اقسام صلح

صلح معاطاتی
در معاطات عنوان بيع، صلح، اجاره و مانند آنها صدق مى‌كند وبى گمان با تحقق اين عناوين، نقل وانتقال مالكى نيز صورت مى‌گيرد.1

صلح معاطات، به دادن از يك طرف و گرفتن از طرف ديگر به قصد صلح محقّق مى‌شود.2
به علت طبیعت خاص عقد صلح که قلمرو فوق العاده ای دارد نمی توان تصور کرد که نیازی به ایجاب وقبول ندارد ولی فقها عقیده دارند که صلح معاطاتی هم قابل تصور است.3
صلح معاطاتی، محكوم به صحّت استزیراکه در بيع معاطات صحیح استوبه جهت سهل بودن امر در صلح وبيع و نحو آن، و به دلیل موافقت با سيره.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1.جمعی از مؤلفان ،ج‌13، ص149
2.حسين وحيد، خراسانى، توضيح المسائل ، مدرسه امام باقر «عليه السلام»، قم ، نهم، 1428 ه‍ ق،ص42،
3.احمد بن ،اردبيلى، همان، ج‌9، ص، 335

اقسام صلح
صلح فضولی
آن چه را به عنوان فضولى مصالحه كرده لزومى ندارد. و مالك قادر بر فسخ است و زيد مصالح له در آن نمى‌تواند تصرف كند و مالك بر فسخ در حين حضور مسلط است و به تصرف دادن ملك به مجرد صلح فضولى، حرام و غصب است.1
صلح بر مال ديگرى و يا بر مالى كه متعلّق حقّ ديگران است، فضولى و متوقف بر اجازه مالك يا صاحب حقّ است . 2

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. ابو القاسم بن محمد حسن، ميرزا القميج‌3، ص:158
2.روح الله، موسوى‌ خمينى، توضيح المسائل محشى ، ج‌2، ص، 319

پس از تشکیل عقد جعاله برای تسطیح یک قطعه زمین، جاعل و عامل پیش از عمل مبلغ جعل را به 100متر پارچه معین صلح می کنندو سپس عامل آن پارچه را بلا فاصله به جاعل قرض می دهد. آیا عقد صلح باطل است ؟ زیرا پیش از انجام عمل مورد جعاله عامل استحقاق پیدا نمی کند تا بتواند آن را به جاعل صلح کند زیرا م567 اعلام می دارد عامل وقتی مستحق جعل می گردد که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده باشد. وطبق م767 اگر بعدًا معلوم شود که موضوع صلح منتفی بوده است صلح باطل ا ست.
پاسخ:در این مسئله نیز به علت فقدان موضوع وبه ملکیت در نیامدن آن صلح باطل خواهد بود.زیرا عامل نمی تواند آآن را به جاعل قرض دهد. یعنی عقد قرض نیز باطل خواهدبود .

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

2- مسئله: شخصی منافع کاری خود را در مدت دو روز به دیگری صلح می کند آیا این صلح صحیح است؟ بنابر اصالت الصحه صحیح است.زیرا معلوم نبودن تعیین یا عدم تعیین اجرت دلیل بر بی اجرت بودن یا نبودن صلح نیست و ممکن است به هنگام عقد اجرت معین شده یا عقد صلح مطابق با اراده طرفین به صورت غیر معوض منعقد شده باشد پس مادام که خلاف آن ثابت نشده باید عقد صلح را صحیح تلقی درد و در این صورت عقد صلح را مطابق ظاهر عرف باید عوض دانسته واجرت رانیز براساس عرف تعیین کرد واگر کارگر ادعا کند که اجرت روزانه100000 ریال ومتصالح ادعا کند که اجرت 70000ریال بوده است مبلغ 70000ریال بنابر اصالت صحت تعیین می گردد .مگر اینکه ظاهر خلاف آن باشد.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1- شمش طلای معین هریک به وزن یک کیلوگرم به 60 کیلو نقره صلح می شود اگر از دو مورد عقد فقط دو شمش طلا ظرف سه روز از تاریح تشکیل صلح به متصالح تسلیم شده باشد عقد صلح چه وضعیتی دارد؟
عقد صلح صحیح است وعلتی برای بطلان آن وجود ندارد. واینکه دو مورد عقد طلا ونقره است ودو مورد در مجلس عقد تسلیم نشده نمی تواند موجب بطلان عقد باشد زیرا که لزوم قبض مورد معامله وبطلان عقد دراثر عدم تسلیم ودو مورد عقد حکمی است مربوط به م364 کهچون خلاف قاعده است نمی توان آن را به عقد صلح سرایت داد.قاعده اصلی عفد تحقق عقد به ایجاب وقبول ونیاز به تسلیم مورد عقد ندارد بنابر این اگر هریک از دو طرف می توانداورا به تسلیم مورد عقد که به دیگری انتقال داده است از مرجع قضایی در خواست نماید.در فرض صحت عقد صلح مصالح نمی تواند عقد صلح را فسخ کند زیرا موجبی برای پیدایش حق فسخ نیست. وتأخیردر تسلیم مربوط به عقد بیع تأخیر در تسلیم ثمن است.وخیار تأخیر ثمن از خیارات مختص به عقد بیع است که مطابق با م456 می باشد وچون خلاف قاعده است نمی توان آن را به عقد صلح تسری داد.1

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1.مهدی، شهیدی، عقود معین، ص160

صلح در غیر معاملات

صلح در اراضی خراج
بدان كه منافع اراضى خراجيه، يعنى زمينهايى كه پيغمبر يا امام يا قايم مقام ايشان به زور و قوه گرفته باشند از كفار و هم چنين زمينهايى كه كفار به عنوان صلح وا گذاشته‌اند اختصاص به عموم به مسلمين دارد، مثل مجاهدين و قاضيان بحق و پل و رباط و طلبۀ علوم و ائمه جماعت و مؤذنين و امثال آنها و ولايت و مباشرت و تصرف در آن به تقدير و تدبير امام عادل، موكول است كه بگيرد و به مصارف آنها برساند.1
زمین هایی آباد مفتوح العنوه که مالک آن عموم مسلمانان هستند .
این اراضی به زمین هایی گفته می شود که در هنگام فتح به دست لشکر اسلام، آباد بوده است. این اراضی از آن همه مسلمین بوده و تنها امام بر بهره برداری صحیح از آن ها و صرف عوائد آن در مصالح مسلمین نظارت دارد. امام یا حاکم حق خرید و فروش این اراضی را ندارند.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. ابو القاسم بن محمد حسن، للميرزا القميجامع الشتات في أجوبة السؤالات ، ج‌1، ص: 385

صلح در غیر معاملات

صلح با کفار
صلح با کفار یکی دیگر از اقسام صلح می باشد آیه 46 سوره عنکبوت می فر ماید :
«وَ لا تُجادِلُوا أَهْلَ الْکِتابِ إِلاَّ بِالَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ إِلاَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنَهم»
شما مسلمانان با اهل کتاب مجادله نکنید جز به نیکویی مگر با ستمکار ترین آنان.
همچنین در آیه 61 سوره انفال می فرماید:
«وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ؛ وإِنْ يُريدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللّهُ هُوَ الَّذي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنين»
و اگر به صلح گراييدند تو نيزبدان گراى و بر خدا توكل نما كه او شنواى داناست» ندارد را کند و در ادامه آيه 61انفال مي فرماید:
و اگر بخواهند تو را بفريبند يارى خدا براى تو بس است او بود كه تو را با يارى خود و مؤمنان نيرومند گردانيد».
اميرالمومنين علي «عليه السلام»در نامه اش به مالک اشتر به هر دو قسم از صلح اشاره کرده و مي فرمايد: «و لا تدفعن صلحا دعاک اليه عدوک و لله فيه رضا؛ هر گاه دشمن تو را به صلحي دعوت کند که رضاي خدا در آن بوده باشه پيشنهاد صلح را رد مکن. مطرح شدن صلح را ناحيه دشمن از يک سو و توام بودن با رضاي خدا از سوي ديگر، تقسيم شدن صلح را به دو قسم بالا نشان مي دهد. 1

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. تفسير نمونه، ج 21، ص 489