صلح را می توان در زمره عقود لازم به حساب آورد وفرقی نیست که قائم مقام عقد لازم باشد یا جائز .
هو لازم من الطرفين مع استكمال شرائطه إلا… صلح با کامل بودن شرائط از دو طرف عقد لازم است مگر اینکه هردو برفسخ متفق باشند. صاحب الجواهر رحمه الله می نویسد در لازم بودن صلح خلافی نیست به خاطر عموم آیه أَوْفُوا بِالْعُقُودِ و غیر آن از ادله لزوم که در غیر صلح شنیده ام.1
در لزوم عقد صلح فرقی نیست که صلح قائم مقام عقد لازم باشد مانند بیع یا قائم مقام عقد جایز باشد .مانند مانند هبه وعاریه وزمانیکه معاطاتی باشد لازم نیست مگر با یکی از ملزمات آن از قبیل تصرف یا تلف یا غیر این دو.2
صلح برای حلال کردن حرام یا به عکس عقد لازم نیست زیرا احتمال ندارد شارع آن معامله را امضا کرده باشد.علي بن ابي طالب (علیه السلام): کسی که با زنش شرط کند باید به آن وفا کند زیرا مسلمین نزد شروطشان هستند. مگر شرطی که حلالی را حرام کند و حرامی را حلال کند. زیرا از شرط مطلق معامله فهمیده نمی شودو امکان دارد از باب تنقیح مناط یا الغا خصوصیت از آن تجاوز شود.3
صلح عقد لازم است ومنافاتی نیست میان چیزی که ذاتاً جایز ولی در عرض عنوان صلح را داشته باشد .4

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. نجم الدين، جعفر بن حسن‌حلّى،همان ، جلد‌دوم ، ص: 99
2.باقر،ايروانى، الدروس التمهیدیه، ج‌2، ص: 191-96
3.باقر،ايروانى، همان ،ج‌2، ص194
4.عبدالاعلی ،سبزواري،همان، ج‌18، ص: 165

استعانت به صلح جایزاست مگر زمانیکه مستلزم حرام کردن حلال یا به عکس شود .به خاطر مطلق بودن ومشروعیت دلیل 1. و روایت پیامبر «صلى الله عليه و آله و سلم»أنه قال: الصلح جائز بين المسلمين إلا صلحا أحل حراما أو حرم حلالا 2الصُّلْحَ جَائِزٌ بَيْنَ النَّاسِ إِلَّا مَا أَحَلَّ حَرَاماً أَوْ حَرَّمَ حَلَالًا3
مرحوم نراقی نیزبه این مطلب اینگونه اشاره می کند:مثل اينكه دو نفر بر سر دعوايى صلح كنند كه يك نفرشان شراب بخورند يا كسى را به نا حق بكشند يا صلح كنند كه يك نفريا هر دو با زن دیگری زنا كنند..4احكام بيع و ساير معاملات گاهى تكليف است و مخالف آن موجب غضب الهى و عذاب اخروى مثل فروختن شراب و اجرت زنا و اين امور به هر عنوان که باشد باطل است ،صلح باشد يا بيع يا غير آن 5حلال نیست که باصلح چیزی را که استحقاق ندارد بگیرد و صلح مانع مستحق نمی گردد.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. باقر، ایروانی ،همان، ص197
2.محمد بن حسن‌ حرّ، عاملى،همان،ج‌18، ص: 443
3.حسين محدث، نورى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، جلد سیزدهم ،چاپ اول، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، بيروت - لبنان، 1408 ه‍ ق ، ص443
4.محمد مهدى بن ابى ذر، نراقى،انيس التجار ، چاپ اول ،انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، قم - ايران، اول، 1425 ه‍ ق ص: 389
5.ابو الحسن، شعرانى، تبصرة المتعلمين في أحكام الدين - ترجمه و شرح، ج‌2، ص: 420منشورات إسلامية، تهران - ايران، پنجم، 1419 ه‍ ق ،ص430

عقد صلح يكى از معاملات است و طرفين مي توانند طبق مقررات مربوط به اقاله آن را به تراضى تفاسخ كنند، زيرا افراد در ادارۀ امور مالى خود داراى آزادى اراده هستند و محدود نمودن آنان جز در مواردى كه مصالح اجتماعى اقتضا نمايد بر خلاف اصول حقوقى ميباشد. براین اساس مادۀ «283» اعلام می کند : طرفین می توانند به تراضی آن رااقاله وتفاسخ کنند.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

درصلح ممكن است مانند عقود لازمۀ ديگر هر يك از خيارات غير از خيارات مختصه ببيع جارى شود، چنانكه مادۀ «456» ق. م. ميگويد: «تمام انواع خيار در جميع معاملات لازمه ممكن است موجود باشد مگر خيار مجلس و حيوان و تأخير ثمن كه مخصوص بيع است» .1 قانون مدنى در فصل صلح فقط از خيار تدليس نام برده است. مادۀ «764» ميگويد: «تدليس در صلح موجب خيار فسخ است». 2منظور قانون مدنى از ذكر خيار تدليس نفى خيارات ديگر در صلح نميباشد، بلكه چون متصالحين براى پنهان نمودن حقيقت امر و نماياندن خلاف واقع، بجاى عقود ديگر از عقد صلح استفاده مينمايند، بدين جهت قانون خيار تدليس را كه بيشتر مورد ابتلا قرار مي گيرد نام برده است و گرنه ممكن است هر يك از خيارات مشترك مانند: خيار عيب، خيار تبعض صفقه، خيار شرط، خيار‌ را در بر گیرد .3
هرگاه مال الصلح مورد شرط ضمن عقد صلح قرار داده شود و معلوم گردد كه در حين عقد موجود نبوده شرط باطل است ولى خللى بصحت صلح وارد نمي آورد و و مشروط له طبق ماده «240» ق. م. ميتواند عقد صلح را فسخ بنمايد.
طبق م456 خیار در همه معاملات لازم ممکن است بوجود آید مگر خیار حیوان ومجلس وتاًخیر ثمن که اختصاص به عقد بیع دارد. البته اگر عقد صلح مبتنی برتسا مح باشد خیار غبن برای هیچیک از طرفین بوجود نخواهد آمد. اقاله ممکن است در صلح انجام شود زیرا اقاله به وسیله فسخ معامله صورت می گیرد وصلح نیز یک معامله است.

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1. جهانگیر ،منصور، همان ،ص 89
2.همان ،ص131
3.حسن، امامی،همان، ج‌2،ص322

حيث صحّ لا يبطل إلّا ب‍الفسخ و التقايل فينفسخ به،…صلح صحیح است وباطل نمی شود مگر با فسخ وخیار واختلافی در آن نیست ودر شرح ار شاد اجماع برآن است واجماع حجت است وعلاوه براین ادله استحباب اقاله وخوردن مال از روی تراضیبر آن اضافه می شود.1
لا خيار بعد انعقاده لأحدهما،… خیاری بعد از انعقاد صلح نیست چه از مجلس جدا شده باشند یا نشده باشند. زیرا صلح بیع نیست وخیارات عامه از قبیل خیار غبن وشرط وشرط خیار وغیره درآن جاری می گردد به غیراز خیار ات خاصه مانند خیار مجلس وحیوان ومانند آن وفرقی نیست که صلح قائم مقام عقد لازم باشد مانند بیع یا قائم مقام عقدجائز باشد مانند عاریه وهبه وزمانیکه معاطاتی باشد لازم نیست مگر به یکی از ملزمات آن مانندتصرف یا تلف 2وزمانیکه مصالح در عینی که مالک گردیده عیبی مشاهده کند حق خیار فسخ دارد وجایز است که که عقد را با عوض مسمی امضا کند ولی در جواز ارش اشکال است. وحکم در عوض هم چنین می باشد.3
قول مشهور این است که شرط اقاله عدم زیاده ونقصان می باشد. وابن جنید:اگر بنا رابر این گذارندکه اقاله بیع است وصلح کنند بدون اینکه عیبی باشد وفروشنده زیادی از مالش را بخشیده باشدصلح جایز استحتی اگر صلح بر نقص واقع شده باشد.این صلح اقاله نیست.أبو يوسف قول مشهور را پذیرفته است.4
صاحب الجواهرنیز بیان می کند: « هر خیاری را که در بیع ثابت است در صلح نیز جایز بر شمرده با این قید دلیل آن قاعده نفی ضرر باشد یاغیرآن از قبیل خیار غبن ووصف .

قسمتی از پايان نامه خانم اعظم خطيري(طلبه مركز تخصصي تفسير و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1.على بن محمد، طباطبايى‌ حائرى،رياض المسائل (ط - الحديثة)؛ ج‌9، ص: 299
2.محمد بن منصور بن احمد حلّى،ابن ادريس، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى،جلد دوم، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علمیه، 1410ه‍ ق‌ ،ص 64
3.زين الدين، محمد امين، ‌بصرى بحرانى، كلمة التقوى، جلد چهارم ، چاپ سوم ،جواد وداعى، قم - ايران، سوم، 1413 ه‍ ق، ص: 193
4.محمد بن احمد كاتب بغدادى اسكافى، ابن جنيد، ، مجموعة فتاوى ابن جنيد دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، اول، 1416 ه‍ ق ،ص224

سالروز ولادت علامه حلــــــــــّـــــــــی

آن را که فضل و دانش و تقوا مسلم است*هر جا قدم نهد قدمش خير مقدم است

حضور فقيه يگانه عصر علامه حلي در ايران و مرکز حکومت مغولان خير و برکت بود و با زمينه هايي که حاکم مغول براي وي به وجود آورده بود کمال بهره را برد و به دفاع از امامت و ولايت ائمه معصومين عليهم السلام برخاست . از اين رو بزرگترين جلسه مناظره با حضور انديشمندان شيعي و علماي مذاهب مختلف برگزار شد. از طورف علماي اهل سنت خواجه نظام الدين عبدالملک مراغه‌اي که از علماي شافعي و داناترين آنها بود برگزيده شد. علامه حلي با وي در بحث امامت مناظره کرد و خلافت بلا فصل مولا علي عليه السلام بعد از رسالت پيامبر اسلام را ثابت نمود و با دليلهاي بسيار محکم برتري مذهب شيعه اماميه را چنان روشن ساخت که جاي هيچ گونه ترديد و شبهه اي براي حاضران باقي نماند.

پس از جلسات بحث و مناظره و اثبات حقانيت مذهب اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام اولجايتو مذهب اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام، اولجايتو مذهب شيعه را انتخاب کرد و به لقب «سلطان محمد خدابنده» معروف گشت. پس از اعلان تشيع وي ، در سراسر ايران مذهب اهل بيت منتشر شد و سلطان به نام دوازده امام خطبه خواند و دستور داد در تمام شهرها به نام مقدس ائمه معصومين عليهم السلام سکه زنند و سر در مساجد و اماکن مشرفه به نام ائمه مزين گردد.

يکي از دانشمندان مي نويسد: اگر براي علامه حلي منقبت و فضيلتي غير از شيعه شدن سلطان محمد به دست او نبود، همين براي برتري و افتخار علامه بر دانشمندان و فقها بس بود حال آنکه مناقب و خوبيهاي وي شمارش يافتني نيست و آثار ارزنده اش بي نهايت است .

علامه در ايران

آية الله علامه حلي ، عارف و فقيه بر جسته شيعه ، در ايران باقي ماند و حدود يک دهم از عمر شريفش در اين خطه گذشت . او در اين مدت خدمات بسيار ارزنده اي نمود و در نشر علوم و معارف اهل بيت عليهم السلام کوشش فراوان نمود و شاگردان زيادي را تربيت کرد.

علامه چه در شهر سلطانيه و چه در مسافرتها به ديگر شهرهاي ايران پيوسته ملازم با سلطان بود به پيشنهاد وي سلطان دستور داد مدرسه سياري را از خيمه و چادر، داراي حجره و مدرس آماده کنند تا با کاروان حمل گردد و در هر منزلي که کاروان رحل اقامت کرد خيمه مدرسه در بالاترين و بهترين نقطه منزل بر پا شود.

او علاوه بر تدريس و بحث و مناظره با دانشمندان اهل سنت و تربيت شاگردان ، به نوشتن کتابهاي فقهي ، کلامي و اعتقادي مشغول بود، چنانکه در پايان بعضي از کتابهاي خود نگاشته است : اين نوشته در مدرسه سيار سلطانيه در کرمانشاهان به اتمام رسيد. وي کتاب ارزشمند «منهاج الکرامه» را که در موضوع امامت است براي سلطان نوشت و در همان زمان پخش گرديد.

علامه حلي پس از يک دهه تلاش و خدمات ارزنده فرهنگي و به اهتزاز در آوردن پرچم ولايت و عشق و محبت خاندان طهارت علهيم السلام در سراسر قلمرو مغولان در ايران ، در سال 716 ق . بعد از مرگ سلطان محمد خدابنده ، به وطن خويش سرزمين حله برگشت و در آنجا به تدريس و تاليف مشغول گرديد و تا آخر عمر منصب مرجعيت و فتوا و زعامت شيعيان را به عهده داشت .

منبع: تبیان

حقوق زنان بعد از جدایی یا وفات همسران:
 اختیار در امر ازدواج:
پیرامون عقاید اقوام وملل کهن ،در مورد زنانی که شوهران خود را از دست داده اند سخنان شگفتی آمده است :آمده است برخی از اقوام معتقد بودند که باید بعد از مرگ شوهر زن را زنده بسوزانند.وبرخی دیگر می گفتند که او را به همراه همسر باید زنده در زیر خاک دفن کنند.بعضی از اقوام برای همیشه ازدواج مجدد همسر را ممنوع می دانستندوبرخی زودتر از یک سال ویا نه ماه را جایز نمی دانستند.در میان بعضی از اقوام رایج بود که اگر مرد وصیت کند باید تا آن مدت که وصیت کرده همسرش ازدواج نکند وبرخی نیز از همان لحظه ی مرگ ،ازدواج مجدد را جایز می دانستند. در میان این عقاید انحرافی که افراط وتفریط در آنها نمایان است اسلام نظریه ی خود را مبنی بر نگه داشتن عده وسپس اجازه ی ازدواج با مرد دلخواه را در چارچوب شایستگی ومعروف بودن ،ارائه داده است ، اين آيه از یک سو می گوید آنها را آزاد بگذاريد ولى به زنان نيز يادآورى مى‏كند كه آنها از آزادى خود سوء استفاده نكنند و به طور شايسته (بالمعروف) براى انتخاب شوهر جديد، اقدام نمايند.
لذا،در باب زنان بیوه وهمچنین زنان مطلقه در اسلام بعد از ازدواج اول زن ، نه تنها ولایت جد وپدر ساقط می شود بلکه دیگران از جمله بستگان همسرسابق ،در صورتی که زن بخواهد در مورد خود تصمیم شایسته ای بگیرد حق دخالت بی مورد در کار زن بیوه را ندارند. در مدت عده ی وفات،روشن می شود که آیا زن باردار است یا نه به علاوه اگر زن بلافاصله بعد از وفات همسر با مرد دیگری ازدواج کند،احساسات وعواطف بستگان شوهر قبل جریحه دار میشودولی بعد از گذشت ایام عده ،بستگان شوهر،حق دخالت در تصمیمات زنان بیوه را ندارند.

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)