انگيزه امام (ع) از قيام در وصيّت نامه آن حضرت به برادرش «محمّد حنفيّه» به هنگام ترك مدينه روشن‏ تر بيان شده است:

«اين وصيّتى است از حسين بن على بن ابيطالب به برادرش «محمّدبن‏ حنفيّه.» «حسين» به يگانگى خدا و اينكه شريكى براى او نيست، گواهى مى‏دهد. و نيز گواهى مى‏دهد كه «محمد (ص)» بنده خدا و فرستاده اوست كه آيين حق را از جانب خدا آورده است. و گواهى‏ مى‏ دهد كه هر يك از بهشت و دوزخ حقّ است و روز رستاخيز خواهد آمد و خداوند همه انسانها را در چنين روزى بر مى ‏انگيزاند. و گواهى مى‏دهد كه من نه براى آسايش و خود نمايى و نه براى فساد و ستمگرى خروج كردم؛ بلكه براى اصلاح امّت جدّم قيام نمودم. مى‏خواهم به معروف امر كرده، از منكرنهى كنم و به سيره و روش جدّم و پدرم على بن ابيطالب رفتار نمايم.»1

وصيّتنامه امام (ع) در برگيرنده دو نكته مهمّ است:

نخست آنكه اختلاف امام (ع) با يزيد تنها بر سر مسأله بيعت نيست كه اگر دستگاه خلافت از بيعت امام (ع) صرف‏نظر كند، آن حضرت نيز سكوت نمايد. بلكه از نظر امام «حسين (ع)» وجود «يزيد» و دودمان وى، موجب گسترش ظلم و فساد و تغيير در احكام اسلام و سنّت پيامبر (ص) گرديده است و فرزند پيامبر (ص) وظيفه خود مى‏داند كه در راه اصلاح اين مفاسد و از بين بردن منشأ نابسامانيها (بَنى ‏امَيّه) بپاخيزد و سيره و راه و رسم جدّش رسول خدا (ص) و پدرش على مرتضى (ع) را كه به فراموشى سپرده شده بود، زنده كند.

از پيش خنثى کردن توطئه‏ ها و تبليغات سوء دشمن

ديگر آنكه امام (ع) با اين وصيّت نامه، بسيارى از توطئه‏ ها و تبليغات سوء دشمن را از پيش خنثى كرد. امام (ع) مى‏ دانست كه دستگاه تبليغاتى «يزيد» براى مشروع جلوه دادن جنايت خود، چهره فرزند پيامبر (ص) و قيام حق طلبانه او را به گونه‏ اى ديگر معرّفى كرده و حضرتش را فردى شورشگر، جاه طلب و خارج از دين قلمداد خواهد كرد. «حسين‏بن على (ع)» با فرازهاى نخست اين وصيّت‏نامه و معرّفى خود به عنوان فردى موّحد، معتقد به رسالت پيامبر (ص) و شخصيّتى اصلاح طلب، توطئه دشمن را نقش بر آب كرد.

دکتر علی حق شناس، استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

1.« مقتل الحسين، خوارزمى‏ ص 188 و بحارالانوار، ج 44، ص 329.»

آخرين وداع‏ امام حسین سالار شهیدان علیه السلام و مناجات آن حضرت قبل از حرکت بسوی کربلا ارزيابى اوضاع سياسى تهاجم غافلگيرانه روضه منوّره پيامبر نجات اسلام و سعادت امّت   

امام حسين (ع) پس از ارزيابى اوضاع سياسى، تصميم گرفت براى ادامه مبارزه به همراه خانواده و خويشان خود از مدينه هجرت كند؛ زيراماندن آن حضرت در مدينه و مخالفت با دستگاه حكومت، واكنش شديدترى را در پى داشت و چه بسا در يك تهاجم غافلگيرانه از سوى دشمن به شهادت مى‏رسيد و يزيد با امكانات تبليغاتى كه در اختيار داشت خون فرزند پيامبر (ص) را پايمال مى‏كرد.

امام حسين (ع) براى وداع با جدّش رسول‏ اللّه (ص) و مادرش، حضرت زهرا (س) و برادرش امام مجتبى (ع) كنار تربت پاك آنان رفت. [1]

در روضه منوّره پيامبر (ص)، با خدا چنين مناجات كرد:

پروردگارا! اين آرامگاه پيامبر توست؛ و من فرزند دختر پيامبر توام. تو از آنچه رخ داده آگاهى.

خداوندا! من امر به معروف و نهى از منكر را دوست مى‏دارم. تو را به حقّ آنكه در اينجا آرميده سوگند مى‏دهم، راهى برايم برگزين كه رضاى تو و پيامبر و مؤمنان در آن باشد! [2]

خداوند، خواسته حجّت و خليفه خود را اجابت فرمود و راهى را كه به نجات اسلام و سعادت امّت اسلامى و شهادت خود او منتهى مى‏شد به وسيله پيامبرش به آن حضرت ارائه داد؛ همان شب در حرم رسول خدا (ص) پيامبر را در خواب ديد كه او را در آغوش كشيده مى‏فرمايد:

حبيب من اى حسين! گويا به همين زوديها مى‏بينم كه آغشته به خون خويش، در سرزمين كربلا، با لب تشنه، به دست گروهى از امّت من كشته مى‏شوى … حبيب من اى حسين! پدر، مادر و برادرت نزد من آمدند و مشتاق ديدار تواند. درجاتى در بهشت براى توست كه جز با شهادت بدان نائل نخواهى شد. [3]

دکتر علی حق شناس، استاد مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها

^{[1] - «مقتل الحسين، خوارزمى، ج 1، ص 186- 187.»}

^{[2] - «مقتل‏الحسين، خوارزمى، ج 1، ص 186.»}

^{[3] - «مقتل الحسين، خوارزمى، ج 1، ص 187.»}

امام حسین علیه السلام :
إنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنيا، وَ الدّينُ لَعقٌ عَلى ألسِنَتِهِم يَحوطونَهُ ما دَرَّت مَعايِشُهُم، فَإِذا مُحِّصوا بِالبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانونَ؛
مردم، بنده دنيايند و به ظاهر، دم از دين مى‏ زنند و تا زمانى كه زندگی‏شان تأمين شود، از آن دفاع می‌كنند؛ امّا چون در بوته آزمايش قرار گيرند، ديندارانْ اندك‏ اند.
تحف العقول، ص 245

حضرت زهرا سلام الله علیها :
فَرَضَ اللّه‏ُ … الأمرَ بِالمَعُروفِ مَصلَحَةً لِلعامَّةِ؛
خداوند امر به معروف را براى اصلاح مردم قرار داد.
بحار الأنوار: ج6، ص107

درست است که در میان شیعه عزاداری رنگ و بوئی خاص دارد (که ثمرات این عزاداری را به وضوح می توان دید.) اما وجود این عزاداری ها به معنای اینکه شیعیان غمگین هستند یا اینکه مذهب شیعه با غم آمیخته است نیست. از یک سو می بینیم که افرادی که به نحوی با مسجد و مجالس امام حسین (علیه السلام) در ارتباط هستند نسبت به دیگر افراد از روحیات بالاتر برخوردار هستند و افسردگی ای که در میان دیگران دیده می شود در آنان کمتر دیده می شود و اگر گفته شود، این افراد نسبت به دیگر افراد از روحیه ی شادتری برخوردار اند سخن به گزاف گفته نشده است. از آن طرف هم باید دقت نمود که اسلام با جشن و شادی مخالف نیست بلکه اسلام تمامی نیازهای فطری انسان را در نظر گرفته و برای برطرف ساختن آن نیازها نیز برنامه دارد؛ غم و شادی هر دو نیاز فطری انسان است. به عبارت دیگر در اسلام به همه نیازهای انسان توجّه شده است از جمله نیازهای طبیعی انسان احتیاج به تفریح و شادی و استراحت است که روایاتی نیز در این زمینه داریم از جمله این‌که حضرت فرمودند: «مؤمن باید ساعات خود را به سه بخش تقسیم کند… و یک بخش آن را در لذّت حلال و تفریح قرار دهد». روایاتی هست که از کسالت بپرهیزید و نگذارید به شما نزدیک شود و فرموده‌اند: «ایّاک و الکسل والضّجرفانّهما یمنعاک عن حّظک من الدنیا و الاخرة» یعنی از کسالت دوری کنید زیرا آن از بهره دنیا و آخرت شما را باز می‌دارد. چه دستورات فردی و چه دستورات اجتماعی اسلام همگی براساس رضایت، شادی، ‌نشاط و تحرک است. دقت در این احکام، جدا از عنصر رضایت که شادمانی همیشگی را تضمین می‌کند، نشان‌دهنده رفتارها و اعمال شادی بخش و نشاط‌ آور است. اعیاد اسلامی مانند عید فطر، عید قربان، عید غدیر، رفتارها و اندیشه‌های شادمانه زیستن را القاء می‌کنند. با صحه‌گذاشتن اسلام بر عید نوروز و تأیید و تکمیل آن، نیز تاکید بر رفتارها و لحظه‌های شادی کردن برای انسان‌ها است. خود گریه هم در مواقعی موجب خالی شدن دل از غم ها و غصه ها شده و موجب نشاط روحی می شود.

کودکی دامان پاکش شعله آتش گرفت

گفت با مردی بکن خاموش دامان را

دامنش خاموش چون شد، گفت با مرد عرب

کن تو سیراب از کرم این کام عطشان مرا

آب داد او را ولی گفتا نخواهم خورد آب

تشنه لب کشتند این مردم عزیزان مرا

منبع: علی غزالی اصفهانی،"دانستنی های حضرت زینب و حضرت رقیه سلام الله علیهما"،1387، ص30

عصر عاشورا که دشمنان برای غارت به خمیه ها ریختند، در درون خیمه ها مجموعاً 23 کودک از اهل بیت علیهم السلام را یافتند.

به عمر سعد گزارش دادند که این 23 کودک، بر اثر تشنگی در خطر مرگ هستند.

عمر سعد اجازه داد به آنها آب بدهند. وقتی که نوبت به حضرت رقیه علیها السلام رسید آن حضرت ظرف آب را گرفت و دوان دوان به سوی قتلگاه حرکت کرد. یکی از سپاهیان دشمن پرسید: کجا می روی؟ حضرت رقیه علیها السلام فرمود: «بابایم تشنه بود. می خواهم او را پیدا کنم و برایش آب ببرم» .

او گفت: آب را خودت بخور. پدرت را با لب تشنه شهید کردند!

حضرت رقیه علیها السلام در حالیکه گریه می کرد، فرمود: «پس من هم آب نمی آشامم» .

منبع: علی غزالی اصفهانی،"دانستنی های حضرت زینب و حضرت رقیه سلام الله علیهما"،1387، ص29