“منظور از دولت در فقه مجموعه نهادهایی است که در رأس آنهاحاکم اسلامی قرار دارد و مقصود از حاکم اسلامی کسی است که از طرف خدا و رسول خدا و ائمه‌ی هدی علیهم‌السلام مأذون و مجاز در تصدی امور است، وگرنه اگر کسی بدون اذن آنان و بدون واجد بودن شرایط رهبری، زمام امور مسلمین را به دست بگیرد مصداق بارز طاغوت بوده و مردم نه‌تنها نباید در کارها به او مراجعه نمایند بلکه باید به او کفر ورزیده و با او از در ستیز و مخالفت بیرون آیند.

لذا فقهای ما در کلماتشان حاکم را در این‌گونه موارد به نحو مطلق نام نمی‌برند، بلکه او را به قید شرعی مقید می‌نمایند و می‌گویند (الحاکم الشرعی ) و مقصودشان از حاکم شرعی همان حاکمی است که از طرف خدا مأذون در تصرف امور بندگان خداست؛ و این حاکم شرعی در زمان پیغمبر (صلی‌الله علیه واله) خود پیامبر بود درزمان ائمه‌ی معصومین (علیهم‌السلام) خود ائمه، و در زمان غیبت کبرای حضرت ولی‌عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) فقهای جامع شرایط رهبری می‌باشند، نه هرکسی که زمام امور مسلمین را( هرچند نامشروع) در دست گرفته باشد".[1]

 1 - محمد حسین،حسینی‌ترانی ،ولایت ‌فقیه در حكومت اسلام، ج‌3،چاپ دوم،مشهد –ایران،انتشارات علامه طباطبا یی،1421ه ق، ص: 232‌

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی

“حق در اصطلاح فقه: حق نوعی سلطنت است بر چیزی متعلق به‌عین، چون حق تحجیر و حق رهانه، و متعلق به غیر عین، چون حق خیار، متعلق به عقد یا سلطنت، متعلق به شخص چون حق قصاص و حق حضانت، پس حق مرتبه ضعیف است ازملک. فرق حق با حکم مجرد جعل رخصت است بر فعل چیزی یا ترک آن و حکم به ترتیب است بر فعل یا ترک فعل".[2]

واژه حقوق: حقوق دارای چندمعنای اصطلاحی است که از آن میان فقط به دو معنی اشاره می‌شود:

 الف: گاهی مراد از حقوق نظام حاکم بر رفتار اجتماعی شهروندان یک جامعه است. یعنی مجموعه‌ی بایدها و نبایدهایی که اعضای یک جامعه ملزم به رعایت آن‌ها هستند. در این اصطلاح، نظر به این نیست که کلمه حقوق جمع حق است، بلکه با آن همچون کلمه‌ی مفرد معامله می‌کنند. گویا مجموعه‌ی احکام و مقررات حاکم بر یک جامعه را یک واحد اعتباری دانسته، نام«حقوق» بر آن نهاده‌اند. کلمه «تشریع در زبان عربی، همچنین شرع در اصطلاح فقهای اسلام تقریباً همین معنی را افاده می‌کند. حقوق در این معنا تقریباً با «قانون» مرادف است، مثلاً به‌جای «حقوق اسلام» یا «حقوق روم » می‌توان گفت : «قانون اسلام» یا «قانون روم».[3]

 ب: کلمه حقوق در اصطلاح دوم جمع «حق» است.

حقوق اساسی: حقوق دو گونه است بسیاری از مقررات اجتماعی توسط قوه ی مقننه وضع وتصویب می‌شود اما بخشی از حقوق باید قبل از تشکیل قوه ی مقننه معلوم ومعتبرگردد این بخش از حقوق، حقوق «اساسی» نامیده می‌شود. پس حقوق اساسی عبارت است از«مجموعه عباراتی که قبل از وضع تدوین مقررات اجتماعی باید معتبر باشد»

در نظام‌های مردم‌سالاری برای اعتبار حقوق اساسی، نخست مردم بارأی خود کسانی را به‌عنوان اعضای مجلس «مؤسسان» برمی‌گزینند، سپس آن‌ها مجموعه حقوق اساسی را وضع و تصویب می‌کنند.، این مجموعه- که «قانون  اساسی» نامیده می‌شود- برای اعتباربیشتربرمردم عرضه می‌شود تا آنان نیز بدان رأی موافق بدهند.

[1] - ناصر،  مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج2،تهران،ناشر دار الکتب اسلامی،1371،ص491.
[2] - علی اکبر، دهخدا ،محمد معین،لغت نامه دهخدا،تهران،دانشگاه تهران،1373 ج6، ص29.
[3] - محمد، معین،فرهنگ لغت،1377،چاپ 12،ص26.

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی

“حق ازنظر لغوی:

حق: ثابت که انکار آن روا نباشد. موجود ثابت (منتهی الارب) حق نقیض باطل.[1] حق :ثابت. ضد باطل. احقاق حق وابطال باطل، ثابت کردن حق و روشن کردن بطلان باطل است.[2]حق .جمع :حقوق".[3]

“حق ازنظر اصطلاحی:

این واژه معانی گوناگونی دارد که در همه‌ی معانی لغوی و اصطلاحی آن‌یک نحو«ثبوت» ملحوظ است، خواه ثبوت تکوینی و حقیقی باشد و خواه ثبوت قراردادی و اعتباری. در اینجا فقط به معنای مصطلح آن در حقوق می‌پردازیم. معنایی که از این کلمه در قلمرو حقوق استفاده می‌شود مفهومی است اعتباری، هنگامی‌که می‌گوییم حق خیار یا حق شفعه یا حق مرد بر زن یا حق زن بر مرد، همین مفهوم اعتباری رادرنظرداریم. اعتباری بودن این مفهوم به این معنی است که به‌هیچ‌وجه مابازاء عینی خارجی ندارد و تنها با ارتباط با افعال اختیاری انسان‌ها مطرح می‌شود.، انسان‌های آزاد و صاحب‌اختیار یک دسته کارها را باید انجام دهند وازد سته  دیگر کارها باید بپرهیزند، برمحورهمین بایدها و نبایدهای حاکم بر رفتار آدمیان، مفاهیمی از قبیل «حق» و«تکلیف» زاده می‌شوند.حق امری است اعتباری که برای کسی (له ) و برای کسی (علیه ) وضع می‌شود»".[4]

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی

[1] - خلیل بن احمد،فراهیدی، ج3، ص6.
[2] - علی اکبر،قرشی، قاموس قران،چاپ 6،تهران-ایران،ناشر دار الکتب الاسلامیه،1412هق، ص158و159.
[3] - صالح،اشکبوس، عادل، عامری،فرهنگ فارسی عربی،چاپ اول،انتشارات مدرسه، 1387، ص252.
[4] - محمد تقی،مصباح یزدی،حقوق و سیاست در قران، ج1،انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1377، ص24و26.

“خانواده ازنظر لغوی: خاندان، اهل خانه، اهل‌بیت،

خانواده ازنظر اصطلاحی: خانواده،نهادی است که بر پایه ازدواج مرد وزن شکل می‌گیرد و با تولیدمثل، توسعه می‌یابد. این نهاد، اساس سازندگی شخصیت انسان و مهم‌ترین عامل تکامل جامعه بشراست و ازاین‌رو، اسلام ،که برنامه ی تکامل انسان است برای تأسیس و تحکیم این نهاد سرنوشت‌ساز و پیشگیری از فروپاشی آن،رهنمودهای بسیار مهمی ارائه کرده است".[1]

معنای لغوی خانواده (قسمت دوم)

معنای اصطلاحی خانواده

[1] - محمد،محمدی ری‌شهری،تحکیم خانواده از نگاه قران و حدیث، عربی- فارسی،مترجم حمید رضا شیخی،قم دار الحدیث،1387، ص11.

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی

دولت ازنظر لغوی: “دولت به معنای مملکت‌ها، کشورها،  دولت‌ها، حکومت‌ها، بخت‌ها، اقبال‌ها".[1]

“دولت: ثروت و مال. نقیض نکبت، مال اکتسابی وموروث، (ناظم ا لطباء)، مال.مال و ظفر را بدان جهت دولت گویند که دست‌به‌دست می‌گردد(از غیاث).ثروت ومکنت و نعمت".[2]

“معنای اصطلاحی دولت: که در معنای عام و خاص[3] به‌کاررفته، در معنای خاص سازمانهای اداری و اجرایی را دربرمی گیردکه هیئت‌وزیران آن را اداره می‌کنند که ریاست آن با رئیس‌جمهور است. در معنای عام مترادف با «حکومت» است و شامل کلیه‌ی قوای سه‌گانه می‌شود که دارای یک صفت بارز به نام «حاکمیت» و سلطه در روابط داخلی و بین‌المللی است.

دولت به معنی (قوه مجریه):  دولت به معنی محدودتر کلمه, در میان قوای عمومی که شامل قوه ی مقننه, قوه ی اجرائیه و قوه ی قضائیه است, تنها به قوه ی اجرائیه اطلاق می‌شود. و اگر به‌صورت دقیق بگوییم به معنی لایه ی سیاسی قوه ی مجریه ی کشور به کار می‌رود. هنگامی که می گوییم (دولت تصمیم گرفت که منابع درآمد خود را افزایش دهد). در اینجا واژه دولت معادل با واژه “Government” به‌کاربرده می‌شود". [4]

[1] -محمد، معین،همان،ص1581.
[2] -همان، ص8298.
[3] -همان،ص26.
[4]-نوشته‌شده در  دوشنبه ۱۳۹۳/۱۰/۱۵ساعت 9:23  توسط حشمت‌الله احمدی 

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی

حمایت به معنی پشتیبانی است.

حمایت ازنظر لغوی:” نگاهبانی، پناه، دستگیری، حفاظت، یاری، نصرت، اعانت، تقویت، (ناظم الاطباء)، هواداری، طرفداری، نگاهداری، پشتی".[1]

حمایت ازنظر اصطلاحی: “طرفداری، کمک وهم یاری،پشتیبانی،جانب‌داری،نگهبانی، هواخواهی، است[2] که در این زمینه آیات و روایاتی وجود دارد ازجمله:  شما مؤمنان یکدیگر را در نیکوکاری و تقواپیشگی یاری دهیدودر گناه و تجاوز به یکدیگر کمک نکنید".[3]

1- محمد، معین، دهخدا،ج2،تهران،انتشارات امیر کبیر،1377، ص .           
[2] - فرج الله ،خداپرستی،فرهنگ جامع  واژگان مترادف و متضاد،شیراز،دانشنامه فارسی،1376،
[3] -سورۀ مائده ،آیه2.

قسمتی از پایان نامه خانم زهره صلاحیان (طلبه مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها) با عنوان: نقش دولت اسلامی در حمایت از بنیان خانواده در فقه امامیه وحقوق جمهوری اسلامی 

پرسش و پاسخ هایی درباره ی مسیحیت
نویسنده سید محمد ادیب آل علی استاد مرکز تخصصی تفسیر و و علوم قرآنی نرجس خاتون سلام الله علیها