24رجب سالروز بخشیدن فدک به حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)

حکمت بخشش فدک به فاطمه زهرا(سلام الله علیها) توسط پیامبر(صلی الله علیه وآله) چه بود؟

منطقه فدک با صلح تسلیم شد و بر اساس آیه 6 سوره حشر در اختیار حضرت رسول درآمد. پیامبر نیز طبق آیه «وآت ذا القربى حقّه» آن را به حضرت زهرا بخشید. این کار حکمتهایی داشت: مانند اینکه منبع درآمدی برای دودمان پیامبر برای زندگی آبرومندانه بود. از عواید آن نیز می شد به مستمندان کمک کرد. همچنین پشتوانه مالی خوبی برای حضرت علی به عنوان خلیفه انتخاب شده توسط پیامبر برای اداره امور وابسته به منصب خلافت بود.
در سال هفتم هجرى که ارتش اسلامدژهاى مستحکم خیبر را محاصره کرد، همه آنها با قدرت نظامى فتح گردید، جز «فدک» که مردم آنجا از در صلح و مسالمت وارد شدند و اراضى آنان به صورت املاک خالصه درآمد و در اختیار رسول خدا(صلی الله علیه وآله) قرار گرفت، یعنی این سرزمین از «انفال» و در اختیار پیامبر(صلی اللهعلیه وآله) بود.
آنچه گفته شد، مورد اتفاق فقیهان اسلامى و مطابق با حکم قرآنمجید مى باشد، آنجا که مى فرماید:
«وَ ما اَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما اَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لا رِکابٍ وَ لکِنَّ اللَّهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ»؛ (1)
(و آنچه را خدااز آنان (یهود) به رسولش بازگردانده [و بخشیده] چیزى است که شما براى به دست آوردن آن [زحمتى نکشیدید،)] نه اسبى تاختید و نه شترى، ولى خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلّط مى ‏سازد و خدابر هر چیز توانا است!).
از سوى دیگر، قرآنپیامبر را موظف ساخت که حق «ذى القربى» را بپردازد. چنان که مى فرماید: «وآتِ ذَا الْقُربى حقّه»؛(2) (حق خویشاوندان را بپرداز).
نزدیک ترین فرد به رسول خدا(ٌصلی الله علیه وآله) دخت گرامى او فاطمه (سلام الله علیها) بود، از این جهت «فدک» را به او بخشید و تا زمانى که پیامبر (صلی الله علیه وآله) زنده بود، کارگران حضرت زهرا (سلام الله علیها) آنجا را اداره مى کردند.
این کار علاوه بر اینکه دستور الهی و حقّی اختیاری برای پیامبر درباره فدکو در حق پاره تن و جگرگوشه اش بود، حکمتهایی نیز داشت.
1. پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی اللهعلیه وآله)، طبق تصریحات مکرّر آن حضرت، زمامدارى مسلمانان از آنِ امیر مومنان (علیه السلام) بود و اداره این مقام و منصب به هزینه سنگینى نیاز داشت. حضرت على (علیه السلام) براى اداره امور وابسته به منصب خلافتمى‏ توانست از درآمد فدکبه نحو احسن استفاده کند. گویا دستگاه خلافتاز این پیش بینى پیامبر (صلی الله علیه وآله) مطّلع شده بود که در همان روزهاى نخست، فدکرا از دست خاندان پیامبر خارج کرد.
2. دودمان پیامبر (صلی الله علیه وآله)، که مظهر کامل آن یگانه دختر وى و نور دیدگانش‏ حضرت حسن (علیه السلام) و حضرت حسین (علیه السلام) بود، باید پس از فوت پیامبر (صلی الله علیه وآله) به صورت آبرومندى زندگى کنند تا حیثیت و شرف رسول اکرم و خاندانش محفوظ بماند. براى تامین این منظور پیامبر (صلی اللهعلیه وآله) فدک را به دختر خود بخشید.
3. پیامبر اکرم (صلی اللهعلیه وآله) مى دانست که گروهى کینه حضرت على (علیه السلام) را در دل دارند، زیرا بسیارى از بستگان آنها به شمشیر علی(علیه السلام) در میدان هاى جنگ با کفار کشته شده بودند یکى از راه هاى زدودن این کینه این بود که امام (علیه السلام) از طریق کمک هاى مالى از آنان دلجویى کند و عواطف آنان را به خود جلب نماید. همچنین به کلیه بینوایان و درماندگان کمک کند و از این طریق موانع عاطفى که بر سر راه خلافتاو بود، از میان برداشته شود.
پیامبر (علیه السلام)، هرچند ظاهراً فدکرا به زهرا(سلام الله علیها) بخشید، ولى درآمد آن در اختیار صاحب ولایتبود تا از آن، علاوه بر تامین ضروریات زندگى خود، به نفع اسلامو مسلمانان استفاده کند.(3)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

پی نوشت:

(1). سوره حشر، آیه 6.
(2). سوره اسراء، آیه26.
(3). گرد آوری از: راهنماى حقیقت، شیخ جعفر سبحانی، ص 419-428