رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت علی علیه السلام فرمود:

لعن الهی و دوری از فیض خداوند بر پدر و مادری باد که فرزند خویش را به عصیان و آزار خودشان وادارند و باعث قطع رابطه محبت شوند.

نمونه تاریخی

متوکل یکی از خلفای سلسله عباسی بود. او نسبت به حضرت علی علیه السلام  دشمنی و عناد داشت و در مجالس عمومی به مقام مقدسش اهانت می نمود.

منتصر عباسی فرزند جوان متوکل و ولیعهد کشور، از رفتار زشت پدر و جسارت او نسبت به امیرالمؤمنین علیه السلام ناراضی بود ولی چاره ای جز سکوت نداشت.

روزی متوکل در حضور جمعی از رجال کشور نام حضرت علی علیه السلام را به زشتی یاد کرد و جسارت نمود. منتصر ناراحت شد و رنگش تغییر کرد. متوکل که ناراحتی فرزندش را دید به توبیخ و تحقیر او پرداخت و گفت:

غضب الفتی لابن عمه       رأس الفتی فی حرّ امّه

برای منتصر که دارای مقام ولایتعهدی بود و در آن موقع بیست و پنج سال داشت دشنام پدر غیر قابل تحمل بود و تصمیم به تلافی گرفت و فکر کشتن پدر از خاطرش گذشت. و در اولین فرصت، فکر خود را با چند نفر از غلامان مخصوص متوکل که محرم رازش بودند در میان گذارد و به آنان وعده پول و مقام داد نقشه  را طرح کردند.

شبی متوکل در قصر اختصاصی خود بزم شراب گسترده ، با ندیمان میگساری می کرد و به شدت مست شد.
نزدیک نیمه شب، بغاء صغیر که رئیس تشریفات کاخ خلافت بود به تالار وارد شد و اعلام کرد وقت استراحت خلیفه است، ندیمان مرخص اند، همه از قصر خارج شدند، تنها فتح بن خاقان که مقام رفیعی نزد متوکل داشت در حضور خلیفه ماند. در این موقع، غلامان قوی و نیرومندی که برای قتل متوکلین تعیین شده بودند از مخفیگاه های خود خارج شده و با شمشیرهای برهنه به داخل تالار هجوم آوردند.
فتح بن خاقان که از مشاهده این وضع به وحشت افتاده بود فریاد کشید مگر می خواهید خلیفه را بکشید، و برای محافظت جان متوکل خود را بر روی وی افکند، ولی غلامان مهلت ندادند و با ضربات پی در پی متوکل و فتح بن خاقان را یکجا کشتند و در همان نیمه شب به قصر مخصوص منتصر رفتند، به خلافت سلامش گفتند و اجرای نقشه قتل پدر را به وی اعلام نمودند.

متوکل پدر مغرور و خودسری بود که با دشنام و ناسزا ، پسر جوان را در حضور مردم تحقیر کرد و به شخصیت وی اهانت نمود و موجبات طغیان و عصیان فرزند جوان خود را فراهم نمود و او را به کشتن پدر وادار کرد.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، صص113-115

محبت و علاقه درخواست طبیعی کودک است و از راه آن چشمش به دنیای آینده باید روشن گردد و راه زندگی را در دل او زنده می سازد. البته همانگونه که اِعمال آن شرط اساسی ادامه حیات کودک است، افراط در آن نیز خطراتی دارد.1

پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: با کودکان محبت کنید، به ناتوانیشان رحمت آرید، اگر وعده ای دادید وفا کنید، آنها چنین می پندارند که روزی آنان به دست شما است.2

و نیز فرمودند: فرزندانتان را زیاد ببوسید، به راستی که برای شما در برابر هر بوسه درجه ای در بهشت است که مسافتش پانصد سال است.3

بی گمان مهرورزی پدران و مادران بر کودکان خویش، کاری مستحب و پسندیده است. و مهر ورزی بر دختران، فضیلتی ویژه را در بر دارد. حسین علیه السلام نیز به زیباترین حالت، بر دختر خردسال خویش مهر می ورزید و او را دلداری می داد و رخسارش را می بوسید و دست نوازش بر سرش می کشید تا دل غمدیده و پر دردش را آرام نماید ، ولی اندوه روز عاشورا چنان بود که این مهرورزی ها جز بر کوه غصه و اندوه دختر خردسالش نیفزود.4

این درس بزرگی است برای مادران و پدران که امام حسین علیه السلام،  حتی در آن لحظات سخت از محبت به کودکان غافل نماندند، ما نیز باید در تمامی شرایط با دیده مهر و محبت به کودکان بنگریم و با گرمی و عطوفت با ایشان برخورد نماییم.

گرد آوری شده توسط نویسنده وبلاگ

1.تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، ص85

2.مستدرک الوسائل، ابواب احکام الاولاد، باب 44، ص 64

3.مفاتیح الحیاة،جوادی عاملی،عبدالله،قم:اسراء،1391،ص249

4.حسین علیه السلام این گونه بود، شوشتر،جعفر، قم: آل علی علیه السلام،چاپ دوازدهم،1391،ص82

افراط در  تکریم و احترام کودک نیز مانند بی احترامی به کودک باعث سوء تربیت و فساد اخلاق است. اگر طفل بیش از حد مورد مهر و محبت قرار گیرد و در تکریم و احترامش زیاده روی شود، از خود راضی و پرتوقع بار می آید. چنین کودکی در خردسالی بلای جان اعضای خانواده است و زندگی را بر اطرافیان خود تلخ و طاقت فرسا می کند، و در جوانی و بزرگسالی نیز یک عنصر بدبخت و سیه روز اجتماع است و توقع دارد زن و مرد جامعه مانند پدر و مادر نادانش او را احترام کنند و دستورهایش را بی چون و چرا بکار بندند ، غافل از اینکه جامعه نه تنها به توقع نا بجایش اعتنا نمی کند بلکه عکس العمل مخالف هم نشان می دهد و عنصر از خود راضی را با تحقیر و اهانت از خویش می راند.

امام باقر علیه السلام فرمود: بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی به فرزندان خود افراط می کنند و آنان را بیش از حد مصلحت مورد مهر و محبت خود قرار می دهند.1

در حدیث شریف “اکرمو اولادکم و احسنو آدابهم” رسول اکرم صلی الله علیه و آله به دو مطلب اشاره دارند:

اول اینکه فرزندان خود را مورد تکریم و احترام قرار دهید. دوم اینکه از محبت های افراطی و تکریم بیش از حد نسبت به آنها بپرهیزید ,زیرا محبت به کودک باید  بصورت کنترل شده باشد. چون “احسنوا آدابهم” یعنی آنها را به آداب خوب مؤدب سازید و شکی نیست که خودپسندی و از خود راضی بودن از آداب زشت و ناپسند و مذموم است و منشأ آن محبت های افراطی است.

کودکی که مورد تکریم بی حساب و محبت بیش از حد والدین قرار می گیرد ، در حقیقت گمراه شده و درباره خود به اشتباه می افتد و از واقع بینی باز می ماند، و پدر و مادری که با فرزند خود چنین رفتاری دارند بزرگترین دشمنی را به نام دوستی درباره اش اعمال می کنند و او را سیه روز و بدبخت می سازند.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، صص97-98

1.تاریخ یعقوبی:53/3

قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم: اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم

رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: فرزندان خود را محترم بدارید و آنان را با آداب خوب و ملکات پسندیده پرورش دهید.

یکی از ارکان اساسی تربیت صحیح، احترام به کودک است. تکریم و احترام، کودک را یک انسان با شخصیت و مستقل بار می آورد، به او نشاط و امید می بخشد و برای پذیرش صفات پسندیده آماده اش می سازد. طبق تعالیم اسلامی و برنامه های علمی، پدران و مادران موظفند قولاً و عملاً کودک خود را محترم بشمرند .

مقصود از تکریم کودک این است که والدین، فرزند خود را یک انسان واقعی به حساب آورند، او را مانند سایر انسان ها محترم بشمرند، با وی مؤدب سخن گویند و سخنان او را گرچه کودکانه است مورد توجه قرار دهند در مواقع لازم راهنماییش کنند و با ادب به او امر ونهی نمایند، به علت کوچکی و ضعف قوا به وی زور نگویند، ستم نکنند، مورد تمسخر و تحقیرش قرار ندهند و خلاصه گفتار و رفتار پدر و مادر آنچنان باشد که طفل در محیط خانه احساس ایمنی و آرامش خاطر کند و باور کند که مانند سایر اعضای خانواده مورد توجه و احترام است و او را با دیده مهر و محبت می نگرند و با وی به گرمی و عطوفت برخورد می کنند.

نتیجه اینکه احترام به کودک از نظر دینی و علمی یکی از پایه های اساسی تربیت صحیح است. طفلی که شخصیتش مورد تکریم والدین قرار می گیرد و در محیط خانه احساس ایمنی و آرامش خاطر می کند، و زمانی که به ج.انی میرسد و در اجنماع وارد می شود خود را به شایستگی با جامعه تطبیق می دهد و با مردم به خوبی سازش می کند.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، صص90-96

محبت کنترل شده در مقابل محبت افراطی قرار می گیرد .

نحوه محبت کردن ایده آل آن است که بچه ها هیچ گونه تفاوت و تبعیضی را احساس نکنند و چنین محبتی خیلی کارها می تواند بکند ، چرا که کنترل شده است و فشار زیادی روی محبت شونده ندارد. یعنی انتظار بیش از حد ایجاد نمی کند و به عبارت دیگر نه او را غرق در محبت می کنند و نه خواست زیادی از او دارند.

ابراز این گونه محبت باید با درایت و ظرافت صورت پذیرد. مثلا نشان دادن کمی مهربانی و گرمی و سپاسگزاری متقابل کافی است. بخشی از این محبت هوشیارانه،همان آمادگی قلبی والدین است که ابراز محبت کودکانشلن را درک کنند، بپذیرند و پاسخ دهند. این محبت هوشیارانه بر این باور استوار شده است که باید حرمت و ویژگی هر فرد حفظ شود، و این حرمت گاهی به جنبه فیزیکی فرد مربوط می شود و گاهی به افکار او.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، ص90

اسلام همان اندازه که در مورد محبت نسبت به زن و فرزند سفارش نموده ، از افراط و زیاده روی هم منع نموده است.

پدر خانواده وقتی بیش از حد تسلیم خواسته های خوب و بد خانواده خود می شود بزرگترین ضربه را از نظر روحی و روانی به آنها می زند زیرا اهل خانه را ناز پرورده و زود رنج پرورش می دهد که با کوچکترین ناملایمات آزرده و ناراحت می شوند.

مربیان شایسته توجه دارند که انسان به فرموده قرآن موجودی است که دوست دارد هیچ کس جلوگیر کارهایش نباشد و میل دارد به هرچیز دلخواه خود دسترسی پیدا کند و قطعا این آزادی به صلاح اهل خانه نیست زیرا که منجر به گناهان و اعمال خلاف شرع خواهد شد، بنابراین باید مربی خانوا ده تمایلات اهل خود را تعدیل نموده و نگذارد که از حد اعتدال و مرز دین خارج شوند.

امام باقر علیه السلام فرمود: بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان از حد تجاوز کنند و به زیاده روی و افراط بگرایند و بدترین فرزندان کسانی هستند که در اثر تقصیر و کوتاهی در انجام وظایف، پدر را از خود ناراضی نمایند.1

در مقابل محبت افراطی، محبت کنترل شده قرار دارد.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، صص88-87

1.بحارالانوار:32/17

ابراز محبت مادر به طرق مختلفی انجام پذیر است که بهترین آن بغل گرفتن، نوازش کردن و بوسیدن است. این امر مایه جلب محبت و اطمینان کودک از زندگی می شود و از امنیت خاطر بیشتر استفاده خواهد کرد. راز توصیه اسلام که فرزندتان را ببوسید از اینجا کشف می شود.

از طرق دیگر ابراز عنایت از طریق سخن گفتن با صدای ملایم و دلپذیر و آهنگ و کلام موزون است.

طریق دیگر رسیدگی و مراقبت بیشتر در غذا و لباس و آسایش اوست.

محبت و مهر به کودک خوب است به شرطی که به صورت افراط در نیاید و کنترل شده باشد.

تربیت فرزند،سید مهدی شمس الدین،قم، قرآن صاعد، 1394، ص86