آنچه از سخنان فقها فهمیده می شود این است که حضانت واجب است و استدلال به وجوب آن از راه ادله اربعه بدست می آید.
کتاب خداوند
قال الله تعالی: « لاتُضارَّ والِدَهٌ بِوَلَدِها و لا مَولودٌ لهُ بِوَلَدِهِ ».[1]
از این آیه استفاده می شود که جایز نیست به فرزند در هیچ صورتی ضرر رسانده شود خواه از جانب پدر باشد یا مادر ،خواه از طریق حضانت باشد یا مورد دیگری و معلوم می شود که ترک حضانت طفل ضرر بر اوست، خواه از جانب پدر باشد یا مادر یا هر دو، پس حضانت واجب ومطلوب می باشد.
سنت
نص صریحی وجود ندارد که بر وجوب حضانت دلالت کند بلکه می توان اصل استحقاق حضانت را ثابت کرد از جمله:
صحیحه داود الرقیّ قال: سَأَلت أبا عبدالله علیه السلام عن إمرأه حرّه نکحت عبداً فأولَدها اولاداً ثُمَّ، أنَّهُ طَلَّقَها فَلَم تقم مَعَ وَلَدَها وَ تَزَوَّجت، فقال: « لیس لِلعَبد أن یَأخُذ مِنها وَلَدَها وَ إن تَزَوّجت حتی یَعتَق، هِیَ أحَقُ بِوَلَدِها مِنهُ مادام مَملوکاً فَإذا اِعتَق فَهوَ أحَقُ بِهِم مِنها ». [2]
صحیه داود رقی: پرسیدم از امام صادق علیه السلام درباره زن آزاده ای که ازدواج میکند با برده ای پس فرزندی را به دنیا می آورد سپس زن را طلاق می دهد و فرزند به همراه زن می باشد و زن ازدوج می کند، امام می فرماید: عبد نمی تواند فرزند را از زن بگیرد حتی اگر زن ازدوج کند تا زمانی که مرد عبد باشد و آزاد نشده بشد پس زن سزاوارتر است به فرزند و اگر مرد آزاد شود ، مرد نسبت به زن شایسته تر است برای نگهداری فرزند.
عقل
عقل حکم می کند که طفل در این دوره از زندگی احتیاج بیشتری به نگهداری و مواظبت دارد و مهر و عطوفت مادری بیشتر از هر کس دیگری است نسبت به سایر اقارب، علاوه بر آن سیره عقلا و متشرعه این است که بر پدر و مادر لازم می داند که کودکان خود را نگهداری و تربیت نمایند.[3]
اجماع
با تدبیر و گفته فقها ، اتفاق نظر بر این است که حضانت واجب است بلکه بحث در این است
که چه کسانی مستحق حضانت هستند ، شهید اول در وضه نقل کرده است : اگر مادر از حضانت
امتناع کرد ، پدر اولی تر است به فرزند و اگر هر دو امتناع کردند پدر به این کار مجبور می شود.[4]
.[1] بقره (2)، آیه233
.[2]محمد بن حسن، حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 21 باب73 از احکام الاولاد، ص 459
.[3]سید عبد الاعلی، سبزواری، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج25، چاپ چهارم، قم، المنار، 1413هق، ص 276 درنرم افزار فقه اهل بیت.
[4]. محمد بن مکی، عاملی، القواعد و الفوائد للشهید الاول، ج1 قاعده 11 من القواعد نکاح، چاپ اول، قم، کتابفروشی مفید، بی تا ص 396در نرم افزار فقه اهل البیت.
قسمتی از پایان نامه سرکار خانم سمیه سادات بهرامی(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون (سلام الله علیها) با عنوان حقوق کودک از دیدگاه فقه امامیه و مقایسه آن با فقه عامه
