سالروز در گذشت حجت الاسلام سيد محمد شيرازي

معروف به سلطان العلما

مؤلف شب هاي پيشاور

سلطان الواعظین سفرهای متعددی به خارج از ایران داشت؛ وی در همه این مسافرت‏‌ها علاوه بر مجالس وعظ و منبر و تبلیغ، با علمای بزرگ فرق و مذاهب نیز به گفتگو و تبادل نظر می‏‌پرداخت و آراء و عقاید حقه شیعه را با ایشان مطرح می‏‌ساخت.

او سفرهایی را به مصر، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین و هندوستان انجام داد، و مهمترین آنها – که مناظره معروف او در آن تحقق یافت و باعث شهرت وی گشت – سفر به پیشاور بود. ایشان در ربیع الاول سال ۱۳۴۵ ه . ق که تنها سی سال از عمرشان می‏گذشت، پس از سفر به عتبات و استعانت از سلطان الاولیاء حضرت امیرالمؤمنین علیه‏‌السلام راهی هندوستان شد.

در کراچی، بمبئی، لاهور، پنجاب، حیدرآباد و بسیاری نقاط دیگر هند مورد استقبال و احترام مسلمان‏ها و غیر مسلمان‏ها واقع شد و جلساتی از بحث و مناظره را برقرار کرد. بعد از آن ایشان را به دهلی نو دعوت کردند و جلسه مناظره با عده‏ای از علمای هند را بر ایشان فراهم ساختند. در بعضی از این جلسات که در دهلی انجام می‏شد، رهبر بزرگ هند مهاتما گاندی نیز شرکت می‏کرد.

بعد از این جلسات سلطان الواعظین به دعوت محمد سرور خان که از متنفذین خاندان قزلباش هندوستان به شمار می‏رفت، برای سخنرانی و خطابه راهی پیشاور شد. این مجلس با حضور جمع زیادی از مردم پیشاور و حومه آن و نیز عده‏‌ای از علمای فریقین- شیعه و سنی – در امام باره- حسینیه – مرحوم عادل بیک برقرار شد.

سلطان الواعظین در این جلسات مباحثی در زمینه خلافت و ولایت و عقاید شیعه مطرح ساخت. در پایان یکی از این سخنرانی‏‌ها دو تن از علمای کابل نزد سلطان الواعظین آمده و تقاضا می‏کنند در ارتباط با سخنان او با ایشان مناظره کنند. این دو نفر به نام‏‌های حافظ محمد رشید و شیخ عبدالسلام از آن شب به بعد، پس از نماز مغرب و عشاء در حضور جمع زیادی از علما و رجال و مردم شهر، پیرامون مسائل مورد اختلاف با سلطان الواعظین به گفتگو می‏‌نشستند.

این جلساتِ پرشور که از شب جمعه ۲۳ رجب ۱۳۴۵ ه . ق شروع شد، تا ده شب به طول انجامید. جلسه مناظره هر شب بعد از نماز مغرب و عشا تا ۶ یا ۷ ساعت و گاهی نیز تا اذان صبح ادامه می‌‏یافت.

در این مباحثات مسائلی از قبیل:

دلالت آیات و روایات بر مقام شیعه،
عقاید فرق مختلف شیعه،
ظلم و ستم خلفا در طول تاریخ نسبت به شیعه،
مذاهب اربعه اهل سنت،
احادیث مختلف در فضیلت حضرت امیر (ع)،
دلالت آیات مختلف بر شأن و منزلت حضرت امیر (ع) ،
مسأله سقیفه،
شوری سقیفه،
بدعت‏‌های معاویه،
قیام و شهادت حضرت سیدالشهداء (ع)
و بسیاری از مباحث تاریخی و اعتقادی دیگر مطرح شده است.

استدلال مرحوم سلطان الواعظین در طول این مناظره، فقط از کتب و منابع اهل سنت می‏باشد، و این خود نشانه تسلط و احاطه آن بزرگوار به منابع روائی و تفسیری عامه است. این احاطه تا جایی است که در برخی موارد موجب حیرت علمای اهل سنت حاضر در مجلس می‏شود و تحسین ایشان را برمی‏‌انگیزد. به راستی حضور ذهن و قدرت حافظه ایشان در ذکر منابع و کتب مختلف برای یک مطلب، حیرت انگیر است.

در پایان مذاکرات و شب دهم، تعدادی از رجال و بزرگان حاضر در مجلس به مذهب حقه تشیع مشرف شدند؛ ولی آنچه ثمره جاوید این مناظره پر ارج به شمار می‏آید، همان کتاب ارجمند «شبهای پیشاور» است.

سالروز درگذشت مورخ و كتاب شناس نامدار ابوالفرج محمد اسحاق بغدادي

معروف به ابن نديم

مؤلف كتاب الفهرست

محمد بن اسحاق ندیم (م 380) یک دانشمند کتابفروش است که کتاب الفهرست، یعنی برجسته‌ترین اثر کتابشناسانه علمی را برای آثار تولید شده در جهان اسلام از آغاز تا روزگار خودش را در چهارچوبی علمی و روشمند تدوین کرده است. این اثر، بارها چاپ شده و اکنون نیز بر اساس نسخه‌های صحیح‌تر و اصیل‌تر همراه با فهارس مفصل با تحقیق ایمن فؤاد سید منتشر شده است. مقدمه ممتّع این اثر، دارای فواید علمی قابل ملاحظه‌ای است که شایسته بود در اختیار دوستداران این اثر قرار گیرد. در اینجا بخش اوّل آن را که شامل شرح حال و توضیحاتی کلی در باره این اثر است، ترجمه کرده در اختیار عزیزان قرار می‌دهیم. امیدوارم در فرصت دیگری، توفیق ترجمه بخش های دیگر آن فراهم شود.

الفهرست کتابی است که به هدف گزارش و سنجش تولیدات فکری عربی - اسلامی و نقش علمای عرب و مسلمان در تمدن انسانی تا حوالی پایان قرن چهارم هجری / دهم میلادی - عصر نهضت در اسلام - نوشته شده است؛ عصری که تمدن اسلامی در آن به اوج خود رسید و جنبش تألیف و ترجمه شکوفا شد، و نقش علمای عرب و مسلمان در تطور و تکامل علوم انسانی آشکار گشت، و افکار و مذاهب کلامی، فقهی و انتقادی در آن نمود یافت، و مدارس نحوی و لغوی و تاریخی که خود در تطور جنبش تألیف اسلامی در ادوار بعدی اثر گذاشت، در آن دوره به کمال خود رسید.
کتاب الفهرست یا «الفهرست فی اخبار العلماء المصنّفین من القدماء و المحدَثین و أسماء ما صنّفوه من الکتب» از ابوالفرج محمد بن ابی یعقوب اسحاق ندیم ورّاق (متوفای 20 شعبان سال 380 / 18 نوامبر 990 م) مهم‌ترین کتاب، و کاری بی سابقه، در زمینه گزارش جنبش تألیف در دنیای اسلام ـ بویژه شرق اسلامی ـ در طول چهار قرن نخست اسلامی است. این کتاب، در واقع، نخستین نگاه فراگیر به فرهگ عربی را تا زمان خود برای ما آشکار می سازد، فرهنگی که امتیازش پرتوافکنی بر تمام جریانهای فکری است، آن گونه که تمدن عربی، به طور کلی، هیچ کتاب مشابهی را تا آغاز دوران چاپ در پایان قرن پانزدهم میلادی در خود سراغ ندارد.

ایمن فؤاد سید / ترجمه رسول جعفریان

سالروز درگذشت جواهر لعل نهرو وزير مستقل هندوستان نويسنده كتاب نگاهي به تاريخ جهان

درست شش سال پیش رهبر انقلاب در دیدار نخبگان جوان فرمودند: من یقین دارم شما جوان‌ها کمتر هم به تاریخ و به این چیزها اهمیت می‌دهید. یک‌هزارمِ آنچه را که اتفاق افتاده را هم شما در تبلیغات و در حرف‌ها نشنیده‌اید. این سخن که در ضمن بیان و توضیحی در مورد شرح جنایات انگلیسیها در همین تاریخ معاصر ما مطرح شد، به یک نویسنده مستند شده بود: جواهر لعل نهرو. مردی انقلابی و ضد انگلیسی.

در تابستان سال ۱۹۲۸ ایندیرا، دختر نهرو که در آن وقت ده ساله بود در شهری ییلاقی دور از پدرش به سر می‌برد. در آن تابستان نهرو یک سلسله نامه برای دخترش نوشت که در آن‌ها با زبانی ساده داستان آفرینش زمین و پیدا شدن زندگی و تشکیل نخستین قبایل و اجتماعات بشری را نقل کرد. بعد مجموعه‌ی آن‌ها را که ۳۰ نامه‌ی کوتاه بود به صورت کتابی منتشر نمود. نشیب و فراز زندگی اجتماعی و سیاسی نهرو که اهداف بلند انقلابی اصیل را در سر داشت بارها و بارها به زندان کشاند. در سال ۱۹۳۰ که نهرو یکی از دوران‌های متعدد زندانش را می‌گذراند درصدد برآمد از فرصت و فراغتی که در زندان پیش می‌آید استفاده کند و نامه‌های تازه‌ای برای دخترش بنویسد. این نامه‌های تازه در مدتی نزدیک سه سال از اکتبر ۱۹۳۰ تا اوت ۱۹۳۳ در دو دوران مختلف زندان نوشته شد و در آن‌ها یک دوره تاریخ جهان منعکس می‌گشت. در اواخر سال ۱۹۳۳ که نهرو زندان خود را به پایان رساند، نامه‌های خود را مروری کرد و آماده‌ی چاپ ساخت اما چون به زودی در ۱۲ فوریه ۱۹۳۴ یکبار دیگر زندانی شد، خواهرش ویجایالکشمی پاندیت مجموعه‌ی آن‌ها را تنظیم کرد، «نگاهی به تاریخ جهان» نامید و در دو جلد به چاپ رساند.

سالروز وفات علامه محمد قزويني

محمد قزويني در سال 1254 خورشيدي در قزوين متولد گرديد. تا سال 1306 ق. كه پدرش در حال حيات بود ، مقدمات صرف و نحو را نزد پدر آموخت. پس از فوت پدر تحت سرپرستي شمس العلما شيخ محمدمهدي عبدالرب آبادي قزويني ، نزد علماي وقت به تكميل تحصيلات پرداخت. قزويني پس از مدتي به جهت مطالعات بيشتر به اروپا رفت و مدتها در فرانسه ، انگلستان و آلمان اقامت داشت. علامه محمد قزويني در سن 26 سالگي به اروپا رفت. در لندن پس از آشنا شدن به طرز كار خاورشناسان ، به دعوت پرفسور ادوارد براون و امناي اوقاف گيب دست به كار تصحيح و انتشار تاريخ جهانگشاي جويني زد ، پس از دو سال اقامت در لندن ، در ماه ربيع الثاني 1324 به پاريس رفت ؛ او در اين مدت به نشر جلد اول تاريخ جهانگشاي جويني و آماده كردن جلد دوم آن براي چاپ توفيق يافت و ضمناً چند مقاله و رساله درباره ادبيات و تاريخ ايران نوشت ، و دو سه متن از متون قديمه فارسي را تصحيح كرد. قزويني يك سال پس از جنگ جهاني اول به آلمان رفت . بعد از خاتمه جنگ در روز 13 دي ماه 1298 ( 4 ژانويه 1920 ) به دعوت ميرزا محمدعلي خان فروغي به پاريس برگشت و تصحيح كتبي را كه نيمه كاره مانده بود از سر گرفت. در اين زمان از سوي وزارت فرهنگ مبلغي در اختيار او گذاشته شد كه از بعضي نسخ خطي نفيس عكسبرداري نموده و به ايران ارسال دارد. قزويني در سال 1318 ، به علت جنگ جهاني دوم فرانسه را ترك كرد و براي اقامت دايم به ايران بازگشت. در ايران نيز اوقات قزويني پيوسته مصروف مطالعه و تحقيق و تصحيح متون قديمه بود. علامه محمد قزويني در روز جمعه ششم خرداد ماه 1328 ش. در تهران درگذشت.

راسخون

سالروز در گذشت عالم رباني آيت الله ميرزا حسنعلي مرواريد

شب اول ماه شوال با اخوی (آیت الله مروارید) به مسجد گوهر شاد رفتیم . . . به ایشان گفتند :آیت الله العظمی بروجردی به همراه آیت الله حاج شیخ علی اکبر نوغانی در ایوان مقصوره منتظر شما هستند. با هم نزد آیت الله بروجردی رفتیم . مردم در محضر ایشان منتظر ثبوت رویت هلال ماه شوال برای معظم له بودند.آیت الله بروجردی از اخوی پرسیدند : شما ماه را دیده اید؟ اخوی پاسخ دادند : بله!!! آیت الله بروجردی بی درنگ و بدون سوال از محل ، زاویه و کیفیت رویت(که در این موارد معمول است) رو به مردم فرمودند : الحمدلله،فردا عید است!!! مردم نیز با خوشحالی صلوات فرستادند.

سند: آیت الله مروارید!

مرحوم آیت‌الله مروارید دعای كوتاهی را در محضر رهبر معظم انقلاب مطرح نمودند.

بنده فرصت را مغتنم شمردم و آن را یادداشت كردم. سپس به مرحوم آقا عرض كردم: مأخذش را هم بفرمایید بنویسم!

رهبر انقلاب بلافاصله فرمودند:

“ایشان خودشان سند هستند؛بنویسید سند : آیت الله مروارید ! “

دعا برای فرزندان

یکبار حاج آقا به من فرمودند :

« من در هر سجده ای به یاد شما (فرزندان و نوه ها ) هستم » .

پس از آن هرگاه که خطری از زندگیم رفع می شود و یا گشایشی در کارم پدید می آید ، یاد آن سخن می افتم .

حجت‌الإسلام و المسلمین راشد یزدی در سخنرانی مراسم هفتم مرحوم آقا

کتاب « مروارید علم و عمل » تالیف : محمد الهی خراسانی

سالروز غزوه بني مصطلق

بنی المصطلق، تیره ای از قبیله خزاعه هستند که با قریش همجوار بودند.گزارشهائی به مدینه رسید که: «حارث بن ابی ضرار» ، رئیس قبیله، در صدد جمع سلاح و سرباز است و می خواهد مدینه را محاصره کند.پیامبر گرامی، بسان مواقع دیگر تصمیم گرفت فتنه را در نطفه خفه کند.از این جهت، یکی از یاران خود به نام «بریده» را، برای تحقیق رهسپار سرزمین قبیله یاد شده کرد.وی به صورت ناشناس با رئیس قبیله تماس گرفت و از جریان آگاه شد.سپس به مدینه برگشت و گزارش را تأیید کرد.در این موقع، پیامبر با یاران خود، به سوی قبیله «بنی المصطلق» حرکت کرد، و در کنار چاه «مریسیع» با آنها روبرو گردید.جنگ میان دو دسته آغاز شد.جانبازی مسلمانان، و رعبی که در دل قبائل عرب از ناحیه مسلمانان افتاده بود، سبب شد که پس از زد و خورد کوتاهی با کشته شدن ده نفر از دشمن و یک نفر از مسلمانان، آنهم به طور اشتباهی سپاه دشمن متفرق گردند.سرانجام، اموال زیادی نصیب ارتش اسلام شد، و زنان آنها به اسارت درآمدند. (1)

سربازی، در کشمکش ایمان و عواطف

فرزند «عبد الله» ، یکی از جوانان پاکدل اسلام بود.طبق تعالیم عالی اسلام، نسبت به پدر منافق خود، بیش از همه مهربان بود.او از جریان پدر آگاه گردید و تصور کرد که پیامبر او را به قتل خواهد رسانید.

از اینرو، به پیامبر عرض نمود: اگر قرار است پدر من به قتل برسد، من شخصا حاضرم این دستور را اجرا کنم، و تقاضا دارم که این کار را به دیگری واگذار نفرمائید!

زیرا من می ترسم روی حمیت عربی و عواطف پدری، تحمل از من سلب شود و قاتل پدرم را بکشم و دست خود را با خون مسلمانی آلوده سازم و سرانجام زندگی خود را تباه کنم.

گفتگوی این جوان از عالی ترین تجلیات ایمان است.چرا از پیامبر درخواست نکرد که از سر تقصیر پدر درگذرد؟ ! زیرا می دانست که هر کاری که پیامبر انجام دهد، به دستور خداوند است، ولی فرزند عبد الله خود را در یک کشمکش روحی عجیبی مشاهده نمود.

عواطف پدری و اخلاق عربی او را تحریک می کند که انتقام خون پدر را از قاتل بگیرد و خون مسلمانی را بریزد.

ولی در مقابل، عواملی مانند علاقه به آرامش محیط اسلام ایجاب می کند که پدر او به قتل برسد.او در این کشاکش، راه سومی را برگزید که هم مصالح عالی اسلام محفوظ بماند، و هم عواطف او از ناحیه دیگران جریحه دار نشود و آن اینکه خود او شخصا مجری فرمان باشد.

این عمل اگر چه جگرخراش و جانکاه است، ولی نیروی ایمان و تسلیم در برابر اراده خداوند تا حدی به او آرامش می داد.اما پیامبر مهربان، به او فرمود: چنین تصمیمی در کار نیست و ما با او مدارا خواهیم کرد.

این سخن، که نمایانگر عظمت روحی پیامبر بود، همه مسلمانان را در تعجب فرو برد.در این هنگام، موج اعتراض و نکوهش به سوی عبد الله سرازیر گشت.او به قدری در انظار مردم خوار و ذلیل گردید، که دیگر کسی به او اعتنا نمی نمود.

پیامبر در این حوادث درسهای آموزنده ای به مسلمانان آموخت، و گوشه ای از سیاستهای خردمندانه اسلام را آشکار ساخت.پس از این واقعه، رئیس منافقان، عبد الله دیگر قد علم نکرد و در هر واقعه ای مورد تنفر و اعتراض مردم بود.روزی پیامبر به عمر فرمود: روزی که به من گفتی او را به قتل برسانم، در آن روز مردمی که در قتل او متأثر می شدند و به حمایت او برمی خاستند .اما امروز آنچنان از او متنفرند که اگر دستور قتل او صادر کنم، بدون تأمل او را می کشند .

پايگاه اطلاع رساني حوزه

1.«تاریخ طبری» ، ج 2/ .260

چقــــــــــــــدر زیبا گفته سهراب:
ﺧﺪﺍ ﮔﺮ ﭘﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﺯ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ آﺩﻣﻬﺎ …ﭼﻪ ﺷﺎﺩﻳﻬﺎ ﺧﻮﺭﺩ ﺑﺮﻫﻢ ..ﭼﻪ ﺑﺎﺯﻳﻬﺎ ﺷﻮﺩ ﺭﺳﻮﺍ …ﻳﻜﻲ ﺧﻨﺪﺩ ﺯ آﺑﺎﺩی …ﻳﻜﻲ ﮔﺮﻳﺪ ﺯ ﺑﺮﺑﺎﺩﻱ .ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻛﻨﺪ ﺷﺎﺩی …یکی ﺍﺯ ﺩﻝ ﻛﻨﺪ ﻏﻮﻏﺎ …ﭼﻪ ﻛﺎﺫﺏ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﺻﺎﺩﻕ …ﭼﻪ ﺻﺎﺩﻕ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﻛﺎﺫﺏ …
ﭼﻪ ﻋﺎﺑﺪ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﻓﺎﺳﻖ …ﭼﻪ ﻓﺎﺳﻖ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﻋﺎﺑﺪ ..ﭼﻪ ﺯﺷﺘﻲ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﺭﻧﮕﻴﻦ …
ﭼﻪ ﺗﻠﺨﻲ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ ﺷﻴﺮﻳﻦ …ﭼﻪ ﺑﺎﻻﻫﺎ ﺭﻭﺩ پایین …ﭼﻪ ﺍﺳﻔﻠﻬﺎ ﺷﻮﺩ ﻋﻠﻴﺎ …
ﻋﺠﺐ ﺻﺒﺮﻱ ﺧﺪﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﭘﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﻧﻤﻴﺪﺍﺭﺩ !