سالروز درگذشت فقيه عاليقدر قاضي ابوالقاسم ابن براج

فقيه بزرگ و قاضی طرابلس شام، سعد الدين ابوالقاسم عبدالعزيز بن نحيري بن عبدالعزيز ابن برّاج طرابلسي، معروف به ابن برّاج و قاضي، در حدود سال 400 هجری قمری در منطقه مصر به دنیا آمد.

مقام علمی

قاضي، ابن براج تـحـصیلات خود را ابتدا در زادگاه خویش شروع كرد، آوازۀ درس سيد مرتضي علم الهدي او را به بغداد كشاند. ابن براج در سال 429 قمري در درس وي حاضر شد و هفت سال يعني تا زمان درگذشت سيد مرتضي نزد او دانش آموخت. مي‌توان قاضي را برجسته‌ترين و نامدارترين شاگرد علم الهدي، پس از شيخ ابوجعفر طوسي دانست.

ابن براج پس از درگذشت علم الهدي، در مجلس درس شيخ طوسي شركت جست و چند سالي نيز در محضر او بود. وی در سال 438 ق به عنوان نماينده و جانشين شيخ رهسپار طرابلس شام شد.

تأليفات

ابن براج تأالـیـفـات مـتـعدد و نوشته‏ های پرباری در فروع فقهی دارد كه از آن میان می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

الجواهر: در اين كتاب حدود 820 پرسش در باب‌هاي گوناگون فقه مطرح و به آنها پاسخ داده شده است. برخي برآنند كه اين كتاب اولين نوشته‌اي است كه مسائل فقهي را به صورت پرسش و پاسخ طرح نموده است.

شرح جمل العلم و العمل: كه شرحي است بر بخش فقهي كتاب جمل العلم والعمل تأليف علم الهدي، اين كتاب مختصر به بيان احكام طهارت، نماز ميت، روزه، اعتكاف، حج و زكات پرداخته است و از ويژگي‌هاي آن اين است كه نظرهاي فقهي گروهي از صحابه پيامبر(ص) و تابعين و فقيهان سده اول و دوم هجري قمري را در بردارد.

از دیگر آثار وی می‏توان از المعالم، المنهاج، الكامل، روضه النفس فی احكام العبادات، المقرب، المهذب، الموجز و حسن التصریف را نام برد.

شاگردان

فقيه بزرگوار مرحوم قاضي ابن براج شاگردان بسیاری تربیت کرد که به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد: حسك ابن بابويه، عبدالجبّار مقري رازي، عبدالرحمان نيشابوري خزاعي، حسن بن عبدالعزيز جيهاني، قاضي بن ابي كامل طرابلسي، ابوجعفر مجمد حلبي، زيد بن داعي، كميح و بسياري دیگر.

قاضي از نگاه دیگران

صـاحب ریحانه الادب درباره او مي‏گوید: شیخ عبدالعزیز بن براج شامی حلبی طرابلسی، مكنی به ابـوالـقـاسم، ملقب به قاضی، موضوف به عزالدین و عزالمؤمنین، ازاكابر فقهای امامیه اواخر قرن پـنـجـم هجرت، از وجوه و اعیان ایشان و از تلامذه سید مرتضی علم الهدی بود ماهی هشت دینار از طرف سید، شهریه داشت به جهت تلمذ و انسی كه با او داشته اسـت، او را خـلـیـفـه الـمـرتضی گفته‏ اند. ابن براج از اساتید معظم خود، سید مرتضی و ابوالفتح كـراجكی روایت كرده است و از راویان او شیخ عبدالجبار مفید رازی است كه در ولایت ری، فقیه امامیه بوده است و جمعی از اكابر وقت نیز از او روایت می‏كنند. قضاوت او در طرابلس بیست یا سی سال ادامه داشته، به همین جهت به لقب قاضی شهرت یافته است.

وفات

فقيه بزرگ ابن براج پـس از حدود هشتاد سال عمر با برکت و اجرای احكام اسلام، در نهم شعبان سال 481 هجري قمري در طرابلس درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

منبع:تبيان

وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ نُدْخِلُهُمْ ظِلاًّ ظَلِيلاً. (سوره نساء، آیه 57)
در این آیه خداوند متعال به مومنین راستین و آنهایی که از ایمان راسخ برخوردار بوده و اعمال حسنه انجام داده اند بشارت به نعمت های فراوان، بی نظیر و دائمی می دهد. باید توجه داشت که نعمت های اخروی قابل مقایسه با نعمتهای اخروی نیست و تفاوتهای زیادی بین آندو وجود دارد که برخی از تفاوت ها عبارتند از:
1. نعمت‌های اخروی پرتوى از کمالات روحى و صفای روح اهل ایمان خواهد بود و اختصاص به شخص خاص دارد، قابل انتقال و یا صرف نظر نخواهد بود، اما نعمت‌های دنیوی اختصاص به شخص خاصی ندارد، بلکه به طور کلى آماده براى عموم شده، هر کس بتواند از آنها استفاده خواهد برد.
2. نعمت‌هاى دنیوى اغلب از بین رفتنی و فنا پذیرند و نعمت‌های اخروى همه باقى و دایمی است.
3. نعمت‌هاى دنیوى براى انسان، صاف و خالص نمى ماند، بلکه همواره به سبب عوارض و آفات با ناخالصی همراه مى گردد اما ناخالصی در نعمت‌های اخروی به هیچ وجه راه ندارد.
4. نعمت‌هاى دنیوى به مقدار لذّت آن، یا با غصه همراه است و یا غصه را به دنبال دارد. به عبارت دیگر هر لذّتى با المى باشد و هر سرورى آمیخته به اندوهى است بر خلاف نعمت‌های اخروی که غصه و رنجی را به همراه ندارند.
5. نعمت‌هاى دنیوى هر قدر که باشد، از آن‌جا که فانى و زوال پذیر است، ناچیز خواهد بود. اما نعمت‌هاى بهشتی چون پاینده و دائمى است، عظیم و بزرگ است.
و در آخر اینکه نعمت های بهشتی با اعمال خوب ما در این دنیا درست می شود و در واقع دنیا کشت زار آخرت است. هرچه در این دنیا بکاریم در آخرت همان را درو می کنیم البته بشرط این که اعمال خوب خود را با گناه از بین نبریم.

وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا
سوره فرقان آیه 53
و اوست كسى كه دو دريا را موجزنان به سوى هم روان كرد اين يكى شيرين [و] گوارا و آن يكى شور [و] تلخ است و ميان آن دو مانع و حريمى استوار قرار داد

در سوره الرحمن آیات 19-20-21-22 :

19- دو دریا را به گونه ای روان کرد که با هم برخورد کنند.

20- اما میان آن دو حد فاصلی است که به هم تجاوز نمی کنند.

21- پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مىکنید؟

22- از آن دو، مروارید و مرجان خارج مىشود.

قال مولانا صاحب العصر و الزمان عجل الله فرجه:
إنَّ الدّينَ لِمُحَمَّدٍ و الهِدايَةَ لِعَليٍ أميرِ المُؤمِنين لأنَّها لَهُ و في عَقبِهِ باقِيةٌ إلي يومِ القِيامَةِ
فَمَن كانَ كذلكَ فَهُوَ مِنَ المُهتَدين
و مَن شَكَّ فلا دينَ لَهُ و نَعوذُ بِاللّهِ مِنَ الضِّلالَةِ بَعدَ الهُدي به.

دین از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) است و هدایت از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است
و بعد از او فرزندان او ، تا روز قیامت .
هر کس اعتقادش این چنین باشد از هدایت یافتگان است
و آنکس که شک و تردید داشته باشد , بی دین است
و من از گمراهی بعد از هدایت ، به خداوند پناه می برم.

اللهم عجل لولیک الفرج

احتجاج طبرسی ۳۰۷/۲
كلمة الإمام المهدي ٢٣٣/١

پیامبر اعظم ص می فرماید: هر عمل نيکي، عملي نيکوتر از خود دارد مگر شهادت در راه خدا که نيکوتر عملي از آن وجود ندارد. (خصال، ج ۱، ص ۸)