه‏روز يك ختم‏قرآن : و هرسه‏روز يك ختم ‏قرآن‏ مى‏ كرد ومى‏فرمود: اگربخواهم دركمتر از سه روز هم مى‏توانم ختم كنم؛ و ليكن به هنگام تلاوت آن به هيچ آيه‏اى برنمى‏خورم مگر آنكه در آن مى‏انديشم كه چه وقت و در چه موردى نازل شده است؛ از اين رو، هر سه روز يك بار ختم قرآن مى‏كنم.

 « عيون اخبار الرضا( ع)، ج 2، ص 193 و بحارالانوار، ج 49، ص 90.»

       3)            در بستر، بسيار قرآن تلاوت رجاء بن ابى ضحاك نيز در اين باره مى‏گويد: على بن موسى (ع) شب، هنگام قرار گرفتن در بستر، بسيار قرآن تلاوت مى‏كرد و چون به آيه‏اى برمى‏خورد كه درباره بهشت يا دوزخ بود، مى‏گريست و از خداوند بهشت را درخواست مى‏كرد و از آتش جهنم به او پناه مى‏برد. « همان، ص 196 و 94.»منشأ اين تأمّل و ژرف نگرى حضرت رضا (ع) نسبت به قرآن و تحول و تأثر آن گرامى از آيات وعد و وعيد آن اين است كه او قرآن را ريسمان محكم الهى و هدايتگر انسان به «صراط مستقيم» و بهشت مى‏دانست.

      4)            راه توسل به قرآن کریم : توصیه به قرآن در مشکلات : پيشواى هشتم (ع) علاوه بر آنكه خود همدم با قرآن بود به پيروى از جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص)- كه امّت خويش را به هنگام روى آوردن فتنه‏ها به چنگ زدن به ريسمان محكم قرآن توصيه مى‏كرد  - پيروان خود را به هنگام گرفتارى و احساس بيم و خطر به روى آوردن به كتاب الهى سفارش كرده مى‏فرمود:  «اذا خِفْتَ امْراً فَاقْرَأْ مِأَةَ آيَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ حَيْثُ شِئْتَ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّى الْبَلاءَ ثَلاثَ مَرّاتٍ» « مكارم الاخلاق، ص363.»هر گاه از چيزى ترسيدى صد آيه از قرآن مجيد را از هر جا كه خواستى تلاوت كن، سپس سه بار بگو: «اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّى الْبَلاءَ».

       5)            سخن حضرت در مورد قرآن کریم :  روزى در محضر امام رضا (ع) سخن از قرآن به ميان آمد. امام (ع) درباره نظم قرآن و اعجاز و حجت آن با اهميّت سخن گفت؛ سپس فرمود:

      1)            «هُوَ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتينُ قرآن، ريسمان محكم خداوند

      2)            وَعُرْوَتُهُ الْوُثْقى‏ و دستگيره استوار

      3)            وَ طَريقَتُهُ الْمُثْلَى و راه روشن و مستقيم اوست

      4)             الْمُؤَدّى‏ الَى الْجَنَّةِ كه انسان را به بهشت رهنمون مى‏سازد

      5)            وَ الْمُنْجى‏ مِنَ النَّارِ، و از دوزخ رهايى مى‏بخشد.

      6)            لا يَخْلُقُ عَلَى الْازْمِنَةِ قرآن، با گذشت زمان كهنه نمى‏ شود

      7)            وَ لا يَغَثُّ عَلَى الْالْسِنَةِ لِانَّهُ لَمْ يُجْعَلْ لِزَمانٍ دُونَ زَمانٍ بَلْ جُعِلَ دَليلَ الْبُرْهانِ وَ الْحُجَّةَ عَلى‏ كُلِّ انْسانٍ، و با فزونى قرائت و تلاوتش از ارزش نمى‏افتد؛ زيرا قرآن براى زمانى مخصوص و معين قرار داده نشده بلكه حجّت و برهان براى همه انسانها در همه زمانهاست

      8)             لايَأْتيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ‏وَ لا مِنْ خَلْفِه‏، كه هيچ گونه باطلى، نه از پيش رو، و نه از پشت سر، به سراغ آن نمى ‏آيد

      9)            تَنْزيلٌ مِنْ حَكيمٍ حَميدٍ». چرا كه از سوى خداوند حكيم و شايسته ستايش نازل شده است.

« عيون اخبار الرضا( ع)، ج 2، ص 137.»

دکتر علی حق شناس (استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)