هرچند در کشورهای اسلامی، مذاهب فقهیِ تأثیرگذار در شکل‌دهی حقوق موضوعه از جمله حقوق خانواده یکسان نیستند، به سبب عواملی (از جمله ارتباط وثیق مسائل این بخش از حقوق با آموزه‌های دینی و باورهای اعتقادی و اخلاقی)، اصول کلی حاکم بر حقوق خانواده در این کشورها همسان‌اند.
بر این اساس، مقررات و قوانین حقوق خانواده در کشورهای اسلامی ــ حتی آن دسته که پیشتر تحت استعماربودند. عمدتاً از فقه اسلامی اقتباس شده و این مبحث مورد توجه فقهاو بر عهده ی حقوقدانان است. مواد قانونی مربوط به حقوق خانواده، از اسفند۱۳۱۳تا فروردین۱۳۱۴، برپایه فقه امامی و در قالب قوانین مدنی برخی کشورهای اروپایی، به ویژه سویس، در جلد دوم قانون مدنی ایران تدوین شد .1

1.ویکی پدیا دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حقوق خانواده»، شماره۶۳۵۲. در 9 ژوئن 2014

برگرفته از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طالبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

خانواده:
خانواده واحدِ بنیادیِ جامعه اسلامی است، اما نه در فقه و نه در قانون مدنی ایران برای خانواده تعریف روشنی ارائه نشده است. در عین حال، با توجه به قواعدو مقررات حقوق مدنی، می‌توان آن را گروهی دانست که اعضای آن، به دلیل قرابت یا زوجیت، همبستگی حقوقی و اجتماعی یافته‌اند. این گروه شامل زن، شوهرو فرزندان آن‌ها می‌شود که با ریاست شوهر در کنار هم زندگی می‌کنند.
هر چند در منابع فقهی، حقوق و تکالیف زن و شوهر و مادرو پدرو فرزندان در برابر یکدیگر، در ابواب متعدد (از جمله نکاح، طلاق و احکام اولاد)، مطرح شده است، اما کاربرد اصطلاح حقوق خانواده، به عنوان یکی از مهم‌‌ترین مباحث حقوق خصوصی، در کشورهای اسلامی پیشینه چندانی ندارد و مقررات آن در این کشورها معمولا در قالب مبحث «اَحوال شخصیه» مطرح می‌گرددولیکن مبحث حقوق خانواده صرفآ جنبه حقوقی ندارد و به دلایل گوناگون با مسائل دینی، اخلاقی و اجتماعی آمیخته است.
ماهیت خانواده به‌گونه‌ای است که تنظیم روابط میان اعضای آن بسیار بیش‌تر از قوانین حقوقی، در گرو آموزه‌های دینی و اخلاقی است و از این‌رو دخالتِ بیش از حد دولت و قوانین موضوعه را برنمی‌تابد. اهمیت نهاد خانواده در اسلام، موجب حمایت قانون‌گذاران کشورهای اسلامی از آن شده است .موضوع حقوق خانواده در منابع فقهی و، به تبع آن، قانون مدنی ایران، شامل مباحث مهمی چون نکاح، انحلال نکاح، قرابتو نَسَب است.

برگرفته از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طالبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

حَقّ:
(جمع: حقوق) واژه‌ای است که در معانی راست و درست و همچنین در معنی «آن‌چه فرد یا پدیده‌ای سزاواری آن را دارد» به کار می‌رود. حق همچنین در زبان‌های شرقی اصطلاحآً به عنوان یکی از نام‌های خدا به کار می‌رود.
در دین‌های گوناگون واژه حق در معنی آن‌چه پیروان آن دین یا فرقه به عنوان حقیقت مطلق و درستی محض در نظر می‌گیرند استفاده می‌شود، همچنین در اسلام کلمه حق از نامهای نیکوی خداوند است .

برگرفته از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طالبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

حقوق وتکالیف افراد خانواده از دیدگاه قرآن واوستا

استاد راهنما :
حجت الاسلام و المسلمین دكترمحمد علي رستميان
نگارنده:
رضوان اكبري

چکیده :
در این پایان نامه به مقایسه ی نظام حقوق خانواده در دین اسلام ودین زردشت پرداختیم..شیوه ی کلی ما در این مجموعه مراجعه به آیات قران که در موضوع افراد خانواده ،اعم از زوجین و والدین وفرزندان بیان شده است و حقوقی که متقابلاً در کتب فقهی ودینی زردشتیان در این زمینه بیان شده است. در نهایت حقوق قضایی واخلاقی که در دو بخش بیان شده، در بخش دیگری بررسی و مقایسه می گردد .
از مقایسه ی میان این دو نظام حقوقی پی می بریم که اسلام از گذشته تاحال پیرونظام حقوقی تعامل گراست. این نظام حقوقی بردواصل اساسی استوار است اولاً تساوی حقوق زن ومردو در نظرگرفتن تفاوتهای زیست شناختی و ثانیاًرعایت عدالت و توازن دربرنامه ریزی های حقوقی ولیکن دین زردشت در گذشته تابع نظام حقوقی تقابل گرا بوده که اساس این نظریه بر پایه ی بی عدالتی و نادیده گرفتن حقوق جامعه ی زنان بوده است.وامروزه تابع نظام حقوقی تساوی گراست که معتقد است زن ومرد هیچ تفاوت زیست شناختی با یکدیگر ندارند ولذا هرگونه نابرابری حقوقی زن ومرد را مردود می شمرد . بنابراین ، حقوق خانواده در نظام اسلامی ثابت ولی تاریخچه ی مباحث حقوقی در دین زردشت حاکی از متغیر بودن آن در طول تاریخ است .
ارائه ی برنامه ی عملی جامع در همه ی زمینه ها ی حقوقی چه حقوق مالی چه قضایی و چه اخلاقی از امتیازات اسلام است . چرا که قرآن در این زمینه مصداق هر حق وتکلیفی را بیان فرموده،در مقابل اوستا در هر دو عرصه یا مسکوت است یا بیاناتی مبهم دارد.همچنین ، صراحت لهجه در بیان حقوق زن و مرد و مستند بودن احکام اسلام به قران که کتاب آسمانی همه ی مسلمانان جهان است ،از دیگر امتیازات اسلام است

کلید واژه:
حقوق ، خانواده ، قرآن ، اوستا

امام علی علیه السلام :
وَاللّه‏ِ لاَبنُ أبيطالِبٍ آنَسُ بِالمَوتِ مِنَ الطِّفلِ بِثَدىِ اُمِّهِ؛
به خدا سوگند كه پسر ابوطالب با مرگ مأنوس‏تر است تا كودك به پـ ستان مادرش.
نهج البلاغه ، خطبه 5

از ما عبادت كردن، نماز خواندن، روزه گرفتن، و از خدا، پذيرفتن و قبول كردن!…

اگر يك «طاعت»، از روى صدق و اخلاص به جاى آوريم و خداوند آن را از ما بپذيرد، براى ما بس است. ولى خداوند، از چه كسى مى پذيرد؟ ـ از متّقين ـ

(اِنَّما يَتَقَبَّلُ اللّه ُ مِنَ المُتَّقين: خداوند، تنها از تقوا پيشگان مى پذيرد.)[1]

به قول خواجه عبداللّه :

«كار، نه با حسن عمل است،

كار، در «قبول» ازل است!…»

اگر طاعت و عباداتمان مورد قبول درگاهش قرار نگيرد، رنجى بيهوده و تلاشى بى ثمر كرده ايم.

آنچه باعث قبولى است، «اخلاص» است.

كار براى خدا كردن، نه براى خود كردن، و نه براى خلق كردن، نه بخاطر پسند مردم و جلب و جاهت و كسب اعتبار!… كه در آن صورت، موجب محروميت از قبول حسنات است و چه زيانى از اين بالاتر؟!…

اين نياز را از خدايى خواسته ايم كه رهنماست، رهنما به سوى حق آشكار، و خود ذات خداوند، روشنترين حق و آشكارترين چهره عظمت و هستى است. به قول هاتف اصفهانى:

يار، بى پرده از در و ديوار

در تجلّى است يا اولى الأبصار

گر ز ظلماتِ خود رهى، بينى

همه عالم، مشارق الأنوار

اى واقف اسرار ضمير همه كس

در حالت عجز، دستگير همه كس

از هر گنهم توبه ده و عذرپذير

اى توبه ده و عذرپذير همه كس

[1] ـ مائده، آيه 27.
منبع : سيناي نياز ؛ جواد محدثي

رسيدن به خيرات اين ماه، گذر از گردنه هاى صعب العبورى را در پيش دارد. بايد با بسيارى نيروها و غرايز، دست و پنجه نرم كرد، با هواهاى نفس مبارزه نمود، بر شهوات مهار تقوا زد، بر غضب، لجام اختيار نهاد، دهان را از ناشايستى ها مهر كرد، شكم را از حرام، بازداشت، ديده را از گناه پوشاند، دست را از خطا نگه داشت و…

اينها همه مقدّمه است تا به «تقوا» برسيم.

«تقوا»، همان خصلت نيك و فضيلت ارزنده اى است كه در پيامد روزه مطرح شده و خداوند، انگيزه واجب كردن روزه را، رسيدن مؤمنان به تقوا دانسته است و در قرآن كريم آمده است: «بر شما هم ـ همانندِ پيشينيان شما ـ روزه لازم و واجب شد، در روزهايى خاص، شايد كه به تقوا برسيد» [1]… آرى، شايد!

و اگر به تقوا برسيم، مصونيّت از گناه خواهيم يافت.

دست و ديده و چشم و نگاهمان در اختيار «عقل» و دين خواهد بود. زبان و گوشمان، مطيع فرمان حق خواهد شد،

عفـت و پـاكى، در دلمان و در زندگيـمان، خانه خـواهد كرد،

اهل انفاق و ايثار و مواسات با برادران دينى خواهيم گشت،

به جهاد و دفاع و امر به معروف و نهى از منكر خواهيم پرداخت،

از مال و جان خويش، در راه محرومان، مايه خواهيم گذاشت،

گرسنگان را سير كرده، برهنگان را خواهيم پوشاند،

شب زنده دارانى خداترس و متهجّدانى خاشع خواهيم بود،

تلاشگرانى صادق و مردم دوست خواهيم شد،

اهل «ذكر» و «تهجّد» و «تلاوت قرآن» خواهيم گشت،

نماز و نياز و رازمان، همه با روح و معنويّت خواهد شد.

اينها همه، احتياج به هموار شدن راه، برطرف شدن موانع، رفع مشكلات، و در يك كلمه «تسهيل سبيل» دارد.

آن آسان شدن راه براى رسيدن به اين مقصودها چه مى خواهد؟

هشيارى، سخاوت، ايثار، جهاد با نفس، كنار گذاشتن تنبلى و سستى، رهاكردن خودخواهى و تن پرورى، آزاد شدن از وابستگى و رها گشتن از تعلّقات دنيايى، و… بالأخره:… «توفيق الهى»

[1] ـ بقره، آيه 183.

منبع : سيناي نياز ؛ جواد محدثي