اختيار، در مباحث نظرى، به چند صورت و در چند مورد بكار مى‌رود:
1 ـ در مقابل اضطرار: مثلاً در فقه مى‌گوييم اگر كسى از روى اختيار بخواهد گوشت مردار بخورد، جايز نيست امّا از روى اضطرار، اشكال ندارد؛ يعنى اگر نخورد جانش به خطر مى‌افتد يا ضررى بسيار شديد به او روى خواهد آورد:
«إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ و…فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغ وَلا عاد فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ.»
2 ـ در مقابل اكراه: اين مورد، بيشتر در امور حقوقى كاربرد دارد مثلاً مى‌گوييم: «بيعُ مُكْرَه» باطل است [اگر قائل به بطلان بيع مكره باشيم] مى‌گوييم يكى از شرايط بيع آنست كه با اختيار انجام شود. اكراه آنستكه شخص ،تهديد به ضرر شود و به خاطر تهديد غير، كار را انجام دهد و اگر تهديد در كار نبود، انجام نمى‌داد و اختيار نمى‌كرد. فرق اضطرار و اكراه اينست كه در اضطرار، تهديد غير، در كار نيست و شخص در اثر شرايط خاصّ و استثنايى، خود ناگزير است كارى را انجام دهد.
3 ـ اختيار به معناى قصد و گزينش: در فلسفه، فاعل فعل را به اقسامى تقسيم كرده‌اند كه يكى از آن اقسام،«فاعل بالقصد» نام دارد و او، كسى است كه راههاى مختلف و متعدّدى پيش روى دارد، همه را مى‌سنجد و يكى را انتخاب مى‌كند. اين قصد و گزينش، گاهى به نام اراده و اختيار ناميده مى‌شود و اختصاص دارد به فاعلهايى كه مى‌بايست كار خودشان را قبلاً تصوّر كرده باشند و نسبت به آن شوقى پيدا كنند و آنگاه تصميم به انجام آن بگيرند؛ هر چند اين گزينش به دنبال تهديد غير يا در شرايط استثنايى اتّخاذ شود.
4 ـ اختيار در مقابل جبر: گاهى اختيار، در معنايى وسيع بكار مى‌رود و آن اينست كه كارى از فاعل، تنها از روى ميل و رغبت خودش، صادر شود بى‌آنكه از سوى عامل ديگرى تحت فشار قرار گيرد.
تعريف ما از اختيار انسان در اين بحث اين شد كه انسان، داراى جاذبه‌هاى درونى مختلفى‌است كه مى‌تواند با فعاليّت درونى خود، يكى را بر ديگرى ترجيح دهد و آنرا انتخاب كندو اين اختيار، ملاك تكليف است. هرجا تكليفى نبود، دليل است بر اينكه چنين اختيارى وجود ندارد؛ هر چند اختيار بمعناى ديگرى وجود داشته باشد. 1

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1- محمدتقی یزدی، همان، ج3، ص 369-368.

احسن: ahsan نیکوتر، بهتر، اعلی، احمد، اولی. الأحسَن ج أَحَاسِن: بهتر، زیباتر، نیکوتر.
«وَ قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَن؛ به بندگانم بگو سخنى بگويند كه بهترين باشد.»
الأَحسَن، الافضَل: بهتر.
أَحْسَنَ- إِحْسَاناً [حسن‏]: نيكى كرد، اين كلمه ضد (أَسَاءَ) است «احْسَنْت»: كار را بسيار خوب انجام دادى،- الشي‏ءَ: آن چيز را به خوبى فراگرفت و دانست «فلانٌ يُحسِنُ القراءة»: فلانى خوب مى‏تواند بخواند،- مُعَامِلَتَهُ: با او رفتار نيك و دوستانه كرد،- الظَّنَّ به: به او گمان خوب برد و مورد توجه او شد،- اليه و بِهِ: به او نيكى كرد و پاداش نيكو داد.
الأَحْسَن- م حُسْنَى، ج أَحَاسِن [حسن‏]: اسم تفضيل از (الحَسَن) است، گاهى اين كلمه را مصغر نموده و آن را (احَيْسِن) گويند «ما احَيْسِنَ زيداً»: چقدر زيد خوب است «ما احْسَنَه»: چه زيباست «هو احْسنُ حالًا منهم؛ او در وضع بهترى از آنهاست.»

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

1-  برگزیدن چیزی. 2- برگزیدن کسی برای کاری.
3- نیکوتر، بهتر، اعلی، احمد، اولی.
الإنتِخاب: گزیدن، برگزیدن (به ضمّ الکافِ الثقیلَه الفارسَّیه) إنتخاب: گزینش الإنتِخاب: انتخاب کردن
انْتَخَبَ- انْتِخَاباً [نخب‏] الشي‏ءَ: آن چيز را برگزيد، بيرون كشيد،- فلاناً: فلانى را بعنوان نماينده‏ى خود در جلسه يا هيأتى برگزيد.

قسمتی از پایان نامه خانم محبوبه طاهری (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

مفهوم شناسی واژه معیار
معیار meyar
1- اندازه، پیمانه 2- مقیاس 3- آلتی که با آن چیزی را بسنجند.
العِیار جمع عیارات: وسیله سنجش، پیمانه ها «عیارُ الشی ء: معیار سنجش آن چیز»
معیار جمع معاییر، مقیاس، معیار، وسیله اندازه گیری پیمانه و غیره.
العیار: جمع العیر. «عیار الشی ء» آنچه میزانی برای سنجش و مقایسه چیزی قرار گیرد. اندازه، میزان، عیار. ج: عیارات

(قسمتی از پایان نامه خانم طاهری طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

مقایسه ی حقوق خانواده درقرآن واوستا

امتیازات قرآن نسبت به آیین زردشت در مسأله ی پاکدامنی
1 : بیان دقیق میزان مجازات برای هر طایفه ای که مرتکب زنا شده
2 : اسلام تنها به مجازات فرد زانی بسنده نمی کندبلکه، ضمن بیان دقیق مجازات فرد زنا کار ،از تمام مقدماتی که انسان را به این نقطه می رساند نهی می فرماید والبته شرایط اثبات زنا در مورد شخص زانی بسیار مشکل است وبه این وسیله هم حرمت افراد حفظ می شودوهم قبح گناه بزرگی چون زنا در جامعه ریخته نمی شود به خلاف آیین زردشت که در مورد اثبات چنین گناه بزرگی مسکوت است.

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

مقایسه ی حقوق خانواده درقرآن واوستا

مقایسه ی احکام زن متهم به زنا:
آنچه در دین مبین اسلام در ارتباط با تهمت به همسر بیان شده قابل مقایسه با دین زردشت نیست چنانکه این آیین می گوید؛ اگر مردی در مورد زن دیگران مرتکب چنین خطایی شد یا میتواند با جریمه ی نقدی چنین خطایی را جبران کند واگر از شوهر زن درخواست بخشش کند واونیز از گناه او درگذرد گناه فرد زناکار بخشیده می شود
گویا در این آیین زن اصلاًدیده نمی شود چرا که نه حق دفاع برای او در نظر گرفته شده همچنانکه ممکن است آنچه در مورد زن گفته شده دروغی بیش نباشد و به هر حال این مرد است که در چنین شرایطی حق رها کردن زن را پیدا می کند علاوه بر این باز هم این مرد است که حق دارد مجرمی که همسرش را مورد تجاوز قرار داده ببخشد یا از وی تاوان بگیرد در حالی که اسلام حق دفاع را برای طرفین محفوظ گذاشته است وقطعاً چنین قضاوت عادلانه ای که حقوق طرفین را به زیبایی احقاق می کند از هیچ مدبر حکیمی غیر از خداوند ساخته نیست.
از يك سو مرد را مجبور نمى‏كند كه اگر كار خلافى در مورد همسرش ديد سكوت كند و براى دادخواهى نزد حاكم شرع نيايد. از سوى ديگر زن را هم به مجرد اتهام در معرض مجازات حد زناى محصنه قرار نمى‏دهد و حق دفاع به او میدهد. از سوى سوم شوهر را ملزم نمى‏كند كه اگر با چنين صحنه‏اى روبرو شد به دنبال چهار شاهد برود و اين راز دردناك را برملا سازد.
از سوى چهارم اين مرد و زن را كه ديگر قادر به ادامه زندگى مشترك زناشويى نيستند از هم جدا مى‏سازد و حتى اجازه نمى‏دهد در آينده با هم ازدواج كنند، چرا كه اگر اين نسبت راست باشد آنها از نظر روانى قادر بر ادامه ی زندگى‏زناشويى نيستند، و اگر هم دروغ باشد عواطف زن آن چنان جريحه‏دار شده كه بازگشت به زندگى مجدد را مشكل مى‏سازد، چرا كه نه سردى، بلكه عداوت و دشمنى محصول چنين امرى است و از سوى پنجم تكليف فرزند را هم روشن مى‏سازد.
اين است فضل و رحمت خداوند و تواب و حكيم بودنش نسبت به بندگان كه با اين راه حل ظريف و حساب شده و عادلانه گره ی این مشكل را گشوده است، و اگر درست بينديشم حكم اصلى يعنى لزوم چهار شاهد نيز به كلى شكسته نشده، بلكه هر يك از اين چهار” شهادت” را در مورد زن و شوهر جانشين يك” شاهد” كرده، و بخشى از احكام آن را براى اين قائل شده است.

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)

مقایسه ی حقوق خانواده درقرآن واوستا

امتیازات طلاق اسلامی نسبت به رها کردن زردشتی:
1 : در قرآن هیچ نقطه ی بن بستی وجود ندارد .
2 : اسلام دینی برای همه ی اقشار جامعه ی بشری،نه فقط دینی برای عقلا،چرا که دین زردشت برنامه ای برای خطاکاران ندارد،لذا باید عاقلانه وبسیار سنجیده اقدام به ازدواج کرد زیرا اگرکسی در آیین زردشت دچار خطا واشتباه شد حق طلاق در محدوده ی اختیارات زوجین نمی باشد .
3 : طلاق بهتر از بلا تکلیف گذاشتن وضایع کردن حقوق زوجین نسبت به یکدیگر است.
4 : قطعاً یکی از بالاترین امتیازات اسلام نسبت به دین زرتشت ،جامعیت قران در همه ی عرصه ها وبه ویژه در رابطه با طلاق است.هر چندآیات طلاق کمتر از 15 آیه از قران را به خود اختصاص داده ،ولی در همین آیات کم ، خداونداحکام فقهی واخلاقی طلاق را بیان فرموده است.ودر این عرصه هم، مردم را به مردم واگذار نفرموده است.
5 : رعایت حقوق زنان در اسلام در امر طلاق بی سابقه است وهمچنین دستور به رعایت جنبه های اخلاقی از طرفین ، تا از شدت لطمات روحی کاسته شود.

قستی از پایان نامه خانم رضوان اكبري(طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها)